تۇراتبەك مانتاي وتە سابىرلى، جانى جومارت جان بولاتىن. تۇڭعيىق الەمى ايتارىن سىرتقا شىعارماي، ءوز ىشىنە تارتىپ اكەتەتىنىن جاسىرعىسى كەلسە دە، جانىنداعى ادامدارعا بىردەن ءبىلىنىپ تۇراتىن. ول سوندا دا كۇلىپ قانا قوياتىن نەمەسە ءۇنسىز قالۋدى ءجون سانايتىن.

ادامنىڭ كوڭىلىنە قاراپ قالعان، تازا ادام ەدى. جانى ىزگى اعا ەدى.

23-تامىزدا شىمكەنت قالاسىنداعى وبلىستىق "ادەت-عۇرىپ جانە سالت-ءداستۇر" ورتالىعىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى مانتاي تۇراتبەك سەرىكبايۇلى 34 جاسقا قاراعان شاعىندا مەزگىلسىز دۇنيەدەن ءوتتى.

ول تۇركى دۇنيەسىن تەرەڭ بىلىمىمەن، ۇشقىر ويلارىمەن، عىلىمي ىزدەنىمپازدىلىعىمەن مويىنداتا باستاعان تاريحشى،  بولاشاق عالىم بولاتىن.

تۇراتبەك سەرىكبايۇلى مانتايتىڭ ەلگە كەلىپ، قىزمەت ەتە باستاعانىنا ەكى جىلداي عانا بولعان.

ول عىلىمداعى ىزدەنىسىن 2007 جىلى تۇركيادا باستاپ، سول ەلدە ماگيستراتۋراسىن ءساتتى قورعادى. دوكتورانتۋراسىنىڭ دا وقۋ دارىستەرىن ءساتتى اياقتاپ،  ديسسەرتاتسياسىن جازىپ، قورعاۋىنا از عانا ۋاقىت قالعاندا ايتۋسىز اجال ورتامىزدان الىپ كەتتى.

تۇرىك ەلىندەگى عىلىمي كەڭەسشىسى وسمان كاراتاي مىرزانىڭ جەتەكشىلىگىمەن يزمير قالاسىنداعى ەگە ۋنيۆەرسيتەتىندە تۇراتبەك سەرىكبايۇلى "BİR etnik teşkilatlanma modeli olarak Kazak uruk ve boy sistemi" ("THE Kazakh Clan and tribal system as a model of ethnic organization" تاقىرىبىندا ىرگەلى زەرتتەۋلەرىن باستاعان ەدى. قازاقتارداعى رۋلىق-تايپالىق جۇيەنىڭ حالىق رەتىندە قالىپتاسۋداعى ورنىن زەردەلەۋدە تۇراتبەك مانتاي كولەمدى اقپاراتتاردى يگەرۋدى نيەت ەتتى.

ەۋرازيالىق گەوساياسات ەرەكشەلىكتەرى مەن  ەتنيكالىق پروتسەستەردىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭدەرى، قازاق ۇلتىنىڭ ەتنوگەنەزى بويىنشا كەشەگى، بۇگىنگى زەرتتەۋ دەرەك كوزدەرى سيپاتى، گەنەولوگيا، فولكلور،  ونوماستيكا، ارحەولوگيا رەسۋرستارى بويىنشا ارحيۆ دەرەكتەرىن جۇيەلەۋدە تالاي اقپاراتتىق ماتەريالدار جينادى.

تۇراتبەك سەرىكبايۇلى ۇرپاق جۇيەسى، عاسىرلار بويى قالىپتاسقان  قازاقتاردىڭ گەنەولوگيا ءپرينتسيپى، شىعۋ تەگى، تاريحى تۋرالى سىندى ەلىمىزدەگى ارحيۆ ماتەريالدارىنان تىس مالىمەتتەرگە تەرەڭ ساراپتاما جاساي الاتىن.

قازاق رۋلارى تاريحى مەن اتاۋلارى، رۋ اتالارىنا تاريحي وتاندىق ءارى تۇركىلىك دەرەكتەر بويىنشا زەرتتەۋ جاساۋعا،  اسىرەەە، شەتەل دەرەكتەرىن ءتۇسىنىپ، زەرتتەۋگە  شەت ءتىلىن تەرەڭ ءبىلۋ قاجەت بولسا،  ونىڭ تۇرىك ءتىلىن جەتىك، ءوز انا تىلىندەي مەڭگەرۋى  عىلىمي تۇجىرىمدارىنىڭ ءساتتى شىعۋىنا جول اشاتىن ەدى. قىرعىز، وزبەك تاريحىن دا ءبىر كىسىدەي مەڭگەرگەن بولاتىن.

تۇراتبەك اعامەن ءبىزدى ءبىلىم جولىنداعى ساپارىمىز تانىستىردى. تۇركياداعى وقۋىمىزدا زامانداس، اعا-قارىنداس رەتىندە تەز ءتىل تابىسىپ كەتتىك. ۋاقىت وتە كەلە بۇل ازامات اعامداي بولىپ كەتتى. كەيىننەن ءتىپتى مەنى ۇنەمى ءوزىنىڭ قارىنداسىمەن سالىستىرىپ، "توتىمداي كورەمىن" دەيتىن... قامقور بولاتىن. عىلىمي پىكىرلەرىمەن، ويلارىمەن،  يدەيالارىمەن ءجيى بولىسەتىن ەدى.

ونىڭ "بيىك شىڭداردى باعىندىرسام" دەگەن ارمان-تىلەكتەرى بيىك ەدى.

ايتسە دە، ەرتەرەكتە باۋىرلارى ومىردەن ەرتە كەتكەنىن، وتباسىنىڭ تىرەگى ءوزى ەكەنىن ساناسىنا ءسىڭىرىپ وسكەن جان دەۋگە بولاتىن. قارىنداسى مەن اپكەلەرىنىڭ ايتقانىنا ۇنەمى قۇرمەتپەن قارايتىن ءارى ولاردى ءوز مۇددەسىندەگى ويلارى مەن ارمانىنان ءاردايىم جوعارى قوياتىن. اكەسى تۋرالى "تاتەم" دەپ ءجيى اڭگىمەلەيتىن. اناسىنىڭ دەنساۋلىعىنا دا ءجيى  الاڭدايتىن.  تۋعاندارىنىڭ قاي-قايسىسى بولسا دا، ول ءۇشىن ارقايسىسىنىڭ ورنى بولەك ەدى.

وتباسى بولىپ، اۋلەتىنە كەلىن اكەلەتىنىن دە تۇراتبەك اعا ءوزى ايتتى. شىمقالاعا "جەڭگەڭنىڭ شايىن ىشەسىڭ دەپ" ءجيى شاقىراتىن. پەرزەنت ءسۇيىپ، اكە اتانعان قۋانىشىن دا بولىستىك. شىن كوڭىلىمىزبەن باقىت تىلەدىك. ءيا، جاعىمدى جاڭالىقتارىمەن قاشان دا ءوزى بولىسەتىن.   ال...

ال اكەسىنىڭ قازاسى تۇراتبەك اعاعا قاتتى باتتى. وسى جىلدىڭ  ماۋسىم ايىندا ول: "جان دۇنيەم بۇل دۇنيەگە سيار ەمەس. مەن - جالعىزبىن. قايعىمدى بولىسەر جان ىزدەدىم. اكەمنىڭ جەتىسىن وتكىزدىك" دەپ قوڭىراۋ شالدى. اكەسىنىڭ قارالى حابارىن ەستىرتەدى دەپ ءتىپتى ويلامادىم. بىلمەگەن ەدىم. قاپەلىمدە اۋزىما ءسوز دە تۇسپەدى. تەز قوشتاسىپ، تەلەفوندى قويدىم.  قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنىنە قارسى تۇراتبەك اعادان تاعى دا قوڭىراۋ قالىپتى تەلەفونىمدا. مەنىڭ تاراپىمنان جاۋاپسىز قوڭىراۋ... ەندى كوردىم. سۋىت حاباردى بۇگىن ەستىدىم.  تىنىمسىز  تىرشىلىكتە كوڭىل ءبولىپ، قارىنداس رەتىندە جان-دۇنيەسىن قۇلاق سالۋعا دا ۋاقىتىم از بولىپتى. جاۋاپسىز قالعان تەلەفون قوڭىراۋلارىمەن بىرگە تۇراتبەك اعانىڭ ورتاعا سالار تالاي تىڭ يدەيالارى دا جاۋاپسىز قالدى-اۋ...

تاعىلىمدى تاربيەسىمەن، تەرەڭ بىلىمىمەن تۇرىكتەردى تاڭداي قاقتىرعان تۇراتبەك اعامىزدان، دوسىمىزدان ايرىلدىق. تاريحتىڭ تالاي شىڭىن باعىندىرىپ، تۇركى الەمىن مويىنداتار بولاشاقتىڭ ءبىر عالىمىنان قاپىدا كوز جازىپ قالدىق...

اياۋلى اناسىنا، اقمارال، اياگۇل اپكەلەرىنە، توتى قارىنداسىنا، بارلىق تۋعاندارى مەن جاقىندارىنا كوڭىل ايتامىز. تۇراتبەك سەرىكبايۇلىنىڭ توپىراعى تورقا بولىپ، جانى ءجانناتتىڭ تورىنەن ورىن العاي!

اراي جۇندىباەۆا، ادەبيەتتانۋشى،  فيلوسوفيا دوكتورى (PhD), قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور، شاكارىم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قازاق ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

Abai.kz