سەنبى, 20 ءساۋىر 2024
46 - ءسوز 10519 0 پىكىر 4 ءساۋىر, 2014 ساعات 14:43

تۇرسىنجان شاپاي. قازاقپەن ساۋدالاسۋ

قۇدايدىڭ ماعان بەرگەن ءبىر كەڭشىلىگى، كورشىم – قازاق... ارينە، قازاق بولسا، ماعان بىردەڭەسىن ءبولىپ بەرەدى دەيسىز بە، انشەيىن... الگى... «ەتنيكالىق-توبىرلىق» جابايى ينستينكتتەن قالعان جۇرناق تا باياعى. ءا دەگەندە، قازاق كورسەك، قۋانىپ قالاتىنىمىز وتىرىك ەمەس قوي. راس، ءا دەگەندە... سوسىن بىزگە – ءبارىبىر. قان ىشكىمىز كەلسە، الدىمەن قانداسىمىزدى اينالدىرامىز... سوعان قاراماستان، كەلەسى قازاقتى كورگەندە تاعى قۋانىپ قالامىز... وسىنىڭ بارىنە قوسىمشا، مەندە قازاقتارعا دەگەن جانە ءبىر جاقسى سەزىم بار: قازاق كورسەم، قۋانىپ قانا قويمايمىن – قازاق كورسەم، جاقسىلىق جاساعىم كەلىپ تۇرادى. ءاربىر قازاقتىڭ اتى عانا ەمەس، زاتى دا قازاق بولسا ەكەن دەيمىن. بۇل – ۇلتىما دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پە، الدە تاماققا تويىپ العان سوڭ، ساعىز شاينايتىنىڭ سياقتى، جاي ۇيرەنشىكتى ادەت پە – مەن ول تۋرالى ويلاعان ەمەسپىن.
– بالاڭىزدى قازاق مەكتەبىنە اۋىستىرساڭىزشى! – دەپ ءوتىندىم كورشىمنەن ءبىر كۇنى.
كورشىم ويلانىپ قالدى.
– جالپى... ايتقانىڭىز دۇرىس، بالاعا انا ءتىلىن ءبىلۋ دە ارتىق بولماس ەدى... زامان تالابى سولاي سياقتى عوي قازىر...
– ەندەشە، نە تۇرىس؟ الىڭىز دا، بەرىڭىز بالاڭىزدى قازاق مەكتەبىنە.
– ايەلىممەن اقىلداسىپ كورەيىن، – دەدى كورشىم...
– ايەلىممەن اقىلداستىم – بالام... ءبىر اۋىز قازاقشا بىلمەيدى ەكەن، – دەدى ەرتەڭىنە كورشىم. – ول قايتىپ وقيدى قازاق مەكتەبىندە؟!
ەندى مەن ويلانىپ قالدىم.
– قيىن ەكەن... سوندا وسى كۇنگە دەيىن بالاڭىزعا ءبىر اۋىز قازاقشا ۇيرەتپەگەنسىز بە؟
– كىم ۇيرەتەدى؟ شەشەسى ەكەۋمىز جۇمىستامىز. اتاسى جوق، اجەسى جوق...
– ۇيدە قاي تىلدە سويلەيسىزدەر؟
كورشىم كۇمىلجىپ قالدى. بۇل ءوزى ءبىر جاقسى ادام، جۋاس ادام. ايەلىنەن قورقادى...
– تۇسىنىكتى... وندا بىلاي ىستەيىك. مەنىڭ ءبىر جاقسى تانىسىم بار. قازاقشا ۇيرەتۋدەن الدىنا جان سالمايتىن جاقسى مامان. بالاڭىزدىڭ كۇنىنە بولماسا دا، كۇنارا بىرەر ساعات ۋاقىتىن قيىپ، سونى جالداڭىز. ارينە، ازىن-اۋلاق اقىسىن تولەپ تۇراسىز – بالاڭىز كەلەسى جىلى قازاق مەكتەبىنە دايىن بولماسا... قازاق بولماي كەتەيىن!
– ويلانايىن، – دەدى كورشىم. – ايەلىممەن اقىلداسايىن...
– بولمايدى ەكەن، – دەدى كەلەسى كۇنى كورشىم. – ءوزىڭىز ويلاڭىز، بالامنىڭ جارتى كۇنى مەكتەپتە وتەدى. كۇنىنە قوسىمشا ءۇش ساعات مۇعالىم جالداپ، اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەمىز... بالامىزدىڭ سۋرەت سالۋعا بەيىمى بار سياقتى – مۇعالىم جالداعامىز... فوتو-ۇيىرمەگە قاتىسادى... اراسىندا تەننيس، سۋ باسسەينى... كەشكە كومپيۋتەرمەن اينالىسادى... ءبىر مينۋت ارتىق ۋاقىتى جوق... ونىڭ ۇستىنە، ءبارى – اقىلى... ءوزىڭىز بىلەسىز...
– ارينە، – دەدىم قاسارىسىپ، – مۇنىڭ ءبارى قاجەت، وسىنىڭ ءبارى ماڭىزدى... بىراق ءسىز – قازاقسىز عوي. بۇگىن-ەرتەڭ ەشقايدا كوشىپ كەتە قويماسسىز – قازاقستاندا تۇراسىز عوي، ءبارىبىر... بالانىڭ بولاشاعىن نەگە ويلامايسىز؟!
– مۇنىڭ ءبارى... دۇرىس قوي... – دەدى كورشىم جەلكەسىن قاسىپ. – بىراق... بولمايدى عوي...
– دەگەنمەن، ويلانىپ كورىڭىزشى، كوپ جاساعىر!
– بولمايدى عوي...
– جاقسى! – دەدىم مەن كەنەت ءبىر وقىس شەشىمگە كەلىپ. – ءوزىم-اق ۇيرەتەم! تەگىن ۇيرەتەم! كۇنىنە جارتى ساعات... جارتى-اق ساعات ۋاقىت تاۋىپ بەرىڭىزدەرشى بالاعا. كۇندىز بولسىن، تۇندە بولسىن، ءبارىبىر... تەك جارتى ساعات!
– بولمايدى عوي...
كورشىم وسىنى ايتىپ، بۇرىلىپ كەتە بەرگەندە، جاندارمەن يىعىنان تارتىپ، قۇشاقتاي الدىم.
– اينالايىن، كورشى-ەكە! ساداعاڭ كەتەيىن، قانداسىم! سەن كۇنىنە ءۇش ساعات اعىلشىنشا ۇيرەتەتىن مۇعالىمگە قانشا تولەيسىڭ، وسى؟
– وسىنشا، – دەپ، كورشىم اجەپتاۋىر اقشانى اتادى. – ونى نەگە سۇرادىڭىز؟
– قۇلىڭ بولايىن، باۋىرىم! – دەدىم جالىنىشتى ۇنمەن دەگبىرىم كەتىپ. – مىنە، مىناۋ – تۋرا سونشا اقشا! مەن تەگىن ۇيرەتپەيمىن، مەن ۇيرەتكەنىم ءۇشىن سىزگە اقى تولەيمىن... تەك كۇنىنە جارتى ساعات... جارايدى، ون بەس مينۋت... ون بەس-اق مينۋتىن قيىڭىزشى. بالاڭىزدىڭ اقشاسىن ۋاقتىلى تولەپ تۇرايىن... ازىرقانساڭىز، ودان دا كوپ تولەيىن... ون بەس مينۋت! تەك ون بەس مينۋت!
كورشىم نە ايتارىن بىلمەي، اڭىرىپ تۇرعاندا، اجەپتاۋىر اقشانى ۋماجداپ، قالتاسىنا تىعا سالدىم. تىعا سالدىم دا، كورشىم ەسىن جيىپ، اينىپ كەتپەي تۇرعاندا، تەزدەتە باسىپ، ۇزاي بەردىم.
كورشىم ەرتەسىنە كەلىپ:
– بولمايدى ەكەن... – دەدى كۇمىلجىپ. – ايەلىم ايتتى: ء«بىر ۇيگە قازاقشا بىلەتىن ءبىر مامبەت جەتەدى» دەدى... مەنى ايتادى... سوسىن ايتتى: «كورشى، نەمەنە، ءبىزدى قايىرشى دەپ ويلاي ما... سىيماي بارا جاتقان شىرىك اقشالارىن السىن دا، بۇكتەپ-بۇكتەپ ءبىر جەرىنە تىقسىن... تۋرا سولاي دەپ ايت!» دەدى... كەشىرىڭىز... سوسىن ايتتى: «بىرەۋدىڭ وتباسىلىق شارۋاسىنا قول سۇعا بەرەتىن بولسا، سوتقا ارىز بەرەم» ەدى... ساۋ بولىڭىز!
كورشىم كەشەگى «شىرىك» اقشانى قولىما ۇستاتتى دا، شىعىپ جۇرە بەردى... مەن شابان ميىممەن، قاپەلىمدە كورشى ايتقان سوزدەردى قورىتا الماي، ەسەڭگىرەپ ءبىراز تۇردىم. ءيا... كورشىم «بولمايدى ەكەن» دەدى... تاعى نە دەدى؟ ءيا... ايەلى «سوتقا بەرەمىن» دەگەن سياقتى... بۇل اقشانى، ايتپاقشى، قايدا تىقسىن دەپ ەدى... ا... ءيا...
بىراق مەن، جوعارىدا ايتتىم، قازاق ءۇشىن جان پيدا دەگەن اداممىن. مەنى بەتىمنەن قايتارۋ قيىن... مۇمكىن ەمەس! ءبىر قازاققا قازاقشا ۇيرەتۋگە شامام كەلمەسە، نەسىنە قازاق بولىپ جەر باسىپ ءجۇرمىن؟! مەن ۇگىت-ناسيحات جۇمىسىن ءارى قاراي جالعاستىردىم... بىراق كەلە-كەلە كورشىم مەنى كورسە، انادايدان اينالىپ قاشاتىن بولدى. وعان شارشاپ جاتقان مەن جوق. قۋىپ ءجۇرىپ اقىل ايتام...
اقىرى، كورشىم پاتەرىن ساتىپ، قالانىڭ باسقا اۋدانىنا كوشىپ كەتتى.
جاقىندا جاڭا كورشىلەرىممەن تانىستىم. قازاقتار ەكەن... قۋانىپ قالدىم... 

س.سىبانبايدىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى.

0 پىكىر