قازىرگى جۇرت قولىنا قالام ۇس­تاپ، قاعاز بەتىن سوزبەن تولتىرىپ، ونى­سىن «كىتاپ» قىلىپ شىعارعاننىڭ ءبا­رىن قالامگەر دەپ تانيدى. ويلانا قاراساڭ، قالىڭ جۇرتتىڭ ولاي وي­لاۋى دۇرىس ەكەنىن بايقايسىڭ. اري­نە، ءوزىن ناعىز قالامگەر رەتىندە بى­لەتىن، سونوۋ-سونوۋ جىلداردىڭ وزىن­دە-اق كوزىقاراقتى ەلدىڭ شىنايى ىقىلاسىن سەزىنىپ ۇلگەرگەن، قۇرمەتىن كورىپ قالعان اقىن-جازۋ­شى­لاردىڭ ءبىرازى شامدانىپ، شا­مىرقانىپ، اسپانعا شاپشۋى دا ىق­تيمال. ونىسى دا ءجون. ويتكەنى، ولار «كىتاپ» شىعارعىش، «كىتاپ» جاز­­عىشتاردىڭ قاي-قايسى دا وزى­مەن شەندەسە المايتىنىن بىلەدى. بىل­­گەندىكتەن دە، ءوزىن الگى «كىتاپ­شىل­دەر­­مەن» ءبىر قاتارعا قويعانىنا رەن­جيدى. سودان كەيىن... سودان كەيىن وسى رەنىشىن وزىمەن ويى ورتاق، پى­كىرى باعىتتاس ارىپتەستەرىنىڭ بى­رى­مەن، ياكي بىرنەشەۋىمەن بولىسەدى. سو­سىن... سوسىن ءبارى بىرگە مۇڭايىپ، بىر­گە رەنجيدى. سودان سوڭ... سودان سوڭ «وزدەرىن تۇسىنبەيتىن، دەڭگەيى تو­مەن» قوعامىن ىسكە العىسىز ەتىپ سى­نايدى. سىناپ-سىناپ، ابدەن ايىزدارى قانعان سوڭ ءۇيدى-ۇيلەرىنە تار­قاسادى. ۇيدە دە تىنىشتىق تابا المايدى. «ىسكە العىسىز قوعامى» ەر­تەڭ نە بولارىن ويلاپ، ۇشى-قيى­رى كورىنبەيتىن ۋايىمعا بەرىلەدى. ال­بەتتە، ۋايىم سوڭى – مۇڭلى جىر. جىر مازمۇنى – «و، زامانا، قايدا كە­تىپ باراسىڭ؟!».
دۇرىس قوي، ءبارى دە دۇرىس-اۋ!.. بىراق بىتپەيتىن ۋايىم مەن سول ۋايىمنىڭ مۇڭلى پەرزەنتىنەن ءونىپ جاتقان دا ەشتەڭە بايقالمايدى. ۋايىمى ورتاق الگى ارىپتەسىڭ «قوعامداعى ادەبيەتكە دەگەن ەنجارلىقتى، سونىڭ سالدارىنان تۋعان كەلەڭسىز جايتتەرگە كۇيىنە، ىشىڭە شوككەن شەمەندى كەرەمەتتەي جەتكىزگەنىڭدى» ايتىپ، قولپاش بىلدىرەدى. ءارى كەتكەندە، تاعى ەكى-ءۇش ادام مۇڭلى تۋىندىڭا ءتانتى بولعانىن ايتادى. اجەپتاۋىر مارقايىپ قالاسىڭ، اينالاڭنان ساناسى كەنەتتەن سىلكىنىپ كەتكەن ادامداردى كورگىڭ كەلەدى. بىراق... وندايلار كورىنبەيدى. ۇيىڭە كەلەسىڭ. بالا-شاعاڭ، اسىل جارىڭ بەتىڭە قارايدى. ساعىنىپ قالعاننان ەمەس، «قالتاڭا تۇسكەن بىردەڭە بار ما؟» دەگەندەگىسى. الگىبىر ساتتە ءوزىڭدى تانيتىن-بىلەتىندەردەن ەستىگەن دارىپتەۋلەردىڭ ەكپىنىمەن اجەپتاۋىر كوتەرىلىپ، جەلپىنىڭكىرەپ تۇرعان كوڭىلىڭ سۇلق تۇسەدى. «ىسكە العىسىز قوعامنىڭ» ەرتەڭىنە الاڭداعان بەيمازا جانىڭدى تاعى دا ۋايىم جايلايدى. البەتتە، ۋايىم سوڭى – مۇڭلى جىر. جىر مازمۇنى – «و، زامانا، قايدا كەتىپ باراسىڭ؟!».
