Ótkende Parlament Senatynda kóshi-qon mәselesine arnalghan alqa-qotan jiyn ótti. Jogharghy palata deputattary Qytay azamattaryna túrmysqa shyqqan qazaq qyzdary turaly mәsele kóterip, dabyl qaqty. Senator Núrtóre Jýsip sheteldikterge azamattyq beru isin qayta qarastyru kerek ekenin algha tartyp, qúzyrly ministrlik ókilin súraqqa aldy.

Núrtóre Jýsip, QR Senat deputaty:

– Ótkende Almaty oblysynyng eldi mekenderin aralaghanda mynau Erenqabyrghany jaylaghan elden kelip, bizding qazaq qyzdaryna ýilenip, azamattyq alyp jatyr degen mәsele óte ótkir qoyyldy, qatty aityldy. Osynday jolmen qansha sheteldik azamattyq aldy? Osynyng tizimi men naqty sany bar ma? – dedi senator.

Al, Ishki ister ministrining birinshi orynbasary Marat Qojaev shet eldikterding qazaq qyzyna ýilengennen keyin azamattyq aluyna tyiym salatyn zang joq ekenin aitty.

Marat Qojaev, Ishki ister ministrining birinshi orynbasary:

– Bizde tyiym salatyn zang joq. Endi bizding qyzdarymyz túrmysqa shygha ma, joq pa, ol jeke bastyng sheshimi ghoy. Bizding esebimiz boyynsha, shetinen barlyghy shyghyp jatqan joq. IYә, arasynan kezdesedi, – dedi Qojaev.

Onyng sózinshe, qazaq qyzyna ýilengen sheteldik bes jyldan keyin Qazaqstan azamattyghyn ala alady. Onyng tuystaryna da sonday mýmkindik beriledi.

– Ol jaqyn tuystaryna ghana qatysty. IYә, belgili bir uaqyttan keyin onday mýmkindik beriledi, – dedi komiytet ókili.

Sonday-aq, Qojaev Qazaqstan azamattyghyn alghan sheteldikterding naqty sanyn jazbasha týrde beretinin aitty. Sebebi, ol mәlimetterdi Ádilet ministrliginen alu qajet eken.

Al, senator Múrat Baqtiyarúly Birikken Arab Ámirlikterinde azamattyq mýlde berilmeytinin aityp, mәselening sayasy jaghyna mәn beru kerektigin eskertti.

Múrat Baqtiyarúly, QR Senat deputaty:

– Birikken Arab Ámirlikterinde azamattyqty mýldem bermeydi. Búl – ýlken, kókeytesti mәsele. Bizding kórshimiz ghoy. Sondyqtan abaylau kerek, zerdeleu kerek. Sayasy jaghy da bar, – dedi senator.

Taqyrypty taldau. Qazaqstanda «Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghy turaly» arnayy zang bar. 1991 jyly qabyldanghan zan.

Sonyng 16-babynyng 1) tarmaghynda «Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynda zandy negizde keminde bes jyl túraqty túratyn ne Qazaqstan Respublikasynyng azamattarymen keminde ýsh jyl nekede túratyn adamdar qabyldanatyn bolady» dep jazylypty.

Al atalghan baptyng 2) tarmaghynda «Qazaqstan Respublikasy azamattarynyng ishinde jaqyn tuystarynyng biri - balasy (onyng ishinde asyrap alghan balasy), júbayy (zayyby) jәne ata-anasynyng bireui (asyrap alushysy), apa-qaryndasy, agha-inisi, atasy nemese әjesi bar, Qazaqstan Respublikasyna túraqty túru maqsatymen kelgen, búrynghy odaqtas respublikalardyng azamattary, Qazaqstan Respublikasynda túru merzimine qaramastan, qabyldanatyn bolady» dep, jazylghan.

Demek, últyna qarap jatqan eshim joq, «búrynghy odaqtas respublikalardyng azamattary» bir tuysy bolsa bolghany, Qazaqstan azamattyghyn túru merzimine qaramay-aq ala beredi eken.

Shekaranyng shetinde jýrgen qany bir qandastarymyzdy shaqyryp bola almay jatqanda, zannyng sheteldik ózge últ ókilderine múnsha darhandyq tanytuy kópting kónilin kýpti etkeni jasyryn emes.

Abai.kz aqparattyq portaly qúrylghan osy on jyldyng ishinde kýn tәrtibinen týsirmey kele jatqan eki taqyryp bolatyn bolsa, sonyng biri - qazaq kóshi-qony. Aqyn, qogham qayratkeri Auyt Múqiybek Abai.kz aqparattyq portalynda qandastargha azamattyq berudi jenildetu kerektigin aityp, kýni býginge deyin 100-den asa maqala jazdy. Qandastardyng azamattyq aluyna qatysty parlamenttegi zang jobalarynyng talqylaularyna qatysty. Júmys tobynda jýrip birneshe manyzdy úynystar engizuge kóp kýsh saldy.

Osy rette biz QR Preziydenti janyndaghy Últtyq qoghamdyq senim kenesining mýshesi, belgili qogham qayratkeri Auyt Múqiybekke habarlasyp, әri-beriden song memleketishilik qauipsizdikke qater tóndirerlik búl mәselening mәn-jayyn súradyq.

Auyt Múqiybek, Últtyq qoghamdyq senim kenesining mýshesi:

- Búl jerde tek Qytay azamattary dep bólshekteuge kelmeydi. Shet el azamattary dep barlyghyn biraq aitu kerek.

Bizde «Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghy turaly» Qazaqstan Respublikasynyng 1991 jylghy 20 jeltoqsandaghy № 1017-XII Zanynyng 16-babynyng «Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynda zandy negizde keminde bes jyl túraqty túratyn ne Qazaqstan Respublikasynyng azamattarymen keminde ýsh jyl nekede túratyn adamdar qabyldanatyn bolady» degen tarmaghy bar.

Men osy baptaghy «bes jyl» degendi «on bes jyl», «ýsh jyl» degendi «on jyl» dep ózgertudi úsyndym. Búl úsynysymdy qazir Mәjiliske aparyp ótkizemin. Mәjiliste talqylanyp jatqan «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine halyqtyng júmyspen qamtyluy jәne kósh-qon mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly»  zanynyng ayasynda Júmys tobynyng talqysyna saldyru ýshin deputat Kәribay Músyrmannyng atyna arnayy hat jazyp, tirkettim. Ári qaray Parlament sheshim qabyldaydy.

Búl ózeris – últtyng sapasyn saqtau jәne memleket qauipsizdigi ýshin kerek dep oilaymyn.

Sol ýshin, Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghyn alghysy keletin ózge últ ókilderine talapty kýsheytu kerek.

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz