ارداق بەركىمباي. شىڭعىستاۋ كوتەرىلىسى
كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كولحوزداستىرۋ ساياساتىنا قارسى شىققان شىڭعىستاۋداعى كوتەرىلىس قازاقستاننىڭ باسقا دا اۋداندارىندا بولىپ جاتقان كوتەرىلىستەرمەن ۇندەس ەدى. تىرشىلىكتىڭ تىرەگى، كۇنكورىستىڭ كوزى تەك مال عانا بولعان قازاق اۋىلى ءۇشىن بۇدان وتكەن قىسىم-قيانات بولماس. جۇرت جاپپاي اشتىققا ۇشىراي باستادى. ونىڭ ۇستىنە، جۇرتقا تۇسىنىكسىز ءارى ەشقانداي ەكونوميكالىق، ماتەريالدىق نەگىزى جوق جەردە كوللەكتيۆتەندىرۋ ءىسى ماجبۇرلەۋمەن جۇرگىزىلە باستادى.
قازاق ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى پ.ي.گولوششەكين قازاقستاندا «كىشى قازان» توڭكەرىسىن جاسايمىن دەپ، قازاق حالقىن جويىپ جىبەرۋگە شاق قالدى. ەل اۋزىندا: «كوللەكتيۆتەندىرۋ بايدى باتپاققا باتىرىپ، ورتاشانى ورعا جىعىپ، كەدەيدى كەڭىردەگىنەن الدى» دەگەن ءسوز بەكەر ايتىلماعان-دى.
ۇلكەن ءۇمىت ارتقان قوعامعا دا، ونى باسقارۋشىلارعا دا ەلدىڭ سەنىمى شايقالدى. تۇرالاپ وتىرعان جۇرتتى مال، جان، جەر ءۇشىن جينالاتىن ەت، ماي، ءجۇن، تەرى الىم-سالىعى باس كوتەرتپەدى. ءىرى بايلار عانا ەمەس، قۇلاتوبەل تۇرمىسى بار ورتا شارۋالار مەن جالعىزىلىكتى كەدەيگە دە «جەتە»، «قۇلاق» دەگەن ايدارمەن «نىق مىندەتتەمە» دەگەن سالىق ءتۇرى سالىندى. استىق بەرە الماعاندار ونى ەتپەن، جۇنمەن وتەۋگە ءتيىس بولدى. ءجۇن تابا الماعاندار سىرماق، تەكەمەت، كيىزدەرىن، ارقان جىپتەرىن تارقاتىپ سالۋعا ءماجبۇر بولدى. ەلگە ۇرەي تۋعىزۋ ءۇشىن «سالىق تولەمەدى» دەگەن سىلتاۋمەن 1931 جىلى ىرعىزبايدىڭ 18 ادامىن يتجەككەنگە ايدادى.
كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كولحوزداستىرۋ ساياساتىنا قارسى شىققان شىڭعىستاۋداعى كوتەرىلىس قازاقستاننىڭ باسقا دا اۋداندارىندا بولىپ جاتقان كوتەرىلىستەرمەن ۇندەس ەدى. تىرشىلىكتىڭ تىرەگى، كۇنكورىستىڭ كوزى تەك مال عانا بولعان قازاق اۋىلى ءۇشىن بۇدان وتكەن قىسىم-قيانات بولماس. جۇرت جاپپاي اشتىققا ۇشىراي باستادى. ونىڭ ۇستىنە، جۇرتقا تۇسىنىكسىز ءارى ەشقانداي ەكونوميكالىق، ماتەريالدىق نەگىزى جوق جەردە كوللەكتيۆتەندىرۋ ءىسى ماجبۇرلەۋمەن جۇرگىزىلە باستادى.
