سەنبى, 20 ءساۋىر 2024
قوعام 9198 0 پىكىر 19 مامىر, 2014 ساعات 10:06

اشارشىلىق قاشان باستالدى؟

 ەلىمىزدەگى اشارشىلىق  تۋراسىندا ءالى دە تىڭعىلىقتى عىلىمي تۇجىرىم جوق. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا،  حح عاسىردا قازاق حالىقىن قىناداي قىرعان اشارشىلىق  20-30-جىلدار ارالىعىن قامتيدى. الايدا بىزگە تۇراقتى اۆتورىمىز ساعات ءجۇسىپ جىبەرگەن مۇراعاتتىق قۇجاتقا سۇيەنگەن ماتەريال اشارشىلىق قىزىلدار توڭكەرىسىنەن كەيىن ىلە-شالا باستالعانىن بايقاتىپ وتىر.
 
ساعات ءجۇسىپ 

قازاق جەرىندە اشارشىلىق قاشان باستالدى جانە ونى كىم قولدان جاسادى؟
مىناۋ ارىزدى 1917 جىلى سكوبەلەۆو (قازىرگى قىزىلوردا وبلىسىنىڭ شيەلى اۋدانىنا قاراستى ەلدى-مەكەن) قىستاعىنىڭ تۇرعىنى يۆان سانكوۆ جازىپتى. ارىز-حات باستاپقى نۇسقاسىندا بەرىلىپ وتىر.  

گ-نۋ ۆولوستنومۋ كوميسسارۋ
گراجدانينا سەلا سكوبەلەۆو پەروۆسكوگو ۋەزدا ي.سانكوۆا
زاياۆلەنيە
ۆەزدە گولود ۆەزدە نەدوستاچا حلەبا نو تاكوگو گولودا كاكوگو پريحوديتسيا پەرەنوسيت ناشيم وكرەستنىم جيتەليام نيگدە نەت ۆەزدە دايۋت پولفۋنتا حلەبا ۆ دەن ا نام پولفۋنتا نە دايۋت ۆ نەدەليۋ ي حلەبا نەكوتورىە دوستايۋت ۋ لەسنيچەستۆا س بولشيم ترۋدوم. ا يمەننو لەسنيچەستۆو داەت زا دوستاۆكۋ لەۆودارينسكيح ساكساۋلوۆىح دروۆ زا كاجدىە 100 پۋدوۆ 1 پۋد مۋكي 40 زولوتنيكوۆ ساحارۋ مەنيايا وسمۋشكي چايۋ 1 ½ ارشينا سيتتسا 100 سنوپوۆ كامىشۋ دليا سكوتا ي ۆوت كتو تولكو چتوب ني سدوحنۋت س گولودۋ ۆوزيۋت ەتي دروۆا ۆ توم چيسلە پوەحال ي يا كاك نە يمەيۋششي كروحي حلەبا ا سەمەيستۆو 8 دۋش يا پرەدپولاگال سەزديت زا داريۋ ۆ دۆا دنيا ي پريۆەزتي 50 پۋدوۆ دروۆ چتوب پولۋچيت پول پۋدا مۋكي نو نە تۋت تو بىلو. چەلوۆەك پرەدپولاگاەت ا بوگ راسپولاگاەت ك موەمۋ سوجالەنيۋ پودۋلي ۆەترى ناستال حولود ي يا وبموروزيل پالتسى ۆ رۋكاح ي نوگاح پريۆەز ۆمەستو 50 پۋدوۆ ي ۆمەستو دۆۋح سۋتوك پروەزديل چەتۆەرو پريەحاۆشي ك دومۋ نە ۆحوديا ۆو دۆور مەنيا ۆسترەتيلي جەنا س كريكوم دەتي س پلاچەم، چەگو كريچيت چەگو پلاچۋت تۋت ۋجە سپراشيۆات نەچەگو يزۆەستنو س گولودا. يا ۋسپاكايۆايا جەنۋ  ي دەتەي سكازال يم نە پلاچتە سيچاس زدام دروۆا پولۋچۋ مۋكۋ زارەجۋ تەلەنكا ي ناۆاريم پەلمەنەي ي نە ۋسپەل دوسكازات كاك موە سەمەيستۆو ەششە پۋششە پودنيالي ۆوپلي گوۆوريا منە چتو تەلەنوك س گولودۋ سدوح ا مۋكۋ ۋ لەسنيچاگو سولداتى زابيرايۋت. ي نا ساموم دەلە نە ۋسپەل يا سۆاليت دروۆا كاك ۆيجۋ چتو سولداتى پري ۆسەم ۆوورۋجەني زابرالي ۆسيۋ مۋكۋ ي داجە نە دالي منە پولۋچيت س بولشيم ترۋدوم زارابوتاننىي 14 فۋنتوۆ مۋكي تۋت ۋجە ي نا ساموم دەلە حوت س گولودۋ سدىحاي رازۆە ەتو نە پودلوست رازۆە ەتو نە گرابەج رازۆە ەتو ني ناگلوست وتوبرات ۋ مەنيا سو سلەزامي زارابوتاننىي 14 فۋنتوۆ مۋكي كرومە ەتوگو ەتي جە سولداتى پوزۆوليلي سەبە ەزديت پو تۋزەمنىم كيشلاكام پرويزۆوديت وبىسك رازۆە سولداتى ۆ روسسي تولكو دليا توگو چتوب پۋگات ميرنىح جيتەلەي ي كرومە توگو ۆىستاۆليايا سۆويۋ پروتيۆنۋيۋ روجۋ ۋيدي ا تو يا تەبە دام مۋكي سيچاس ۋ مەنيا پۋليۋ پولۋچيش گدە جە دەۆالاس پراۆدا نەۋجەلي ەە ۆ روسسي نەت نەۋجەلي پرەجدە ۆرەمەني پريدەتسيا پودىحات س گولودۋ پراۆدا س گولودۋ نە ستراشنو بىلو ۋمەرەت س گولودۋ ەسلي بى نا ساموم دەلە بىل گولود ا تو ۆەد ۋ ناس تەپەر ۋ ناس تاك وچەن منوگو رازۆەلوس كورولەي كوتورىە س جيرۋ بەسيۋتسيا پودوبنو توي ستارۋحي كوتورايا ۆ سكازكە و رىبكە ي رىباكە يمەيا دۋراتسكۋيۋ روجۋ ي بارانيۋ گولوۆۋ يزوبراجايۋت سەبيا وسلا ۆ لۆينوي شكۋرە ەتو نە تە كورولي كوتورىح نەكوتورىە نازىۆايۋت بۋرجۋيامي ا تە كوتورىە دو ۆوينى ...... مولوكو حلەبالي ا تەپەر وني توۆاريششي تو ەست كاكيە توۆاريششي زناچيت ودين درۋگومۋ ۆ كارمان زالەزۋت ۆوت ناپريمەر تەپەر ناشي جەلەزنودوروجنيكي 8 چاسوۆ  وني سموتريۋت كوگدا وني پرويدۋت ا پو پروشەستۆي 8 چاسوۆ سوۆەتى دەلايۋت گدە بى كوگو ي كاك وگرابيت كاك بى كاپيتالى. نا جيت ۆسە لەتو وني پولۋچالي يز ۆاگوننوي لاۆكي ليشنيۋيۋ مۋكۋ دليا توگو چتوب پەچ حلەب دليا پاسساجيروۆ ا ۆمەستو ەتوگو وني ەتۋ مۋكۋ مەنيالي كيرگيزام نا ماسلو ا پوتوم ناجيلي كاپيتالى ي زادەلاليس وتپراۆيتەليامي تسەلنىمي ۆاگونامي بارانوۆ بىكوۆ كلەۆەرا ي سەنا ۋ كاجدوگو سترەلوچنيكا يمەلسيا لەتوم گۋرت بارانوۆ ي تەپەر ەتي جە سترەلوچنيكي ي درۋگيە سلۋجاششيە جەلەزنودوروجنىە وتوبرالي ۋ لەسنيچەگو 1000 پۋدوۆ مۋكي چتوب سنوۆا پرومەنيات نا ماسلو. نەكوتورىە جە پرودالي سسىلاياس نا تو چتو مۋكا رازمول ەست نەلزيا كورلەۆسكۋيۋ گلوتكۋ دەرەت ەتوگو مالو چتو ۋ نيح ۆسەگو زاپاسەنا س لەتا وني ەششە سۋمەلي رازدەليت زدادەننوگو ۆ باگاج 60 پۋدوۆ كوروۆياگو ماسلا س ۋپلاتويۋ پو پولتارا رۋبليا فۋنتا ا سامي تۋت جە ەگو پرودايۋت پو 7 ر. فۋنت پو نادەۆالي چۋجيە وتوبراننىە كالوشي ا دو ۆوينى ۆ لاپتياح حوديلي پو رازدەليلي ۋريۋك ي يز كوتوروگو پو نادەلالي ساموگونكي پونابرالي سەبە ۆسياكوگو ماتەريا نازناچايا زا ۆسە تسەنۋ كاكۋيۋ يم ۆزدۋماەتسيا ەسلي ستانەش يم گوۆوريت چتو ي پوچەمۋ ۆى تاك دەلاەتە تو وني وتۆەچايۋت پۋست نام دايۋت پو ستاروي تسەنە ي ستولكو سكولكو نام نۋجنو توگدا مى نە بۋدەم گرابيت ا مى ميرنىە جيتەلي نە يمەيا پوگون نا پلەچاح نە يمەيا ۆينتوۆكي ي نە يمەيا ۋچاستيا نا جەلەزنوي دوروگە پروپاداي حوت س گولودۋ ي رازدەۆشي ي ۆو ۆسياكوم سلۋچاە بىلو بى چەگو ەست نە پوەحال بى زا 50 ۆەرست نا پارە لوشادياح زا 14 فۋنتوۆ مۋكي ي تۋ تى وتوبرالي
زاياۆلەنيە ەتو پروشۋ نا پەچات ۆ تۋركەستانسكوم ۆەستنيكە ي پەرەدات تاكۋيۋ ۆ سوۆەت سولداتسكيح ي رابوچيح دەپۋتاتوۆ
ك سەمۋ گراجدانين يۆان سانكوۆ 22 دەكابريا 1917 گودا
بۇل حاتتى وقىعان گەرجود اشۋعا باسىپ: «ۋەزدنومۋ كوميسسارۋ. پرويزۆەستي سلەدستۆيە، ۆىزۆاۆ جالوبششيكا سانكوۆا ۆ پروشەني وبۆينيايۋتسيا تسەلايا ورگانيزاتسيا، - ەست داننىە دليا پريۆلەچەنيا سانكوۆا ك سۋدەبنوي وتۆەتستۆەننوستي زا كلەۆەتۋ 15. 01. 1918 گ.» دەپ قول قويادى.
پرەد. سوۆەتا قولى گەرجود

