Júma, 29 Nauryz 2024
Áleumet 4186 3 pikir 27 Sәuir, 2020 saghat 12:07

Indet hәm adamzat

Býgingi әlem betpe-bet kelip otyrghan, tipti, atauyn jer betindegi әrbir jan iyesi jatqa biletin jahandyq indetting taraluy adamzat qoghamdastyghynyng ajyramas bóligi bolghandyqtan, bizding elimizding de aldyna kýrmeui qiyn synaq retinde qoyyluda. Tәuelsizdigi kezeninde jas memleketimiz búghan deyin de birneshe dýrkin ekonomikalyq, sauda, qarjy daghdarystaryn, sonday-aq tabighy apattardy basynan ótkergen.

Alayda, «segiz úlym bir tóbe..» demekshi, búl jolghy jayttyng jóni bólekteu kórinude. Múnyng basty ereksheligi – ol balabaqshadaghy sәbiyden bastap, ýidegi qariyalargha deyin túrghyndardyng barlyq buynyn, anyghynda barsha halyqtyng әdettegi tynys-tirshiligin, qajet deseniz taghdyryn tútas qamtydy.

Eng bastysy, Qazaqstan biyligining kórshiles Qytayda bastalyp, kóp úzamay ózge elderge dereu taray bastaghan búl indetting qaterining auqymyn jan-jaqty múqiyat baqylay bilgendiginen, der kezinde qajetti jedel sharalar qabyldauynyng nәtiyjesinde el ishinde taralu qaupin tejeuge qol jetkizildi. Áriyne, ghalamshardaghy әleuetti, yqpaldy, alpauyt elderding ózin esengiretuge jetkizgen búl qúbylystyng bizding memleketimiz ýshin de óte ýlken kólemdegi auyrtpalyq әkelip otyrghany ayan.

Ásirese ómir sýruge kerekti qarajatyn kýndelikti aiyryp otyrghan milliondaghan qarapayym adamdar men olardyng otbasy jandary ýshin kýtpen jerden qiyndyqtar tughyzdy. Mineki, dәl osy sanattaghy el túrghyndaryna Preziydent Q.Toqaevtyng pәrmenimen qajetti qarajat kólemining bólinui batyl da izgilik sheshim bolghandyghy el tarapynan zor qanaghatpen qabyldandy. Osy jayt biylghy úzaq qystan keyin juannyng jinishkeretin auyr merzimine túspa-tús kelgendigin de aitqanymyz lazym. Qatang karantindik amaldar kóktem uaqytyna, yaghny auyl sharuashylyghyndaghy eng manyzdy kezende eleuli qiyndyqtar tughyzghandyqtan, Ýkimet tarapynan dihandar men sharua qojalyqtaryn qoldaugha arnalghan sharalardyng manyzy da talassyz. Sәtin salsa, barlyq nauqandyq ister uaqtyly atqarylyp, darhan qazaq dalasy jayqalghan astyghy men mynghyrghan malyna tolatyn yrysy oralary anyq. Múnday batyl senimdi riyasyz jariyalap otyruymyzgha barshamyz qapysyz kóz jetkizip otyrghanday, tәubeli, tekti júrtymyzdyng osynau kýrdeli kezende de tәrbie men tәrtipting biyik ýlgisin pash etip, memleket basshylyghy, jergilikti atqarushy oryndar tarapynan amalsyz úsynylghan barlyq is-sharalargha birtútas qoldau bildirip, «Bir jennen qol, bir jaghadan bas shygharyp» otyrghan birligi men yntymaghy aiqyn dәlel bola alady. IYә, enku-enku jer shalghan asyl tekti babalar jerinde eldik múrasyn kózding qarashyghynday saqtap kele jatqan qasiyetti halqymyz óz tarihynda búdan jýz, myng ese auyr qiyanat pen nәubetterdi bastan ótkerse de, jigeri jasymaghan jasampazdyghymen búl jolghy synaqty da sýrinbey layyqty enserip әketeri kәmil!

Elding ishinde osynau izgilik pen mәdeniyettilikting jarqyn belgisimen algha bassaq, әrtýrli sebeptermen shette, syrtta jýrgen ondaghan myng otandastarymyzgha, sonyng ishinde oqushy studentterdin, jastardyng uaqtyly Qazaqstangha, ata-anasy men jaqyndarynyng ortasyna oraluyna tiyisti mýddeli memorgandarmen iskerlik birlikte elimizding diplomatiyalyq, konsuldyq mekemeleri qyzmetkerlerining janqiyaryq kýshimen barlyq qajetti kómek kórsetilip, orayymen jýzege asyryldy. Osy arada el basyna qiyndyq týsken kezde dýniyejýzindegi memleketterding basym kópshiligi, tipti órkeniyetting ozyq ýlgisine jettik deytin, ol azday tútas odaqpyz degen elderding ózi jeme-jemge kelgende irgesin bólek salugha bet qoyyp, birinshi kezekte tek óz azamattaryn qorghaugha úmtylghany barshagha sezildi. Demek, dana halqymyzdyng «ózge elde súltan bolghansha, óz elinde últan bol» deytin úlaghatynyng terenine taghy bir kóz jetken sәti de osy. 

Tújyrymday kelgende, osynau aitpay kelgen әlemdik auqymdy apat, qanday kýrdeli qiyndyqtar bolmasyn, shyn mәnisinde «tyndaytyn memleket» qaghidaty ornyghyp, biylik pen halyq arasynda esh jasyrynsyz, ashyq hәm syndarly, týsinikti súhbat jýrgiziletin bolghanda kez kelgen kedergiden, qiyndyqtan joghary jasampazdyqpen, payymdy parasattylyqpen keudeni biyik ústap ótuge bolatyndyghyn úqtyrdy.

Áriyne, jekelegen bir el emes, ghalamdy qamtyghan búl qaterli indet barsha adamzat qoghamdastyghynyng býgingi tym qarqyndy bet alysy men ertengi ómirining mәnisine týpkilikti qayta ýnilip, Tәnirining ózi qazaq aqyny Qasymnyng shamyrygha aitqan: "Ey, tәkappar dýniye, maghan da bir qarashy" úranyn, sәl ózgertip, "Ey, adamzat balasy, ózine bir qarashy" dep túrghanday. Endeshe, ózimizding de Hәkim Abay aitqan «bes dúshpanymyzdy bilip, bes asyl iske kónuimiz», Tolyq adamgha ainalu, keregemizdi keri tarttyryp kelgen maghynasyz danghoylyq pen kerdendik, orynsyz otyrys-jiyndar, ysyrapshyldyq pen astamshylyqtan arylyp, mýlde ózge sapaly mazmúndaghy bolmysty qalyptastyrugha úmtyluymyz – búl әriyne ózge taqyryp!

Múhtar Kәribay

Abai.kz

3 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1575
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2272
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3587