قازاق ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى پ.ي.گولوششەكين قازاقستاندا «كىشى قازان» توڭكەرىسىن جاسايمىن دەپ، قازاق حالقىن جويىپ جىبەرۋگە شاق قالدى. ەل اۋزىندا: «كوللەكتيۆتەندىرۋ بايدى باتپاققا باتىرىپ، ورتاشانى ورعا جىعىپ، كەدەيدى كەڭىردەگىنەن الدى» دەگەن ءسوز بەكەر ايتىلماعان-دى.
ۇلكەن ءۇمىت ارتقان قوعامعا دا، ونى باسقارۋشىلارعا دا ەلدىڭ سەنىمى شايقالدى. تۇرالاپ وتىرعان جۇرتتى مال، جان، جەر ءۇشىن جينالاتىن ەت، ماي، ءجۇن، تەرى الىم-سالىعى باس كوتەرتپەدى. ءىرى بايلار عانا ەمەس، قۇلاتوبەل تۇرمىسى بار ورتا شارۋالار مەن جالعىزىلىكتى كەدەيگە دە «جەتە»، «قۇلاق» دەگەن ايدارمەن «نىق مىندەتتەمە» دەگەن سالىق ءتۇرى سالىندى. استىق بەرە الماعاندار ونى ەتپەن، جۇنمەن وتەۋگە ءتيىس بولدى. ءجۇن تابا الماعاندار سىرماق، تەكەمەت، كيىزدەرىن، ارقان جىپتەرىن تارقاتىپ سالۋعا ءماجبۇر بولدى. ەلگە ۇرەي تۋعىزۋ ءۇشىن «سالىق تولەمەدى» دەگەن سىلتاۋمەن 1931 جىلى ىرعىزبايدىڭ 18 ادامىن يتجەككەنگە ايدادى.
زاەم ساتۋدى ەرىكسىز جۇزەگە اسىرۋشىلاردىڭ قىسىمىنا شىداماعان شاعان ءوڭىرىنىڭ تۇرعىندارى وعان اشىق قارسىلىق جاسادى. قاقتىعىس كەزىندە ەكى سالىق جيناۋشى مەرت بولادى. سونى سىلتاۋ ەتكەن اۋداننىڭ اپەرباقان باسشىلارى قالادان اسكەر شاقىرتادى. ولار جازىقتى، جازىقسىز دەمەي «اق سيىر كوتەرىلىسى» دەگەن جەلەۋمەن بىرنەشە ونداعان ازاماتتى جازىقسىز جازالايدى.
جالپى، حالىقتىڭ شولاق بەلسەندىلەردىڭ ءىس-ارەكەتىنە دەگەن نارازىلىعى 1928 جىلعى ءىرى بايلاردى تاركىلەۋ ناۋقانىنان كەيىن-اق باستالعان ەدى. وسىعان بايلانىستى ناقتى دەرەكتەر «توبىقتى - شىڭعىستاۋ شەجىرەسى» اتتى ەڭبەكتە جانە «الاش» تاريحي-زەرتتەۋ ورتالىعىنان جارىق كورىپ جاتقان قازاق رۋ-تايپالارىنىڭ تاريحى جونىندەگى ەڭبەكتەردە بەرىلگەن. وندا شىڭعىستاۋدا قالىپتاسقان احۋال تومەندەگىشە باياندالعان : «1926 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا التىباەۆ، ەلبوسىنوۆ دەگەن ادامدار شىڭعىستاۋعا استىرتىن كەلىپ، اۋىل كەڭەستەرىنەن وتە اسقان قاراكوك، شونجار بايلار مەن وعان تەتە باي قۇلاققا جاتاتىن 17 ادامدى تىزىمدەپ الىپ كەتەدى.
1928 جىلى 27 تامىزدا حالىق كوميسسارلارى كەڭەسى مەن قازاقستان ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا وسى جىلدىڭ 3 - 17 قاراشا ارالىعىندا ولاردىڭ مال-مۇلكى تاركىلەنىپ، وزدەرى جەر اۋدارىلادى.
سەمەي مۇراعاتتار قورىنىڭ «ف-74, وپيس - 4, 40» ءىس قاعازدارى توپتاماسىن-داعى قاۋلىسىندا:
ۆ سووتۆەتستۆي س رەشەنيامي سوبرانيا بەدنوتى ي باتراچەستۆا ي درۋگيح ترۋدياششيحسيا ماسس اۋلوۆ، رايوننىي بەدنياتسكو-باتراتسكوي كونفيسكاتسي رايوننوي كوميسسي پو پروۆەدەنيۋ دەكرەتا كازاحسكوگو پراۆيتەلستۆا وت 27 اۆگۋستا س\گ ۆ ۆيدۋ يح ۋسيلەننوگو حوداتايستۆا ۆىدۆينۋت پەرەد پراۆيتەلستۆوم ك دوپولنيتەلنومۋ ۆكليۋچەنيۋ ۆ سپيسوك ۆىسەلياەمىح پو چينگيزسكومۋ رايونۋ:
1.حاليليا گابباسوۆا،
2.تۋراگۋلا يبراگيموۆا (ون جە كۋنانباەۆ),
3.مۋساتايا مولداباەۆا، حاراكتەرەزۋەمىح كاك يزۆەستنىە رۋكوۆوديتەلي گرۋپپيروۆوك، حوتيا پەرۆىە دۆا يز نيح يمەيۋت نەزناچيتەلنوە كوليچەستۆو سكوتا، ا پوسلەدني - بىۆشي ۆولوۋپراۆيتەل. ناحوديتسيا ۆ ادمينيستراتيۆنوي سسىلكە ۆ رۋبتسوۆسكوم وكرۋگە سيبيرسكوگو كرايا. ناستوياششەە رەشەنيە وكرۋجنوي كوميسسي پو تەلەگرافۋ پرەدستاۆيتەل نا راسسموترەنيە «كازتسيكا»، - دەلىنگەن.
جوعارى جاقتاعى ءىس تەز قارالىپ «وڭ» شەشىلسە كەرەك. 1928 جىلعى 19 قاراشاداعى № 27-حاتتامادا:
«ۆ سووتۆەتستۆي س رەشەنيەم وكر. كوم. وت 8 وكت. پروتوكولوم №14, تەلەگرامموي كتسيك نر 16881\5 ۆىسەليت يبراگيموۆا (ون جە كۋنانباەۆ) س چلەنامي سەمي:
پەرۆايا جەنا - ساحيبجامال - 53 لەت، سىن - جەبرايل - 25 لەت، سىن - زۋباير - 23 لەت، سنوحا - راحيا - 18 لەت، سنوحا - كاناگات - 25 لەت، سىن - الپارىستان - 5 لەت، ۆنۋك - كەنەسارى - 3 گودا س كونفەسكاتسيەي 36,9 گولوۆ (ۆ پەرەۆودە نا كرۋپن.), دوما يز 6-7 كومنات س نادۆورنىمي پوسترويكامي ي شەستيكاناتنوي كيبيتكي، 1 كوروۆۋ، ي س وستاۆلەنيەم يبراگيموۆۋ ي ەگو سەمە 16 گولوۆ كرۋپنوگو روگاتوگو سكوتا (7 لوشادەي، 6 كۋلۋن، 2 ۆزروسلىح ۆەربليۋدا ي 25 بارانوۆ)»، - دەلىنگەن.
وسىنداي قاۋلى قالعاندارىنا دا جەكە-جەكە الىنعان. بۇنداي قايتا قاراۋعا دەگەن قۇلشىنىس كۇن اسقان سا-يىن ەسەلەنە تۇسسە كەرەك. تاركىلەۋگە جاتىپ، ارنايى قۇجات الىنعان وتباسى شىڭعىستاۋدان 29 بولعان. ودان كەيىنگىلەرگە قاۋلى-قارار الۋدىڭ دا قاجەتى بولماعان بولۋى كەرەك. ويتكەنى باي، فەودالدى تاركىلەۋ «اشا تۇياق قالماسىن، اسىرا سىلتەۋ بولماسىن» دەگەن ساياساتپەن جالعاسىپ كەتە بەرگەن.
اۋدان قۇرىلىپ، تاركىلەۋدىڭ العاشقى تولقىنى ءجۇرىپ ءوتىپ، حالىقتى توناۋدىڭ كەلەسى كەزەگى كەدەي-كەپشىككە كەلگەندە، شىڭعىستاۋعا قازاقستان مەملەكەتىنىڭ باسشىسى ەلتاي ەرنازاروۆ كەلەدى.
ول كەلەر قارساڭدا «قازاق مەملەكەتىنىڭ باسشىسى» حالىقتىڭ جاعدايىن كوزىمەن كورەيىن دەگەن عوي، ەل ومىرىندە، حالىق تۇرمىسىندا ءبىر ءتاۋىر وزگەرىس بولار دەگەن ءۇمىت وتى ويانادى. بىراق كولەڭكەلەپ جاتقان جەتىم بۇزاۋدى، اۋىلدا قالعان اقساق ەشكىنى كورىپ: «بەلدەۋدە بۇزاۋ، بەلدە مال قالىپتى عوي»، - دەپ قاتتى رەنجىگەن باسشىدان قايمىعىپ، ەشكىم باتىپ ەشتەڭە سۇراي المايدى. مەملەكەت باسشىسى كەلدى دەگەندى ەستىگەن شاكارىم قاجى تاۋدان كەلىپ، ارقايسىسىنىڭ الدىندا قىراعى ساقشى تۇرعان بىرنەشە ەسىكتەن ءوتىپ، ەرنازاروۆقا جولىعادى. ءبىر ساعاتتاي ەل باسشىسىمەن وڭاشا سويلەسىپ شىعادى. جاقسى حابار ەستىگىسى كەلىپ انتالاپ، توسىپ تۇرعان جۇرتقا قاجى ەشتەڭە دەمەي، بەرىك دۋالدىڭ سىرتىندا قالعان اتىنا قاراي اياڭدايدى. ەڭ سوڭىندا قولتىعىنان دەمەپ اتىنا مىنگىزىپ جاتقان ادامدارعا:
تۇك تە ەمەس. كور-جەر.
باسشىلارىڭ ۆەسما تۋپوي،
بۇلعارى ەرىن، قۇل قارىن.
ءالى-اق ەرتەڭ كورەرسىڭدەر،
بۇل قارىننىڭ بۇلعارىن! -
دەپتى دە، شىڭعىستىڭ سىرتىنداعى قۇرالايقۇرداعى سايات قوراسىنا قاراي ءجۇرىپ كەتىپتى. شىڭعىس وڭىرىندە ودان كەيىنگى ءۇمىتى ۇزىلگەن ەلدىڭ «كورگەن كۇنى قاراڭ، تۇزى سور» بولعانىن مىنا ناقتى دەرەكتەردەن اڭعارۋ قيىن ەمەس.
شىڭعىس وڭىرىندە: 1.01.1928 جىلى 54141 جىلقى، 36135 ءىرى قارا، 362007 قوي-ەشكى، 12925 تۇيە بولعان بولسا، 1.07.1933 جىلى نەبارى 747 جىلقى ، 241 ءىرى-قارا، 6102 قوي-ەشكى، 186 تۇيە قالعان ەكەن (سەمەي. ف- 409, وپيس - 1, ءىس - 743).
كۇشپەن كامپەسكەلەۋدىڭ باي-قۇلاقتاردى تاركىلەۋگە ۇلاسۋى، بۇل ناۋقاننىڭ ەت دايىنداۋ، زورلاپ وتىرىقشىلاندىرۋ ءتارىزدى زومبىلىقتارعا جالعاسۋى، جوعارىدا اتاپ كەتكەنىمىزدەي، قۋعىن-سۇرگىننىڭ ءبىر تولاستاماۋى - حالىقتىڭ اشۋ-ىزاسىن ورشىتە ءتۇستى.
وسىناۋ اۋىر كەزەڭدى عۇلاما ابايتانۋشى قايىم مۇحامەدحانوۆ تومەندەگىشە بايانداعان ەكەن: «اۋزى اشىلماعان بىتەۋ جاراداي سىزداپ، ەلدىڭ زىعىردانىن قايناتقان، ءوزى دە «شىعايىن دەپ تۇرعان كوزىنە قامشى ۇرعان» سودىرلاردىڭ بۇل قىلىعىنا توزبەيتىندىگىن ءبىلدىرىپ جۇرت «ابىلايلاپ» ۇران شاقىرىپ، اق تۋ كوتەرىپ، ادىلەت تىلەپ، اۋدان ورتالىعىنا بەت الادى.
اتتانار الدىندا شىڭعىستىڭ سىرتىنداعى وقشاۋ تاۋ شاقپاقتاعى «شوشالاسىندا» جاتقان شاكارىم قاجىدان بارىپ، ونىڭ باسشىلارى باتا سۇرايدى. ولاردى اقىلمەن دە، اشۋمەن دە رايلارىنان قايتارا الماعان قاجى:
- كەڭەس ۇكىمەتى جاپانعا بىتكەن جالعىز بايتەرەكتەي. ازىرشە ول بۇتاق شىعىپ بۇرلەنىپ، جاپىراق جايىپ گۇلدەنىپ كەلەدى. قانشا جاسايتىنى ءبىر قۇدايعا ايان. ال ءدال قازىر ونى قۇلاتۋ، قۇرتۋ سەندەردىڭ قولدارىڭنان كەلمەيدى. ەلدى ءبۇلدىرىپ، ناقاق قان توكپەڭدەر. ەرتەڭ پىلگە ۇرگەن قاندەن قۇساپ قالماسىڭا كىم كەپىل، - دەپ تۇسىندىرەدى.
بىراق اشىنعان جۇرتتىڭ العان بەتىنەن قايتپايتىنىن سەزگەن قاجى ءدىن، شاريعات جولىمەن ولاردى توقتاتپاق بولىپ:
- مۇحاممەد عالياسسالامنىڭ حاديستەرىندە ءۇش جاعدايدا ادامعا يمان بۇيىرمايدى. ءوز وتانىنا قارسى سوعىسىپ قازا تاپسا، ۇرلىق جاساۋ ارەكەتىندە ءجۇرىپ ولسە، ءوزىن-ءوزى ولتىرسە. سوندىقتان قۇداي الدىندا كۇناھار بولۋ جارامايدى. قازاقتىڭ اشۋىنىڭ الدىندا اتتانى تۇرادى دەگەن، «اشۋ - دۇشپان، اقىل - دوس»، بوسقا جازىم بولاسىڭدار، تاراڭدار، - دەيدى.
بىراق اشتىقتان كۇيزەلىپ، اشۋدان ابدەن اشىنعان قالىڭ ءنوپىر اشىق تالابىمىزدى بىلدىرەيىك، بولماسا «اشتان ولگەنشە، الىسىپ ولەيىك» دەسىپ، قولىندا بار 3-4 ءشيتى مىلتىق، بالتا، شوقپار، اشا-كۇرەكتى قارۋىم دەپ سايلانىپ، اۋدان ورتالىعىنا 1931 جىلى 3 قىركۇيەكتە اتتانادى.
ولار جول-جونەكەي باقاناستاعى اۋىل مەكتەبىنە «مۇعالىم» دەپ اكەلىنگەن گپۋ-دىڭ تىڭشىسى رامازان ابىشەۆ پەن ونىڭ ايەلى ءراپىشتى، اقجارداعى قازاق ۇيىندە جولدان كەلىپ تىنىعىپ جاتقان ركي-ءدىڭ (جۇمىسشى-شارۋا ينسپەكتسياسىنىڭ) توراعاسى ولجاباي شالاباەۆتى ولتىرەدى. سارجال، ماشان، باقاناس جانە جيدەبايداعى «وركەندى» كووپەراتيۆتەرى تالانادى. ونىڭ بارىنەن حاباردار بولىپ وتىرعان اۋدان باسشىلارى شيەلەنىستىڭ ءتۇيىنىن قان توگىسسىز شەشۋدى مۇلدە ويعا دا المايدى.
قايتا جازىقسىز جانداردى جازالاۋعا بۇل تاپتىرمايتىن سىلتاۋ بولادى. تۇرمىستىق تالابىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن كەلە جاتقان 150 - 200 شامالى قارۋسىز ادامعا ارنايى دايىندالعان اسكەر تاسادان وق جاۋدىرادى. ات-كولىگى ءالسىز، قورعانار قارۋى جوق قاۋىمدى قالادان شىققان جازالاۋشى اسكەر ارنايى پۋلەمەت ورناتقان ماشينامەن كەلىپ قىناداي قىرادى.
كوتەرىلىستى ۇيىمداستىرۋشىلار دەپ ەسەپتەلگەن قاسىمبەك سولتاباەۆتان وزگە سانياقاس، قىدىش، قارابالا، تاشمۇحامبەت، الاتاي دەگەن 5 ادام ۇستالىپ، سول جەردە اتىلىپ، نكۆد- نىڭ اۋلاسىنداعى قۇدىققا تاستالادى. قاراۋىل وزەنىنىڭ جىلعا-جىلعاسى سوتسىز، تەرگەۋسىز، ۇكىمسىز اتىلعان ادامداردىڭ ولىگىنە تولىپ كەتەدى.
ءبىرازدان سوڭ «... وسى كوتەرىلىستى ۇيىمداستىرۋشى بولىپتى، قاشىپ ءجۇر ەكەن، قىتايعا كەتپەك كورىنەدى»، - دەگەن جالعان لاقاپ تاراتىپ، گپۋ-دىڭ ناچالنيگى ابزال قاراسارتوۆتىڭ ءوزى باستاپ شىققان جاساق «سايات قوراسىندا» بەيقام جاتىپ، اڭ اۋلاۋعا شىققان جەرىندە شاكارىم قاجىنى اتىپ ءولتىرىپ، قۇدىققا كومۋسىز تاستاپ كەتەدى.
تاريحتا «شىڭعىستاۋ كوتەرىلىسى» دەپ اتالىپ قالعان بۇل قيمىلعا قاتىسقاندار شەتىنەن «حالىق جاۋلارى» دەپ جاريالانىپ، ولاردىڭ اعايىن-تۋىستارى قاتاڭ جازالانادى، كوپ قۋعىن كورەدى.
... «اباي ەلىنىڭ كوپ ادامدارىمەن بىرگە اكەم تۇرمەگە قامالدى. تۇرمەگە جابىلعانداردىڭ ىشىندە ابايدىڭ بالاسى ماكايىل، شاكارىمنىڭ بالاسى عافۋر، ورازبايدىڭ بالاسى مەدەۋ، مەدەۋدىڭ بالالارى ماۋكىل، سانياز (تۇراعۇلدىڭ اقىليا (اقىش) دەگەن قىزىنىڭ كۇيەۋى) بار، بارلىعى 72 ادام ەكەن. بۇلاردىڭ ىشىندە ايگىلى اقىن نۇرلىبەك بايمۇراتوۆ تا بار ەدى. ابايدىڭ بالاسى ماكايىل باستاتقان توبىقتىنىڭ 70 ادامى تۇگەل اتىلدى. اتىلۋدان امان قالعان اكەم مەن نۇرلىبەك اقىن عانا»، - دەپ جازدى قايىم مۇحامەدحانوۆ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ مۇراعاتتارىنداعى دەرەكتەر تومەندەگىدەي مالىمەتتەردى بەرەدى.
ابىرالى اۋدانى ءتارىزدى وعان كورشى ورنالاسقان شىڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ جەرىندە (قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى، اباي اۋدانى) دە 1931 جىلى اقپاندا كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنا قارسى حالىق تولقۋلارى بولدى. كوتەرىلىستى مەدەۋوۆ سانياز جانە تورايعىروۆ ەمىلجان باسقارىپ، وعان بارلىعى 200-دەن استام ادام قاتىناسقان. كوتەرىسشىلەر اق جالاۋ كوتەرىپ، حالىقتى اۋدانداعى كەڭەس ۇكىمەتىن قۇلاتۋعا شاقىرعان. كوتەرىسشىلەر كورشى قۋ جانە ابىرالى اۋداندارىمەن بايلانىس ورناتىپ، ولاردى كوتەرۋگە ارەكەتتەنەدى. بىراق قىزىل ارميانىڭ تۇراقتى بولىمدەرى بۇعان كەدەرگى جاسادى، كوتەرىلىس كەڭ تاراپ ۇلگەرمەي جاتىپ-اق اقپان ايىندا كۇشپەن باسىپ تاستالىندى.
تۇتقىندالعانداردىڭ جالپى سانى -189 ادام. ولاردىڭ ىشىنەن وگپۋ-ءدىڭ «ەرەكشە ۇشتىگىنىڭ» 1931 جىلعى 15 مامىرداعى شەشىمىمەن 47 ادام اتۋ جازاسىنا كەسىلدى، ال 105 ادام ەڭبەك تۇزەتۋ لاگەرلەرىنە قامالدى، قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندەگى اۋداندارعا 3 جىلدان 10 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە 13 ادام جەر اۋدارىلدى، شارتتى تۇردە 23 ادام تاعى سوتتالدى.
اسىرەسە وسى كوتەرىلىس كەزىندە قۇنانباي وسكەنبايۇلىنىڭ ۇرپاقتارى قاتتى قۋدالاۋعا ۇشىرادى. ابايدىڭ بالاسى ماكايىل، شاكارىم قۇدايبەردىۇلى، عافۋر شاكارىمۇلى جازىقسىز اتىلعان سوڭ، زيات شاكارىمۇلى، بەردەش ءازىمبايۇلى، ماناكەش ءازىمبايۇلى تاكەجانوۆتار قىتايعا ءوتىپ كەتەدى. اۋەلى تارباعاتايعا، ودان سوڭ التايعا قاشىپ بارادى. قۇنانباي بابامىز اعا سۇلتان بولىپ تۇرعان زاماندا التايدى جايلاعان كەرەيلەر ەلىنە بارىپ: «قازاقتىڭ ەندىگى تياناعى وسىلار بولار»، - دەگەن ەكەن. قاجى ۇرپاقتارى ول جاقتا دا تىنىشتىق تابا الماي، قۇرىعى ۇزىن كەڭەس وكىمەتى قولىنان مەرت بولدى.
كەڭەس وكىمەتىنە قارسى بولعان كوتەرىلىستەردىڭ قايسىسى بولسا دا، ءوزىنىڭ ءادىل باعاسىن الدى دەپ ايتا المايمىز. سونىڭ قاتارىندا وسى شىڭعىستاۋ كوتەرىلىسى دە بار. «باسقا تۇسكەن باسپاقشىل» دەپ قالىڭ ۇيقىدا جاتا بەرمەي، توتاليتارلىق جۇيەگە قارسى كوتەرىلۋدىڭ ءوزى ۇلكەن باتىلدىق بولاتىن.
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتى
