Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 4750 1 pikir 28 Nauryz, 2020 saghat 10:28

Búqarbay batyrdyng ókinishi

Han Kenenning qolgha týsip, Alataudyng baurayynda bolghan shayqasta oisyra jenilip, elge oljasyz kelgen kezimiz-dep bastady deydi sózin tabyn qart Búqarbay batyr.

Elge kelgen song da ensemiz bir kóterilmey qoydy. Júrttyng sybyrlap aitqan sumandaghan suyq sózi qantardyng ayazynday janymyzdy qaryp bara jatyr.

Batyr bayghústyng rizygha soghystan týsken olja bolady. Ol bolmasa, barymta. Oljamen barymtanyng orayy kelmese,berse qolynan, bermese jolynan-dep kele jatqan keruenge kóz tigesin.

Er azyghymen bóri azyghy jolda degen. Jeti jigitim jelkildep, batyr qashan attanamyz -dep ýige kýnde keledi. Ózimning de jýregim qysylyp, ýige syimay jýrgen kezim.

Tәuekel týbi nar qayyq-dep basymen alysyp túrghan kýreng qasqagha jýgen saldym. Januardyng tepsingeninen shylbyry baylanghan terekting basy terbelip túr eken. Terligining ýstine toqymyn saldym. Úzaqbay ústagha, qúnan ógiz berip shaptyrtqan qúrandy erimdi toqymnyng ýstine tastadym. Arasyna sausaq simaytynday qylyp qos qayys tartpasyn, tas qylyp tarttym.

Torghay kóz sauytymdy kiyip, bes qaruymdy asyndym. Jigitterimde saqaday say túr eken. Attyng basyn jiberip edim. Kókjaldyng artynan ergen bóridey, jigitterim artymnan shúbyryp qoya berdi.

Qaz qaytyp bolghan, qarashanyng sony. Qogha men qamystyng basyna tiygen attyng sauyry, ýlpildegin qarsha boratyp, dariyanyng boyynda kele jatyrmyz. Bar oiymyz qyzyldyng qúmyna qaray ótip alu.

Ýiden shyqqanymyzgha aptadan asty. Alty malta as bolmas degen, bar azyghymyz tausylugha shaq qaldy. Qanjyghamyz maylanyp, әli oljaly bola qoyghan joqpyz. Oiymyzdaghy oljagha jolyqsaq, attyng basyn jiberip, toylaghaly túrmyz. Batyr barlaushysyz jýrmeydi-degen.

Bir uaqytta bir jәili habar keldi. Týrkimenning túsynan, ordaly jylanday shúbyrtyp, on týiesin jetektegen jalghyz atty bir keruen kele jatyr degen. Elinen shyqqanyna tórt kýn bolypty. Kýni boyy sol alaqanym qyshyp edi, qúday osy oljany menzep túr-au dep. Sol alaqanymdy sýiip, mandayyma qoydym.

Shyqqanyna tórt kýn bolsa, qúday qalasa týs qayta jolygharmyz. Asyrdan asqan uaqyt, dәriyanyng jiyegindegi dónning ýstimen kele jatqanbyz, alystan shang kórindi. Al jigitter qúdaylaryng berdi dep. Auyzymdy jighanymsha bolmady, aldynda kele jatqan eki jigitim attyng basyn kele jatqan keruenge qaray jibermesi bar ma?

Kózining úshynda búrqyraghan shandy kórgen keruen basy, aldynghy týiening búidasyn, songhy týiening qúiryghyna ilip, keruendi shenber qyldy.Ýkili nayzasyn qolgha alyp, qos jigitke qarsy shapty.

Jýrekti batyr eken әueli kelgenin týirep, songhy kelgenin shauyp óltirdi. IYesi joq attary dalaqtap dalagha shauyp ketti. Eki qyrshyn da jetedi-dep jigitterdi әreng toqtattym. Qonyrauly nayzamdy qolgha aldym.

Bara nayzalastyq, bilekti nayzager eken. Jan bereyin dep túrghan ol joq. Aylamen almasam, bylay ala almaytynymdy sezdim. Nauryzbaydan ýirengen әdisim bar edi. Sonynda sony qoldandym.

