ۇلت قۇندىلىقتارىن ولتىرگىسى كەلەتىن­دەر­دىڭ ءبارى «كيللەر».
ول – تاسادا تۇرعان ايدىك ايتاقشىنىڭ بو­رىك استىندا وسىرگەن بولتىرىگى، قولعا ۇس­تايتىن قۋىرشاعى عانا. بۇرىن دا سولاي بول­عان، قازىرگى توڭكەرىسشىل يدەيالاردىڭ ءبا­رى الگىلەردىڭ الەۋمەتتىك تاپسىرىسىمەن جا­سالىپ كەلەدى. 
ولاردا ۇلت دەگەن ۇعىم جوق، ونداي ۇلى سە­زىم بولىپ كورمەگەندىكتەن باسقا بىرەۋدىڭ كو­سەگەسىن كوگەرتەدى دەۋ قيىن. بارلىق ارە­كەتتەرى بەلگىلى ءبىر دەلدالداردىڭ ارنايى تاپسىرىسىمەن. بۇگىنىمەن عانا ءومىر سۇرەدى، كەلەشەك ءۇشىن باس قاتىرۋ مىندەتىنە كىرىپ كور­گەن ەمەس. ارامىزعا بارىنشا ءسىڭىپ كەتكەن، سولاردىڭ-اق جولى بولعىش. جالدامالى كيللەر – كىسى قانىن توككەنى ءۇشىن اقى ال­سا، بۇلار ءۇشىن جەكە مۇددەلەرى ىسكە اسىپ، قا­را باسىنىڭ قامى كۇيتتەلسە جەتىپ جاتىر. ەسە­سىنە، تاماعى توق، كويلەگى كوك، ۋايىم جوق. قياناتتارىنا قاتىستى ارنايى زاڭ جوق دەمەسەڭىز، ەكەۋىنىڭ قۇداي الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن بىردەي.
كازىر رۋحانياتتىڭ قاي سالاسىندا دا وسىن­داي جالدامالىلار كوبەيىپ كەتكەن. قا­يدا بارساڭ دا وزەۋرەپ سويلەپ اعىنان اق­تارىلىپ تۇرعانسيتىن «بەيبىتشىلىك اڭ­ساعان اقكەپتەرلەر». بىلايعى جۇرتتان ايىرىم بەلگىسى شامالى. جىلتىڭداپ كوپ كورى­نەتىن جەرلەرى مەن تۇراقتى مەكەندەرى اقپارات قۇرالدارى، كوگىلدىر ەكرانداردىڭ بەتى. ايتەۋىر شىندىق ايتقانسىپ «شىرىلدايدى»، جىرتىسىڭمەن ءبولىسىپ جۇرگەندەي، ۇلت نامىسىن قورعاپ تۇرعانداي اسەردە قال­دىرعىسى كەلەدى، شەتىنەن اسىرە جاڭاشىل. امەريكا مەن كارى ەۋروپانىڭ قاڭسىعىنا تامسانىپ وتىرىپ مەڭزەيتىندەرى ۇلكەن ساياسات استاۋى. مىنا قوعامدا ءجۇرىپ جاتقان «گۇج-گۇجدەر» سولاردىڭ جاساپ وتىرعان جى­مىسقى ارەكەتتەرى ەكەنىن قازىر ءسىز دە جاقسى ءبىلىپ وتىرسىز. ءبارىمىز دە تۇسىنەمىز، بىراق بو­ساعاداعى بايتوبەت سياقتىمىز – ايتا المايمىز!
ءسوز كوپ، ارەكەت از. قاي نارسەنى دە قاتى­رىپ تاستايتىنداي بولىپ كىرىسكەنمەن ءىسىنىڭ ارتى سيىرقۇيىمشاقتاۋ. سوناۋ 90 جىل­داردىڭ بەل ورتاسى ەستەرىڭىزدە مە؟ الگىلەر سول كەزدە بوي كورسەتە باستاعان. ءسويتىپ تالاي مارعاسقانىڭ تىرناقتاپ جيعان ابىرويىن تەگەنەمەن توگۋ ءۇشىن ارامتەر بولىپ، يتارشىلىققا باردى. اقىرىندا قازاقتا ارانداماعان ادام، بىلىققا بەلشەسىنەن باتپاعان تۇلعا قالىپ جارىعان جوق. شىنىن­دا ءدال سولاي بولماسا دا، بولعانداي ەتىپ كورسەتۋگە تىرىسىپ باقتى. 
ءبىر عانا مىسال ايتايىن. كول-كوسىر ءبىلىم مەن شەت-شەگى جوق قازاقى زەردەنىڭ يەسى، «بال بۇلاعى ەسىلىپ اققان، ارعىماعى كوسىلىپ شاپقان سارىارقا» دەپ قازاعىن مەيىلىنشە بار مەيىرىمەن بالاشا سۇيگەن – احاڭا، كەشەگى اقسەلەۋ سەيدىمبەككە نە ىستەپ، نە كورسەتپەدىك؟ مارقۇمنىڭ سونداعى بار ايىبى: قازاقتىڭ ەروتيكالىق فولكلورىن جيناپ، جۇيەلەپ، سونى زەرتتەۋ ءۇشىن عىلىمي نە­گىزىن سالىپ بەرگەنى ەكەن. ومىرىندە ءتان ءلاز­زاتى مەن توسەك قىزىعىنا توياتتا­ما­عان­داي، بوعاۋىز ولەڭ ەستىپ كورمەگەندەي ورە تۇرەگەلىپ، ورشەلەنە تومپەشتەدىك كەپ. سو­نىڭ ءبارىن قولدان ۇيىمداستىرىپ، ادەيى جا­ساتتىق. وسىندايدا اباي اۋليەنىڭ ءسوزى ەس­كە تۇسەدى: «قازاقتىڭ ولگەنىنىڭ جامانى جوق، ءتىرىسىنىڭ جاماندىقتان امانى جوق!». سوعان قاراعاندا تىرىدە جاماناتتى بولىپ ءجۇرۋ ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا جازىلعان! قازىر دە سولاي. كەشەگى ەر حالىقتىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى ارا­سىنان «وسى قالاي؟» دەپ ۇلت ءسوزىن سويلە­ت­ەرگە پەندە تابىلماي كەلە جاتىر. كوبىسىنىڭ جاعاسىنا كىر جۇعىپ قالعان! 
زاراتۋشترا دەگەن پايعامبار وتكەن. سول جارىقتىق: «اۋەلى دۇرىس وي، سوسىن تۇزىك ءسوز، قورىتىندىسى ىزگى ارەكەت» دەپتى. بۇگىندە تۇ­تاستاي قوعامدىق وي بۇزىلعان. ءسىزدىڭ دە ارەكەتىڭىز بۇزىلعانىن سەزسەڭىز سەبەبىن قۇرعاق سوزدەن ەمەس، ويدان ىزدەڭىز! ويىڭىز­دىڭ بۇزىقتىعى مىندەتتى تۇردە ارەكەتىڭىزگە اسەر ەتەدى. ءسوز دەگەن الگى ەكەۋىن بايلانىست­ىرىپ تۇرعان كوپىر عانا. وكىنىشتىسى، قازاق­تىڭ بارلىق قۇندىلىعىنىڭ كىندىگى بايلانعان سول «التىن كوپىردى» زاماننىڭ لاي سۋى شايىپ كەتىپ تۇر عوي. 
مەنىڭ ءبىر بىلەتىنىم، ۇرتىڭدا تۇرعان ءسوزدىڭ سىرتقا شىعىپ كەتكەنىنشە جان بالاسىنا زالالى جوق. اۋىزدان شىعىپ اۋاعا جايىلدى ەكەن، قۇبىلىپ باسقا تۇرگە ەنىپ ماتەرياعا، جان كىرىپ بەلگىلى ءبىر قۇرالعا اي­نالادى، سول ارقىلى قۇدىرەتتى كۇشكە ۇلا­سادى. اقىرىندا ءسوز «تاس جارادى، تاس جار­ما­سا باس جارادى». مىنە، ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءسوزدى كيە تۇتۋىنىڭ ءبىر سەبەبى. بىراق قازىر سول قازاقتىڭ سوزىندە قادىر-قاسيەت قالىپ جارىدى ما ءوزى؟ قاي جەردە بولسىن، قالاي بولسا سولاي سويلەي بەرەتىندىگىمىزدى مەن سودان كورەمىن. 
راس، بۇگىندە كوپ ادام الدەكىمگە، ارقا­لاي سەبەپتەرمەن جاقپاي قالىپ، دۇمىنە قوڭىراۋ بايلاپ الۋدان زارە-قۇتى قالماي، تەك قانا ەكى ەلى اۋزىن باعىپ، اينالاسىن قىم­تاپ سويلەۋدى ادەتكە اينالدىرعان. كەي­بىرەۋلەر الدەكىمنەن ءوشىن الىپ، مىندەتتى تۇر­دە ءبىر مۇقاتىپ قالمايىنشا سويلەمەيدى. اقىر اياعى كىمنىڭ شىعارماسى سىنالسا دا جەكە باسىن قورلاپ، الگىنى شاشىنان سۇيرەپ كورگە تىققانشا تىنشىمايتىنداردى قايتەرسىز. سىناسىن عوي، بىراق ونى كوپتىڭ كو­زىنشە نەگە قورلايدى؟ وسىنىڭ ءبارى كونس­تيتۋتسيالىق قۇقىعىمىزدى بىلمەيتىندىگىمىز­دەن، بىلسەك تە سوعان سالعىرت قارايتىن قا­زاقي قىلىعىمىزدان-اۋ دەيمىن. ايتپەسە دامىعان مەملەكەتتەردە بىرەۋگە رەتسىز كۇيە جاعىپ سۇيكەنگەن كىسى كوپكە دەيىن ءۇيىن تابا الماي قالۋشى ەدى عوي. بىزدە ءبارى كەرىسىنشە، قولدان كەلگەنشە قونىشىنان باسىپ سىباپ كە­لە جاتىرمىز. اسىرەسە، كەيىنگى كەزدە وش­پەندىمىز. بىرەۋدىڭ قىر ىزىنەن قالماۋ دەگەن­نىڭ ءوزى ساناسى ساۋدىڭ ءىسى ەمەس، ارينە. ونى وك­شەلەپ، وشىگىپ كەلە جاتقان قىزىلكوزدىڭ سەز­بەۋى بەك مۇمكىن. ۇلكەن كەمشىلىكتىڭ ءبىرى – وسى. 
ال «جۇلدىز» اۋرۋىنا شالدىعىپ جۇرگەن كەي­بىرەۋلەردىڭ بىلشىلىن سوزگە ساناۋدىڭ ءوزى ارتىق. قاي كانالدى قوسىپ قالساڭ دا ءبىر-بىرىنە شەكە تامىر سوعىپ، كەرىلدەسىپ، يت ىر­قىل، كۇندە تىرقىل بولىپ جاتاتىن تەك ءوزىمىز. ەسەسىنە، وتكەنىن بايىپتاپ، تاريحىن تا­رازىلاپ، ءداستۇرىن باعامداپ، تاربيەسىن جۇيەلەپ، ۇلت بولاشاعى بولدىرىپ قالماۋ ءۇشىن قام جاساپ جۇرگەن قازاقتى كوپ كورە بەر­مەيسىڭ. سودان سوڭ: قور بولعان ەفير، گا­­زەت، كەتەۋى كەتكەن ءسوز، ونى تىڭداپ، وقىپ وتىرعان ميلليونداردىڭ ەسىل ۋاقىتى دەمەس­كە امالىڭ جوق. سوعان قاراعاندا كەيدە جاستاردىكى دە ءجون بە دەپ قالامىن، بىرىڭعاي ينتەرنەت «اۋىلىنا» كوشىپ العان. وڭدى-سولدى ساپىرىلىپ جاتقان الگى بەرە­كە­سىز سوز­دەن، ءبىر-ءبىرىن كۇستانالاعان ورىن­دى-ورىن­سىز سىننان، سولەكەتى باسىم پىكىر­لەر­دەن ساياساتتا، قوعامدا، عىلىمدا، ادە­بيەت پەن ونەردە ەڭ بولماسا بىردەڭە وز­گەرسە ەكەن-اۋ. جوق، وزگەرگەن ەشتەڭە دە بايقال­مايدى. باياعى جارتاس – ءبىر جارتاس. بايتو­بەت ۇرگەن، كەرۋەنى كوشكەن، ارناسىمەن سۋ اق­قان، تۇبىندە تاس قالعان...
قازاققا سۇيرەڭدەگەن تىلدەن پايدا بول­سا بۇلاي بولماس ەدى-اۋ...

"قازاق ادەبيەتى" گازەتى