بىراق، قاعاز اۋەلى ۋچاسكەلىك كوميسسارعا، سودان كەيىن سانكوۆقا جەتكەنشە ءبىراز ۋاقىت ءوتىپتى. جازعا تامان سانكوۆتى تاۋىپتى، بىراق ونىڭ مۇردەسى عانا تابىلعان... ءسۇيتىپ، قانىشەر سوۆدەپتىڭ توراعاسى يوسيف گەرجودتىڭ جازاسىنان «امان» قالعان. الايدا حاتتا باياندالعان جايتتارعا قاراپ وتىرىپ، قولدان جاسالعان اشتىقتىڭ بيلىك باسىنا بولشەۆيكتەر كەلىسىمەن باستالىپ كەتكەنىن ابدەن اڭعارۋعا بولادى. دەمەك، قازاق حالقى مەن قازاق دالاسىنا كەلىپ قونىستانىپ ۇلگەرگەن وزگە دە ۇلت وكىلدەرىن باۋداي تۇسىرگەن اشتىق 1916-1917 جىلدان كارىنە مىنسە كەرەك. يۆان سانكوۆ از-كەم ساۋاتىنىڭ ارقاسىندا ءوز باسىنداعى سۇمدىق تاعىدىرى تۋرالى جازىپ كەتىپتى. ال، قازاق بالاسى شە؟ ولاردىڭ شىندىعى ەستىلسە، قارا جەر قاق ايرىلىپ، قارا اسپان كۇڭىرەنەتىن شىعار...

Abai.kz

0 پىكىر