Moynyna tastaghan búghalyghym, qoltyghyna qatar ilindi. Ong qolymen moynyndaghy arqandy alam-dep jan úshyryp jatqanda, ashyq qalghan ong qoltyqtyng túsynan nayza úrdym. Qor etip attan qúlady.

Attan sekirip týsip, janyna jetip bardym. Ótkir nayza qoltyghynyng astyndaghy kýre tamyryn qiyp ketipti, qan saulap jatyr. Basyndaghy dulyghany sheshkenim sol edi. Qolang shashy susyldap, jerge tógilip týsti. Óz kózime ózim sener emespin. Qarlyghash qasy qyiylyp, botaday kózi móldirep jatqan qyz bala.

Talyqsyp bara jatyr eken, sasqanymnan betine torsyqtaghy sudy býrkidim. Esin jiyp ózine keldi. Jón súradym.

Agha! Qalyng Týrkimenning ishinde otyrghan jalghyz qazaqtyng qyzy edim. Ákesi óte auqatty adam bolsa kerek. Ákem dýniyeden ótken song týrkimenning kәri qúrtang baylary týrtpektep, toqaldyqqa alam-dep qoymady. Qorghansyzdyng kýni qúrsyn, arqa sýier asqar tauym bolmaghasyn, basymdy taugha da tasqa úrdym. Kәri iyiskegen denemdi qúrt jesin-dep ólgimde keldi. Biraq shybyn jan shirkin tәtti eken. Ózime qol salugha qúdaydan qoryqtym.

Bir betkey minezimning baryn biletin sheshem, is nashargha shappay túrghanda-dep, bir týnde jasauymdy on týiege artyp, kózden jasyryn inirtte attandyryp jiberdi. Atymnyng shylbyryn ústap túryp ainalayyn qyzym. Endi kórisemiz be? Kórispeymiz be? Bir Allagha ayan.

Atynnyng basyn qyzyldyng qúmyna búr. Shól daladan aman esen ótip alsan, dәriyanyng jiyegine jetersin. Ózeging talsa, ózen boyyn jaghala degen. Jardy jaghalay jýre bersen, elding etegine de ilinersin.

Elde tabyn Búqarbay degen batyr aghang bar tauyp al. Qazaqtyng qaysar úly ghoy, qaryndasyn eshkimge qorlatpas. Qútty jerine qondyrar. Barghan song keruenning tizginin aghana ústat. Jetim qyzdyng toyynday qylmay, dýniyendi artynnan aparar. Jasauym az demey, osy on týiedegi dýniyene qanaghat qyl qyzym. Áueli Allagha, sosyn batyr aghang Búqarbaygha amanatsyng dep attandyryp edi. Batyr agham Búqarbaydy izdep kele jatyrmyn dep qolymda jan tapsyrdy.

Qaryndasymdy óz qolymmen óltirgenime ókinishten ózegim órtendi. Bala bolyp eshqashan kózimnen jas shyqpap edi. Dalany basyma kóterip ókirip jyladym. Qayghydan jýregim qarsy airyldy. Qaryndasymdy óz qolymmen, sol jerge jerlep, pәtihasyn oqyp, dýniyesining soqyr tiynyna tiyispey basyna múnara kóterdim.

Býginde el sol múnarany Qyzdyng Belgisi dep ataydy-dep qart Búqarbay batyr kýrsinipti.

Osy әngimeni Almas agham Almatov aityp bergende birneshe kýnge deyin oqighanyng sujeti kóz aldymnan ketpey qoydy.

Qazaq halqy:”Qyz tilegi maqpal”-dep beker aitpaydy. Qabyrghannan oq tiyse qarpyp alar qaryndas demey me? Aghasy ýshin qabyrghasy qayysatyn qaryndastarymyz aman bolsyn. Artynda aibatty aghalarynyng baryn әr qazaqtyng qyzy sezinsin. Qazaqtyng jasy kishi qay qyzy bolsada qany bir qaryndasymyz emes pe? Qaryndastarymyzgha qorghan bolayyq. Qyzdy qorghaytyn orman bolayyq.

Maqsat Sqaqovtyng әleumettik jelidegi paraqshasynan

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1581
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2280
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3606