قوستىلدىلىك دەگەن ارامزالىق ساياسات قازاقتى ۇلتتىق ساناسىنان، ۇلتتىق نامىسىنان ايىرىلعان، ءتىلى شۇبارالا، ماڭگۇرت ۇلتقا اينالدىرىپ ەدى. ەندى ۇشتىلدىلىك قازاقتى جەر بەتىنەن بۇراتولا جويادى. وعان تالاسپاي-اق قويىڭىز. ءبىز سونىڭ بارىنە شۇكىر دەپ، سوعىس بولماسا بولدى دەپ، ۇلتتىق اقىماقتىققا جول بەرىپ وتىرمىز. ەندى وتە كەش قالدىق.

* * *

قازاق بۇگىنگى الاساپىران زاماننان جويىلىپ كەتپەي امان قالامىن  دەسە ولسە دە، تىرىلسە دە، ايتىسىپ-تارتىسسا دا، ءتىپتى اشىق كۇرەسكە شىقسا دا ەڭ اۋەلى قازاق ەلىندە ورىستىڭ ءتىلىنىڭ ەمەس قازاق ءتىلىنىڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋعا دەرەۋ كىرىسۋى كەرەك. اناۋ پۋتين 400-دەن استام ۇلت تۇراتىن بۇكىل رەسەيدى ءبىر عانا ورىس تىلىنە باعىندىرىپ قويعانى از بولعانداي، ەكى ءسوزىنىڭ بىرىندە باسقا ەلدەردە دە ورىس ءتىلىن كوككە كوتەرەمىن دەپ زىركىلدەيدى. ال بىزدە ورىسقا قازاقشا سويلەسەڭ پروكۋراتۋراعا، سوتقا جاۋاپ بەرەسىڭ، جۇمىستان قۋىلاسىڭ. «ەلىمىزدە تىنىشتىق!» دەپ جۇرە بەر قازاق.

*   *   *

ءۇش تىلدە سويلەيتىن بالادا ەرجەتكەن سوڭ اتا-انا، ۇلتىم قازاق، وتانىم قازاقستان دەگەن ۇعىم، تۇسىنىك بولمايدى. بيلىك وسىنىڭ ءبارىن جاقسى بىلە تۇرا ۇشتىلدىلىك دەگەن زالىمدىق ساياساتتى الدە ءبىر حالىقارالىق قۇپيا ۇيىمداردىڭ تاپسىرماسىمەن قازاقتى جويۋ ءۇشىن، دۇشپاندارىمىزدىڭ اقىلىمەن ەڭگىزىپ وتىر.

*   *   *

ءبىز ەڭ اۋەلى اللانى سوسىن قۇراندى، سوسىن پايعامباردى، سوسىن زاڭدى، سودان كەيىن بارىپ ەلباسىن قۇرمەتتەۋىمىز كەرەك. جانە اۋەلى اللانى، سوسىن قۇراندى، سوسىن حالىقتى، ونىڭ ىشىندە جەرگىلىكتى حالىقتى الدىمەن قۇرمەتتەيتىن ەلباسىن قۇرمەتتەۋىمىز كەرەك.

*  *  *

قۇدايىم قازاقستاندى توڭقالاڭ اسىرماساڭ تاقتان تۇسپەيتىن، اتىپ تاستاماساڭ اتتان تۇسپەيتىن ادامدار باسقارىپ وتىرعاننان ساقتاسىن.

*  *   *

قازاقستاندا پارىق-پاراساتسىز ادامدارعا دا «پاراسات» وردەنى قادىر-قۇرمەتسىز اداامدارعا دا «قۇرمەت» وردەنى، جاتىپ ىشەر جالقاۋعا دا «ەڭبەك ەرى» اتاعى بەرىلە بەرەدى.

*  *  *

قازىر حالىق اراسىندا ساناتتا جوقتار سەناتقا كىرەتىن بولدى.

*  *  *

قازىر مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرى اتانعان كەيبىر اقىنداردىڭ پوەزياسىن وقىعاندا «بايگىدە  ەسەك وزعان زامان بولدى» دەگىڭ كەلەدى.

جەلەپ-جەبەپ جاتاتىن

نامىس تا ءبىر ءپىر-بابا

ار-ۇياتتى ساتاتىن

سىيلىق قۇرعىر پۇل عانا

*  *   *

بەرەكەتى كەتكەن ەلدىڭ رەكەتى دە دەپۋتات بولاتىنىن كوردىك.

** * *

قازاقستاندا قۇدايعا ءتىل تيگىزگەن ادامعا سوت جوق، ال ءبىر وبلىس نە اۋدان اكىمىنە، قاتتىراق بىرنارسە ايتساڭ نە سوتتالاسىڭ، نە ۇشتى-كۇيلى حابارسىز جوق بولىپ كەتۋىڭ، نە «اۆاريادان» قايتىس بولۋىڭ مۇمكىن.

*  *  *

قازاقستاندا قازاق مۇددەسىن ايتاتىن ءتىل بار ەدى، بىراق ونى تىڭدايتىن قۇلاق جوق بولعاسىن ول ءتىل ءۇش جەردەن كەسىلىپ، ۇشكە ءبولىندى. سونىڭ ءبارىن ويلاپ وتىرىپ:

الدىمىزدا بۇلدىر ءومىر، بۇلدىر ەل،

اتتەڭ سونى كىم تۇسىنەر، كىم بىلەر؟

ويىن قويىپ، ويعا العانىن ىستەپ ءجۇر

زاماناۋي تازىلار مەن تۇلكىلەر، - دەپ كۇبىرلەدىم. قولىمنان نە كەلەدى، بۇدان باسقا؟

***

اقىننىڭ ازاماتتىق، ادامگەرشىلىك جانە ءبىلىم دەڭگەيى قانداي ەكەنىن ونىڭ نە جازىپ جۇرگەنىنە قاراپ اپ-انىق كورۋگە بولادى. ونىڭ ءوزى قانداي بولسا، ولەڭى دە سونداي بولادى. قازىر بيلىك باسىنداعىلار مەن جاعىمپازدار سوسىن ناداندار «بىرلىك بار جەردە تىرلىك بار» دەگەندى ەلىڭدە، اينالاڭدا قانداي ورەسكەلدىكتەر بولىپ جاتقانىن كورسەڭ دە كورمەگەن بول، باس يزەپ، قول كوتەرىپ قۇپتاي بەر دە  ءتۇسىندىر وتىر.

***

بۇرىن قازاقتار ۇيگە  كىرگەن جىلاننىڭ باسىنا اق قۇيىپ شىعارىپ سالاتىن-دى. قازىر قازاقستانعا كەلگەن قاي جىلاننىڭ دا باسىنا مۇناي قۇيىپ، قۇشاعىنا-قىز، قالتاسىنا دوللار سالىپ شىعارىپ سالامىز. جانە ولاردى ءوزىمىز شاقىرىپ الاتىن بولدىق.

مىرزان كەنجەباي

Abai.kz