دۇرىس قوي، ءبارى دە دۇرىس-اۋ!.. دەگەنمەن، سۇراق مازمۇنىن «و، زامانا، قايدا اكەتىپ بارامىز؟» – دەپ وزگەرتىپ كورسەك، قالاي بولار ەدى؟ ىڭعايسىزداۋ تيەتىن سياقتى ما، قالاي ءوزى؟ ىڭعايسىزداۋ تيەتىن دە ءجونى بار. ويتكەنى، قازىرگى ادام وزىنەن باسقا جاندى-جانسىزدىڭ ءبارىن كىنالاۋعا بەيىم بولسا دا، وزىنە شىق جۇقتىرعىسى كەلمەيتىن مىنەزدى ابدەن مەڭگەرىپ العان عوي. ءسۇرىنىپ كەتسە، كولدەنەڭ جاتقان تاس كىنالى; بالاسى بىردەڭە بۇلدىرسە، مەكتەپ كىنالى; جولى بولماي جۇرسە، قۇداي كىنالى; جاعدايى كەلىسپەي جۇرسە، بيلىك كىنالى، ت.س.س. سەنبەسەڭىز، تەلەديدارىڭىزدى قوسا قويىڭىز، ءيا بولماسا، جولىعىپ قالعان تانىسىڭىزدان جاعدايىن سۇراي سالىڭىز. سودان سوڭ كورگەنىڭىز بەن ەستىگەنىڭىزدىڭ «ەكسپرەسسيۆتى بوياۋلارىن» الىپ تاستاپ، پروبلەمانىڭ تۋ، ءپىسۋ سەبەپتەرىنە تەرەڭدەي ءۇڭىلىپ بايقاڭىزشى، تۇپكى نۇكتەسى «قيىندىققا ۇشىراعان الگى ادامنىڭ» وزىنەن تابىلىپ قالماس پا ەكەن؟..
قالامگەر دە ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان جان يەسى، جان-جاعىن جايلاپ العان الگىندەي مىنەزدەن ول دا قۇرالاقان قالا المايدى. سونىڭ اسەرى شىعار، ايتەۋىر، قالام ۇستاعان قاۋىم دا سوڭعى جيىرما جىل اياسىندا ءوز شارۋاسىنىڭ شاتقاياقتاڭقىراپ جۇرگەنى ءۇشىن كىنالاۋعا لايىقتى، ءىرى-ءىرى ەكى «وبەكتىنى» انىقتادى. كىنالى «ەكەۋدىڭ» ءبىرى – ۇلكەندى-كىشىلى بيلىك باسىنداعىلار، ەكىنشىسى – كىتاپ وقىمايتىن جۇرت.
العاشقى ونجىلدىق كولەمىندە «كىتابىمىز شىقپاي جاتىر. ادەبيەتكە سۋساپ وتىرعان ەلگە كىتابىمىز جەتپەي جاتىر. بيلىك نە قاراپ وتىر؟» – دەگەن سارىنداعى سىننان كوز اشپاعان ءبىرىنشى «وبەكت»، ياعني بيلىك، مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن كىتاپتار شىعارۋعا مۇمكىندىكتەر جاسادى. وبالى نەشىك، ۇلكەندى-كىشىلى، جاقسىلى-جاماندى تالاي-تالاي كىتاپ شىقتى. بۇگىنگى تاڭدا سول كىتاپتاردىڭ ءبىر شەتى اۋىل-اۋىلدارداعى كىتاپحانالارعا دەيىن جەتتى. ءالى دە بارىپ جاتىر. شىنىن ايتۋ كەرەك، كىتاپتار شىعىپ جاتىر، بارىپ جاتىر، سوسىن... جاتىر... ءيا، تۋرا ماعىناسىندا ايتىپ وتىرمىز، كىتاپحانالاردا جاتىر. باسپادان شىققان كۇيىنشە جاتىر. جاتاتىن سەبەبى – وقيتىن ادام جوق. دۇرىستاپ ايتايىقشى، ادام بار، بىراق ونىڭ كىتاپ وقۋعا قۇلقى جوق. قۇلقى بولمايتىن سەبەبى – ول ادامعا كىتاپتىڭ كەرەگى جوق. اششى، بىراق شىندىق.
مىنە، وسى شىندىق، ياعني بۇگىنگى ادامعا كىتاپتىڭ كەرەگى جوق ەكەنى سەزىلگەن كەزدە ەكىنشى «وبەكتىنى» كىنالاۋ باستالدى. «جۇرت كىتاپ وقىمايدى. اسىرەسە، جاستار، بالالار كىتاپ وقىمايدى. اتا-انا قايدا قاراپ وتىر؟ مۇعالىم قايدا قاراپ وتىر؟» – دەپ، «كىنالىلەردى» ناقتىلاي كورسەتىپ، «كىنالاۋعا»، «رەنجۋگە»، «ۋايىمداۋعا»، «ەل بولاشاعىنا الاڭداۋعا» كىرىستىك. بىراق قارايىپ قالعان جۇرت كىتاپقا قايىرىلا كەتپەدى.
«ەل بولاشاعىنا الاڭداعان» قالامگەر جانىن تاعى دا ۋايىم جايلادى. البەتتە، ۋايىم سوڭى – مۇڭلى جىر. جىر مازمۇنى – «و، زامانا، قايدا كەتىپ باراسىڭ؟!».
بۇل – جاۋاپ دامەتپەيتىن ريتوريكالىق ساۋال عوي. دەگەنمەن، جاۋاپ ىزدەپ كورسەك قايتەدى؟ سونىمەن، «زامانا». زامانامىز – ۋاقىت قوي. تىكەلەي وزىمىزگە قاتىستى الساق، ءوزىمىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ۋاقىت بولماي ما؟ ال، ۋاقىت – كوزگە كورىنبەيتىن، قولعا تۇسپەيتىن، يىسكەپ تە، تۇستەپ تە تانىلمايتىن نارسە. دەمەك، ۋاقىتتىڭ قانداي بولماعى وزىمىزگە، ءسىز بەن بىزگە قاتىستى ەمەس پە؟ سوندا ايتىپ تۇرعانىمىز – «و، ءوزىم، قايدا كەتىپ بارامىن؟» بولعانى ما؟ ەندەشە، ءيىسى-ءتۇسى جوق زامانانى كىنالاعانشا، سول زامانانىڭ قانداي بولعانىنا تىكەلەي سەبەپكەر ءوزىمىزدى كىنالاۋ ورىندى بولار...
ءوزىمىز دەگەنىمىز – ءسىز بەن ءبىز قۇراپ وتىرعان قوعام. وسى قوعامعا قاتىستى ماسەلەلەردىڭ ىشىنەن ءسىز بەن ءبىزدى مازالاپ تۇرعان نارسە – قالامگەر مەن ونىڭ شىعارماسىنىڭ قادىرىنەن ايىرىلا باستاعانى. قالامگەر مەن ونىڭ شىعارماشىلىعى – قوعامدىق ساناعا بايلانىستى ماسەلە. ال قوعامدىق ساناعا اسەر ەتۋگە قابىلەتتى بىرنەشە سالا بار. ول جاققا بارماي-اق قويالىق، ءسوز ۇزارىپ كەتەدى. سوندىقتان توتە سۇراق – قازىرگى ۋاقىتتا قالامگەر مەن ادەبي شىعارمانىڭ قادىرى ازايا باستاعانى شىندىق پا؟ شىندىق. دالەل كەرەك پە؟ دالەلدى ءوزىڭىز دە كورىپ ءجۇرسىز. بالكىم، نازار اۋدارماعان شىعارسىز. بالكىم، مويىنداعىڭىز كەلمەيتىن شىعار...
ەرتەرەك جىلداردا الدەبىر قالامگەرمەن كەزدەسۋ وتەتىنى تۋرالى اڭگىمە اۋىزدان-اۋىزعا تاراپ، ەڭ ۇلكەن زالىڭىزدىڭ ءوزى وقىرمانعا لىقا تولاتىن. ەڭ عاجابى – سولاردىڭ اراسىندا الدەبىرەۋدىڭ قۋالاۋىمەن كەلگەن بىردە-ءبىر ادام بولمايتىن. قازىر شە؟ كىلەمدەي-كىلەمدەي حابارلاندىرۋلاردى كوشە-كوشەلەرگە ايلاپ ءىلىپ قويساڭىز دا، كىشىگىرىم زالدى الدەكىمنىڭ ىقپالىنسىز تولتىرۋىڭىز تىم قيىن-اۋ. تولتىرۋعا بولادى..، مەرەيتويىڭىزعا كەلگەن ادامدارمەن. ونىمەن ءوزىڭىزدى جۇباتۋعا بولار، بىراق شىندىعى بار بولعىردىڭ شىمشي بەرەتىنى بار عوي...
وسى تۇستا نەگىزگى اڭگىمەمىزدەن ءسال اۋىتقۋعا تۋرا كەپ تۇر. ويتكەنى، وزگەنى كىنالاۋعا ابدەن اككىلەنىپ العان ءبىزدىڭ ءبىر ادەتىمىز بار. ول – الدەبىر تالانتتى جاننىڭ باعى جانباي جۇرسە، «قوعامى كىنالى عوي» دەپ، كىم ەكەنى تۇسىنىكسىز بىرەۋلەردى جازىقتى ەتىپ شىعاراتىن دايىن جاۋابىمىز. نەگىزىندە، «تۇسىنىكسىز» دەۋگە دە كەلە قويماس، ويتكەنى، نەنىڭ مەڭزەلىپ تۇرعانىن ءبارىمىز دە تۇسىنەمىز عوي. سوندىقتان اشىق ايتا بەرەيىك. مەڭزەلىپ تۇرعانى – بيلىك. «سابەتتىك بيلىك» پە، قازىرگى بيلىك پە، و جاعىن تالانتى باعالانباعان جاننىڭ ءومىر سۇرگەن ۋاقىتىنا بايلانىستى انىقتاپ الاسىز. ەندى قاراپ كورەيىكشى، بۇل جاۋاپتان دا وزىمىزگە شىق جۇقتىرعىمىز كەلمەيتىن مىنەزىمىز كورىنىپ قالعان جوق پا ەكەن؟..
ويتكەنى، ءار ءتۇرلى وقۋلىقتاردان ازدى-كوپتى وقىعانىمىزدى قاراپايىمداۋ تىلمەن جەتكىزسەك، «قوعام» دەگەن ۇعىمنىڭ مازمۇنى «بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا، بەلگىلى ءبىر اۋماقتا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ادامداردىڭ ءبارى» دەگەندى بىلدىرەتىن سياقتى ەدى عوي. ەگەر «قوعام» دەگەن كەزدە بيلىكتى عانا تۇسىنەتىن بولساق، ءسىز بەن ءبىز قايدا قالامىز؟ ءسىز بەن ءبىزدىڭ قوعامداعى ورنىمىز، سالماعىمىز قايدا؟ ءوزىمىزدى-ءوزىمىز باعالاعان كەزدە اجەپتاۋىر ورنىمىز، ءتاپ-ءتاۋىر سالماعىمىز بار سياقتى ەدى عوي... الگىندە بار ادامداردىڭ كەنەتتەن جوق بوپ كەتكەنى قالاي؟.. جارايدى، ءوز اڭگىمەمىزگە ورالايىق.
«قارنىمنىڭ اشقانىنا ەمەس، قادىرىمنىڭ قاشقانىنا جىلايمىن»، – دەگەن ەكەن ەرتەرەكتە نامىسقوي جەتىم بالا. بىراق «جىلاي بەرگەننەن» بىردەڭە شىعا ما؟ شىقسا، قالامگەر جەمىسىن ەندىگى جەپ وتىرۋى كەرەك ەدى عوي. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز – جەتىم بالانىڭ «جىلاۋى» مەن قالامگەردىڭ وزگەلەردى «كىنالاۋى» تىم ۇقساس بولعاندىقتان. كىنالاۋدان ەشتەڭە ونبەيتىن بولسا، وندا باسقا جول ىزدەۋ كەرەك شىعار؟ تەك باسقا جول ىزدەپ ءجۇرىپ، «كىنالاۋمەن» باۋىرلاس تاعى ءبىر امالمەن اينالىسىپ كەتپەسەك جارار ەدى...
سونىمەن، قالامگەر الدىندا تۇرعان پروبلەما ەكەۋ ەكەن. اۋەلگىسى – قالامگەر قادىرىنىڭ ازايا باستاۋى، ەكىنشىسى – قوعامنىڭ كىتاپتان، ونىڭ ىشىندە، كوركەم ادەبيەتتەن الىستاۋى. بۇل ەكەۋى – ءبىر-بىرىمەن كىندىكتەس پروبلەمالار. سەبەبى، كىتاپتى قاجەتسىنبەگەن جۇرتقا كىتاپ جازاتىن ادامنىڭ كەرەگى قانشا؟ ارينە، بۇعان بەرە قويار دايىن جاۋابىمىز بار: «كەشە عانا كىتاپقا ۇيىرىلگەن ەلدى ينتەرنەت دەگەن بالە ەلىكتىرىپ اكەتتى» دەپ، تاعى ءبىر «كۇناھاردى» جەردەن الىپ، جەرگە سالامىز. نەگىزىندە، بۇل جاۋاپتىڭ شىندىققا ءبىرشاما جاقىندايتىنى راس. بىراق ءبىرشاما عانا... ال، قالعان ءبىرشاماسى قالامگەردىڭ ءوز موينىندا.
قالامگەر قاۋىمى تارپاڭ عوي. دەگەنمەن، تۋلاۋعا اسىقپايىق. ودان دا «قالامگەر موينىندا قالعان ءبىرشاما كىنا» توڭىرەگىندە ويلاسىپ كورەلىك. بىرىنشىدەن، قالامگەر قاۋىمى وزدەرىنىڭ ءتول الەمى – كوركەم ادەبيەت الدىنداعى پارىزىن ءوزى وتەۋدىڭ ورنىنا، وزگەلەردىڭ يىعىنا ارتقىسى كەلدى. ياعني «مەنىڭ پارىزىم – جازۋ، ال ونى يگىلىككە اينالدىرۋ – ولاردىڭ شارۋاسى» دەگەن تۇسىنىككە بوي الدىردى. «ولار» دەپ تۇرعانىمىز – الگىندە ايتىلعان «كىنالاۋ وبەكتىلەرى».
ەكىنشىدەن، «شىعارماشىلىق يەلەرى بولعاندىقتان، ءبىز ءاردايىم قۇرمەتتەلۋگە لايىقتى جاندارمىز» دەگەن وي دا ءبىر بۇيىردە بۇلكىلدەپ جاتتى. بۇلاي بولۋى – زاڭدى قۇبىلىس. سەبەبى، «سابەتتىك جىلداردا» ەل قالام ۇستاعان ادامعا ايرىقشا قۇرمەتپەن قارايتىن ەدى. ەل عانا ەمەس، «سابەتتىك بيلىك» تە وڭ قاباق تانىتاتىن. ونىڭ سىرى – قالامگەردىڭ ءوزى دە بايقاماستان، «سابەتتىك يدەولوگياعا» قىزمەت ەتكەندىگىندە. قالامگەردىڭ ءوزىنىڭ دە بايقاماي قالۋ سەبەبى، ونىڭ «سوتسياليستىك رەاليزم» دەگەن «سارا جولدى» باسشىلىققا الۋىندا جاتىر. «سوتس.رەاليزم» جەتەكتەۋگە جاراماي قالعان كەزدە قالامگەردىڭ ابدىراپ قالعانى راس. سونىڭ سالدارىنان كوركەم ادەبيەتكە ء«ۇش قايناسا، سورپاسى قوسىلمايتىن» «تۋىندىلار تۋعىزۋ» بەلەڭ الدى. ونداي «تۋىندىلار» تىزبەگىن اتا-باباسىنىڭ، ياكي اۋلەتىنىڭ ءدارىبىن اسىرۋدى كوزدەگەن ۇلكەندى-كىشىلى جازۋلار، تىرناق استىنان كىر ىزدەگەن «سەنساتسيالىق» جازبالار، «ساياساتشىل» (ساياسي ەمەس) وي-تولعاۋلار، ءبىرىن-ءبىرى تۇرتپەكتەگەن «اقيقاتشىل» ەستەلىكتەر، ت.س.س. «دەر كەزىندە كوتەرىلگەن پروبلەمالىق دۇنيەلەر» قۇرادى. وسىلار ىسپەتتى «تۋىندىلاردىڭ» كوپشىلىككە اسەرى قالامگەردىڭ ءوزى كۇتكەندەي بولمادى. ارينە، العاشقى جىلدارى جۇرتتىڭ ءدۇر ەتە قالعانى راس. الايدا، ۋاقىت وتە كەلە، كوپشىلىكتىڭ كوزقاراسى باسقاشالاۋ بولا باستادى. جۇرت كوڭىلىندە «رۋحانياتىمىزدىڭ تىزگىنىنە يە بولادى دەپ جۇرگەن زيالىلارىمىزدىڭ، زيالى قاۋىمنىڭ كوش باسىندا بولادى دەپ ۇمىتتەنگەن اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ تىرلىگى ءوزىمىز قارايلاس ەكەن عوي، ءتايىرى» دەگەن سىڭايداعى وي قالىپتاستى. ەڭ قاۋىپتىسى دە وسى ەدى. مۇنداي ويدىڭ قوزداۋىنا، قوزداپ قانا قويماي، كۇشەيە-كۇشەيە جايىلۋىنا جول بەرىپ العان... جارايدى، و جاعىنا بارماي-اق قويايىقشى...
ەندى قايتپەك كەرەك؟ ەڭ اۋەلى، كيەلى كوركەم ءسوزدىڭ وزىنە تيەسىلى قاسيەتتى ورنىنا ورالۋى ءۇشىن قالامگەر ەڭ ءبىرىنشى ءوزى، تەك قانا ءوزى جاۋاپتى ەكەنىن تۇسىنگەنى ابزال بولار. ول ءۇشىن وزگە جۇرتتى جازعىرۋدان ارىلىپ، ادەبيەتتىڭ كۇش الۋىنا ءوزى قىزمەت ەتۋى، ايانباي، ساناس­پاي قىزمەت ەتۋى كەرەك. ويتكەنى، ادەبيەتتەن كۇش كەتسە، قالامگەردەن قادىر كەتپەك.
جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، باسپادان شىققان كىتاپتار كىتاپحانالاردا وقىلماي جاتىر. قالامگەردىڭ ءوزى مۇددەلى بولماسا، كىتابىڭىز بەتى اشىلماعان كۇيى جاتا بەرەرى، ۋاقىت وتكەن سايىن تۇككە كەرەكسىز بوپ قالارى انىق. سەبەبى، كوركەم شىعارمادا وزىنە پايدالى نارسە بار دەپ ويلاماعان ادام ونى قاجەت ەتپەيتىنى تۇسىنىكتى عوي. دەمەك، قالامگەر «مەنىڭ پارىزىم – جازۋ عانا» دەگەن ويدان ارىلىپ، ءوزىنىڭ جازعانىن دا، وزگەنىڭ جازعانىن دا ناسيحاتتاۋعا، كوركەم دۇنيەنىڭ ادام بالاسىنا قانداي پايدا تيگىزەتىنىن ناقتى مىسالدارمەن كورسەتە، ءار ادامعا تۇسىنىكتى تىلمەن جەتكىزۋگە كىرىسۋى كەرەك جانە بۇل شارۋانى سوزباقتاۋعا بولمايتىنىن سەزىنۋ كەرەك. ويتكەنى، كوركەم ادەبيەتتىڭ قادىرىن بىلەتىن، بىراق قازىرگى قاۋىرت تىرلىكتىڭ اعىنىندا كىتاپتان قول ءۇزىپ قالعان وقىرمان بار. قالامگەر جول باستاسا، وسى وقىرمان قالىس قالماسى انىق.
ەندىگى پىكىرىمىز جاتتاندىلاۋ كورىنەر. ايتكەنمەن، ويعا ورالتۋ ارتىق بولماس. كوركەم شىعارما كوك پەن جەردىڭ اراسىندا قالىقتاپ قالماي، تابانىن جەرگە تىرەپ تۇرعانى ءجون شىعار. ويتكەنى، قازىر الدەبىرەۋلەرگە ەلىكتەۋ اسەرىنەن تۋعان، بۇلدىر-بۇلدىر وي مەن سىلدىر-سىلدىر سوزدەردەن تۇراتىن، «بۇقارالىق دەڭگەيدەن تىم اسىپ كەتكەن، اسا تەرەڭ ماعىنالى، اسا كوركەم جازىلعان «تۋىندىلار» كوبەيە باستاعانى جانە ولاردىڭ بۇلدىرى مەن بىلدىرى نەعۇرلىم تۇسىنىكسىز بولعان سايىن، اۆتورىنىڭ «بىلىمدارلىعىن» ونەگە ەتۋ ەتەك جايا باستاعانى جاسىرىن ەمەس. جالپى، الەمدىك ادەبيەت تاريحىندا كەرەمەت شىعارمالار جازعان اقىن-جازۋشىلار از ەمەس، دەگەنمەن «اممەسىنەن ابايدىڭ دەسى باسىم» سياقتى بولادى دا تۇرادى.
ءCوز ونەرىنىڭ جالت-جۇلت ەتكەن جىلتىر ءسوز ەمەس، كوركەمدىكپەن كومكەرىلگەن ويلى ءسوز ەكەنىن بالا كەزىنەن ساناعا ءسىڭىرۋ ءۇشىن بالاباقشاعا، مەكتەپكە كوبىرەك بارۋ كەرەك. «جالپاق جاھاننىڭ جاعدايىنا الاڭداپ جۇرگەن» كەيبىر قالامگەر مۇنى وقىپ، «ەندى قالعانى بالامەن بالا بولۋ ەدى» دەپ تە رەنجىپ قالار. دەگەنمەن، ءوزىنىڭ ەرتەڭىن، ءوز ەڭبەگىنىڭ ەرتەڭىن ويلاسا، امال جوق، «بالامەن بالا بولۋعا» تۋرا كەلەدى.
وسى تۇستا «مىنا بىرەۋ قايدان شىققان بىلگىش؟» دەپ اشۋلانعان قالامگەر ايتار: «نەمەنە، ءبىز مەكتەپكە بارماي ءجۇر مە ەدىك؟ جۇرتپەن كەزدەسۋگە بارماي ءجۇر مە ەدىك؟» – دەپ. راس، راس، قالامگەردىڭ كەزدەسۋلەرگە بارىپ جۇرگەنى راس. ايتسە دە، ويلانىپ كورەيىكشى. سونداي كەزدەسۋلەردە ايتىلاتىن نەگىزگى اڭگىمەلەر، ياعني ءوزىنىڭ قايدا تۋىپ، قايدا وسكەنى، كىمدەرمەن جۇرگەنى، نە جازعانى، قانداي سىيلىق العانى، ت.س.س.، سودان كەيىن انا كىسىنىڭ نە ىستەگەنى، مىنا كىسىنىڭ نە ىستەگەنى تۋرالى «قىزىقتى حيكايالار» ەلدى ادەبيەتكە قىزىقتىرا الا ما؟ مەنىڭشە، جوق. ويتكەنى، مۇنداي «حيكايالار» قانشا تارتىمدى بولسا دا، ادەبيەتتىڭ قادىر-قاسيەتىن اڭعارتۋعا ەش قاتىسى جوق، ءارى كەتكەندە ادەبيەتتىڭ توڭىرەگىندەگى عانا اڭگىمەلەر. البەتتە، مۇنداي اڭگىمەلەردى جۇرت قىزىعا تىڭدايدى. اڭگىمەشىگە ايتقان «حيكايالارى» ءۇشىن قول سوعادى. بىراق سونىمەن ءىس بىتەدى. الگى اڭگىمەشىنىڭ جازعاندارىن قولىنا دا المايدى. سەبەبى، كوركەم شىعارمانىڭ ادامعا قالاي پايدا تيگىزەرىن اڭگىمەشىل قالامگەردىڭ ءوزى دە ايتقان جوق قوي.
جالپى، كەزدەسۋلەر كەزىندە «قىزىقتى حيكايالار» ايتۋعا بەيىم تۇرۋ ۇناپ قالۋدى كوزدەگەندىكتەن شىعاتىن سياقتى. ۇناعان جاقسى عوي، شىركىن! بىراق ءتۇن ۇيقىڭىزدى ءتورت ءبولىپ جازعان شىعارماڭىز وقىلىپ، ۇناپ، سول ارقىلى قادىرىڭىز ارتىپ جاتسا، ءتىپتى جاقسى بولار ەدى-اۋ!
ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، قالامگەر قادىرىنىڭ ارتۋى دا، ءتۇسۋى دە – ادەبيەتتىڭ قوعامداعى سالماعىنا، الار ورنىنا تىكەلەي قاتىستى. ادەبيەتتىڭ ماڭىزى ارتسا، قالامگەردىڭ قادىرى دە ارتپاق. ال، ادەبيەتتىڭ ءدال قازىرگى قوعامداعى سالماعى قالام ۇستاعان قاۋىمنىڭ كوڭىلىن كونشىتە قويماسى انىق. «بىرەۋدىڭ جوعىن بىرەۋ ىسقىرىپ ءجۇرىپ ىزدەيتىنىن» ەسكەرسەك، ادەبيەتتىڭ، كوركەم ءسوزدىڭ، كوشەلى ءسوزدىڭ بىردەن-ءبىر جوقشىسى تەك قانا قالامگەر ەكەنىن ۇعامىز. دەمەك، كوپشىلىكتىڭ بەتىن كوركەم ادەبيەتكە بۇرۋ – ءبىرىنشى كەزەكتە، قالامگەر پارىزى. پارىزدى وتەۋ – پارىز.