جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 3438 0 پىكىر 21 قاڭتار, 2014 ساعات 04:56

ايدوس سارىم: نام نادو چەتكو پونيات كاكوە ناتسيۋ-گوسۋدارستۆو مى سترويم!

ۆتورايا چاست ناشەي بەسەدى س پوليتولوگوم ايدوسوم سارىم پوسۆياششەنا پوسلانيۋ پرەزيدەنتا نارودۋ كازاحستانا.

- ايدوس مىرزا، كاك ۆى وتسەنيۆاەتە وچەرەدنوە پوسلانيە گلاۆى گوسۋدارستۆا؟ وپراۆدالو لي ونو ۆاشي وجيدانيا؟

- منە كاجەتسيا، چتو يا ۋجە ۆىشەل يز توگو ۆوستورجەننوگو ۆوزراستا، كوگدا پوسلە كاجدوگو ۆىستۋپلەنيا پرەزيدەنتا موجنو ۆپادات ۆ رادوستنو-ۆوزبۋجدەننوە سوستويانيە.

داۆايتە پريزناەم، چتو جيت وت پوسلانيا ك پوسلانيۋ، سچيتات كاجدوە يز نيح ەپوحالنىم، سۋدبونوسنىم – ەتو دوۆولنو سكۆەرنايا توتاليتارنايا، كوممۋنيستيچەسكايا پريۆىچكا. جيزن، ەپوحي، كوتورىە ناچينايۋتسيا ي زاكانچيۆايۋتسيا پوسلانيامي پرەزيدەنتوۆ، زاۆيسيات وت ۆچيتىۆانيا ي پويسكا سمىسلا مەجدۋ ستروك، ەتو پلوحايا جيزن، پلوحايا ەپوحا.

ناۆەرنوە، مى ودنا يز نەمنوگيح ستران، كوتورايا نوسيتسيا س پوسلانيامي سۆويح پرەزيدەنتوۆ كاك س پيسانىمي توربامي. ەتو ۋجە ستالو پروبلەموي ي دليا ساموگو پرەزيدەنتا نازارباەۆا، ي دليا ەگو اپپاراتا. ۆەد كاجدىي گود روجدات شەدەۆرى ي برات پريستۋپوم دجومولۋنگمۋ نەۆوزموجنو.

ۆتورايا چاست ناشەي بەسەدى س پوليتولوگوم ايدوسوم سارىم پوسۆياششەنا پوسلانيۋ پرەزيدەنتا نارودۋ كازاحستانا.

- ايدوس مىرزا، كاك ۆى وتسەنيۆاەتە وچەرەدنوە پوسلانيە گلاۆى گوسۋدارستۆا؟ وپراۆدالو لي ونو ۆاشي وجيدانيا؟

- منە كاجەتسيا، چتو يا ۋجە ۆىشەل يز توگو ۆوستورجەننوگو ۆوزراستا، كوگدا پوسلە كاجدوگو ۆىستۋپلەنيا پرەزيدەنتا موجنو ۆپادات ۆ رادوستنو-ۆوزبۋجدەننوە سوستويانيە.

داۆايتە پريزناەم، چتو جيت وت پوسلانيا ك پوسلانيۋ، سچيتات كاجدوە يز نيح ەپوحالنىم، سۋدبونوسنىم – ەتو دوۆولنو سكۆەرنايا توتاليتارنايا، كوممۋنيستيچەسكايا پريۆىچكا. جيزن، ەپوحي، كوتورىە ناچينايۋتسيا ي زاكانچيۆايۋتسيا پوسلانيامي پرەزيدەنتوۆ، زاۆيسيات وت ۆچيتىۆانيا ي پويسكا سمىسلا مەجدۋ ستروك، ەتو پلوحايا جيزن، پلوحايا ەپوحا.

ناۆەرنوە، مى ودنا يز نەمنوگيح ستران، كوتورايا نوسيتسيا س پوسلانيامي سۆويح پرەزيدەنتوۆ كاك س پيسانىمي توربامي. ەتو ۋجە ستالو پروبلەموي ي دليا ساموگو پرەزيدەنتا نازارباەۆا، ي دليا ەگو اپپاراتا. ۆەد كاجدىي گود روجدات شەدەۆرى ي برات پريستۋپوم دجومولۋنگمۋ نەۆوزموجنو.

ەسلي جە گوۆوريت و ناستروەنياح، تو وني سكورەە پەسسيميستيچەسكيە، سحوجيە س ديسفوريەي. كوە-كاكيە وجيدانيا بىلي ي ني ودنو يز نيح نە وپراۆدالوس. منە پوكازالوس، چتو ۆلاستي نەچەگو سكازات سۆوەمۋ نارودۋ ۆ سۋششنوستنوم پلانە. ۆ چاستنوستي، يا نادەيالسيا، چتو ۆلاستي دادۋت وتۆەتى حوتيا بى نا نەكوتورىە پرينتسيپيالنىە ۆوپروسى، كوتورىە سەگودنيا سو ۆسە بولەە ناراستايۋششەي ينتەنسيۆنوستيۋ زۆۋچات ۆ كازاحسكوم سوتسيۋمە.

- كاكيە، ناپريمەر؟

- منە كاجەتسيا، چتو ەست منوگو پرينتسيپيالنىح ۆوپروسوۆ، ۆوكرۋگ كوتورىح ۆ رەالنوي جيزني، ي ۆ سرەدستۆاح ماسسوۆوي ينفورماتسي، ي ۆ ينتەرنەتە يدۋت ينوگدا داجە وجەستوچەننىە سپورى، ۆىراجاياس يازىكوم سوتسسەتەي – حوليۆارى. يا پروششۋ پروششەنيا زا تو، چتو يسپولزۋيۋ جارگوننوە سلوۆەچكو، نو، دۋماەتسيا، ونو ۋداچنو وتراجاەت سۋت ۆسەح ەتيح سامىح سپوروۆ ي ديسكۋسسي.

ەست وچەن منوگو تەم ۆوكرۋگ كوتورىح ۆولنو يلي نەۆولنو ناچينايۋت كيپەت وبششەستۆەننىە ستراستي، پريچەم يمەننو نا ۋروۆنە «رەليگيوزنوي ۆەرى»، «سۆياششەننوگو ترەپەتا». ي زاداچا ليۋبوي ۆلاستي زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتوبى پەريوديچەسكي «پەرەحۆاتىۆات» تاكيە تەمى، ناپراۆليات يح ۆ ينوە رۋسلو، ناحوديت ۋدوبنىە، پريميريايۋششيە فورمۋليروۆكي، ا ۆ وسوبو ۆاجنىح سيتۋاتسياح پريۆوديت ۆسە ستورونى ك نەكوەمۋ كونسەنسۋسۋ ي وبششەناتسيونالنىم كونۆەنتسيام.

ەتو تەمى ناتسيونالنو-گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا: نادو چەتكو، ناكونەتس، پونيات، كاكوە ناتسيۋ-گوسۋدارستۆو مى سترويم.

ەتو يازىكوۆوي ۆوپروس، وب كوتورىي سەگودنيا پوگنۋتو ي سلومانو نەمالو وبششەستۆەننىح كوپي.

ەتو ۆوپروسى ەكسپلۋاتاتسي كوسمودروما «بايكونۋر» ي يسپولزوۆانيا ۆرەدونوسنىح، كراينە توكسيچنىح ۆيدوۆ توپليۆا.

ەتو ۆوپروسى سۋششەستۆوۆانيا نا تەرريتوري سترانى 7 ينوستراننىح ۆوەننىح باز ي پوليگونوۆ.

ەتو ۆوپروسى وستانوۆكي پروگراممى رەپاترياتسي كازاحوۆ نا سۆويۋ يستوريچەسكۋيۋ رودينۋ.

ەتو ۆوپروسى كاچەستۆا ي تەمپوۆ ۋربانيزاتسيوننىح پروتسەسسوۆ.

ەتو كاچەستۆو ناشەگو وبرازوۆانيا، ناۋكي، مەديتسينى، كۋلتۋرنوي جيزني.

ەتو ۆوپروسى سپراۆەدليۆوستي پري وسۆوەني نەدر ي ناتسيونالنوگو بوگاتستۆا.

ەتو ۆوپروسى توتالنوي كوررۋپتسي نا ۆسەح ۋروۆنياح ۆلاستي، كوتورايا كاك راكوۆايا بولەزن پۋسكاەت سۆوي مەتاستازى ي رازەداەت ۆسە ناشە وبششەستۆو، رازلاگايا ي كراديا ناشۋ ەنەرگيۋ، ستول نەوبحوديمۋيۋ دليا سترويتەلستۆا پۋست نە ۆەچنوگو، نو ەففەكتيۆنوگو گوسۋدارستۆا.

ەتو پروبلەمى دالنەيشەي دەموكراتيزاتسي وبششەستۆا، ۆۆەدەنيا مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا، سۆوبودى سلوۆا، پراۆ ي سۆوبود گراجدانينا ي چەلوۆەكا.

ەتو ۆوپروسى پروۆەدەنيا سۋدەبنو-پراۆوۆوي رەفورمى.

ەتو ۆوپروسى وبەسپەچەنيا نەزىبلەموستي ي سوحراننوستي كاپيتالوۆ ي سوبستۆەننوستي.

ەتو ۆوپروسى رەالنوي پوددەرجكي مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا.

دا مالو لي ۆ وبششەستۆە پروبلەم؟

ۆوت ۆلاست ي دولجنا داۆات نا نيح وتۆەتى، ۆ توم چيسلە ۆ پوسلانياح پرەزيدەنتا.

نا موەي پامياتي ەتو پەرۆوە پوسلانيە، كوتوروە ۆىزۆالو ۆ وبششەستۆە، پو كراينەي مەرە، سرەدي ەە كرەاتيۆنىح چاستەي تاكوە وتتورجەنيە ي رازوچاروۆانيە. پريمەرنو تاكيم جە وبرازوم وبىۆاتەلي وسمەيۆالي كاجدوە سلوۆو ي رەشەنيە سەزدا ۆو ۆرەمەنا پوزدنەگو برەجنەۆا. ا ۆلاست، پوۆتوريۋ ۋجە سۆويۋ ستارۋيۋ مىسل، موجەت بىت كاكوي ۋگودنو، نو تولكو نە سمەشنوي. سمەح، ۆسەوبششايا يرونيا – ەتو دالەكو نە لۋچشي فون دليا ۆچيتىۆانيا، دليا پونيمانيا ي وسوزنانيا سەرەزنىح ۆوپروسوۆ ي دوكۋمەنتوۆ. ي ۋج تەم بولەە پلوحوي فون دليا پروۆوزگلاشەنيا سۋدبونوسنىح رەشەني ي ينيتسياتيۆ.

ۆەد، يا تاك پونيمايۋ، ۆلاست ۆوزلاگاەت وچەن بولشيە نادەجدى نا نىنەشنەە پوسلانيە، سچيتايا، سۋديا پو ۆسەمۋ، كونتسەپت «ماڭگىلىك ەل» وتۆەتوم نا ۆسە ناكوپيۆشيەسيا ۆ وبششەستۆە ۆوپروسى. نۋ ي ەتو پەرۆوە پوسلانيە، كوتوروە پرەزيدەنت وزۆۋچيۆال سيديا.

- كاك ۆى پونيماەتە بۋدۋششي پاتريوتيچەسكي اكت "ماڭگىلىك ەل"؟ چتو ەتو زا يدەينايا كونتسەپتسيا؟ وبششەستۆەننىي پوسىل؟ يلي...؟

- كوگدا نا سۆەت روجداەتسيا ۆاجنىي پوليتيچەسكي دوكۋمەنت، پرەدلاگايۋتسيا ۆاجنىە پوليتيچەسكيە كونسترۋكتى، ديسكۋرسى، تو پەرۆىم دەلوم، كاك منە ۆيديتسيا، نادو پرينيمات ۆو ۆنيمانيە ۆەس كونتەكست، كوتورىي سوپۋتستۆۋەت يح پوياۆلەنيۋ. نادو يسكات ۆنۋترەننيە پريچينى ي مەحانيزمى، كوتورىە سپوسوبستۆوۆالي يح كريستالليزاتسي، ۆاجنو يزۋچات مالەيشيە يزمەنەنيا يازىكا ي يديولەكتا ۆلاستي.

زاداچا ۆسەح چەستنىح ليۋدەي، ينتەللەكتۋالوۆ كاك راز تاكي زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتوبى سومنەۆاتسيا ۆ سلوۆاح، زناچەنياح، سمىسلاح. ينتەللەكتۋالى نە پرويزۆوديات ودنوكرىلىە يلي دۆۋحكرىلىە سامولەتى، پلانشەتى، يح زاداچا ۆ توم، چتوبى ەكسپەرتيروۆات، تەستيروۆات، اناليزيروۆات پودوبنوگو رودا كونتسەپتى ي كونسترۋكتى.

- توگدا داۆايتە پوپروبۋەم س رازنىح ستورون پرواناليزيروۆات يدەيۋ «ماڭگىلىك ەل»؟!

- ۆ سۆوەم پوسلاني پرەزيدەنت دوسلوۆنو سكازال سلەدۋيۋششەە: «مى، كازاحستانتسى، ەدينىي نارود! ي وبششايا دليا ناس سۋدبا - ەتو ناش ماڭگىلىك ەل، ناش دوستوينىي ي ۆەليكي كازاحستان! «ماڭگىلىك ەل» – ەتو ناتسيونالنايا يدەيا ناشەگو وبششەكازاحستانسكوگو دوما، مەچتا ناشيح پرەدكوۆ. زا 22 گودا سۋۆەرەننوگو رازۆيتيا سوزدانى گلاۆنىە تسەننوستي، كوتورىە وبەدينيايۋت ۆسەح كازاحستانتسەۆ ي سوستاۆليايۋت فۋندامەنت بۋدۋششەگو ناشەي سترانى. وني ۆزياتى نە يز زاوبلاچنىح تەوري. ەتي تسەننوستي – وپىت كازاحستانسكوگو پۋتي، ۆىدەرجاۆشي يسپىتانيە ۆرەمەنەم». پريچەم فورمۋليروۆانيە ەتوگو تەكستا نا رۋسسكوم ي كازاحسكوم يازىكاح بىلو رازنىم. وتدايۋ دولجنوە كازۋيستيچەسكيم سپوسوبنوستيام سپيچرايتەروۆ، كوتورىە كاك موگلي يزبەگالي سلوۆ «ناتسيا»، «گوسۋدارستۆو»، كوتورىە كاك ي ليۋبىە درۋگيە سلوۆا ترەبۋيۋت وپرەدەلەني ي پريلاگاتەلنىح.

ەسلي «ناتسيا»، تو كاكايا ناتسيا – «كازاحسكايا» يلي «كازاحستانسكايا»؟ ەسلي گوسۋدارستۆو – تو چە، كاكوە گوسۋدارستۆو؟ ۆمەستو ەتوگو ۆسەم نام بىلو بىلا پرەدلوجەنا پاللياتيۆنايا فورمۋليروۆكا: «ماڭگىلىك ەل» - «ۆەچنايا سترانا». پريچەم ۆ پوسلاني يسپولزۋەتسيا يمەننو كازاحويازىچنايا ۆەرسيا، بەز پەرەۆودا نا رۋسسكي يازىك.

- ي چتو ۆسە ەتو پو-ۆاشەمۋ وزناچاەت؟

- سرازۋ جە ۆوزنيكاەت منوجەستۆو ۆوپروسوۆ. ناپريمەر، وزناچايۋت لي ەگو سلوۆا، چتو نيكاكيح يزمەنەني ۆ دەيستۆۋيۋششەي پوليتيكە ۆلاستي نە بۋدەت؟ ەسلي نيكاكيح وششۋتيمىح يزمەنەني نە بۋدەت، تو ەتو وزناچاەت تولكو ودنو: ۆسە دۋحوۆنىە ي پوليتيچەسكيە سپورى بۋدۋت تولكو ناراستات ي پەرەحوديت ۆ درۋگيە، بولەە گورياچيە فازى. ي نيكاكيە ۋۆەششەۆانيا پرەزيدەنتا و توم، چتو نادو «پرەكراتيت سپورى ۆوكرۋگ يازىكا ي رەليگي» پولوجەنيا نە سپاسۋت.

پوسكولكۋ ۆ پوسلاني نيكاكيح ينىح سيگنالوۆ كازاحسكوي اۋديتوري نە بىلو، تو نادو پولاگات، چتو پرەزيدەنت ي ەگو كوماندا پوسچيتالي، چتو كازاحي ۆسە پروچتۋت مەجدۋ ستروك ي پريمۋت داننىي تەزيس كاك وتۆەت نا ۆسە سۆوي نابولەۆشيە ۆوپروسى.

نو رازۆە كونسترۋكت «ماڭگىلىك ەل» ياۆلياەتسيا پاناتسەەي وت ۆسەح بەد ي بولەزنەي وبششەستۆا؟ رازۆە ون ستاۆيت توچكۋ ۆو ۆسەح سپوراح ي ديسكۋسسياح؟ داجە سام ەتوت كونسترۋكت نۋجداەتسيا ۆ وپرەدەلەنياح ي پريلاگاتەلنىح. چيا «ۆەچنايا سترانا»؟ كاكايا «ۆەچنايا سترانا»؟

پرەزيدەنت كاك بى گوۆوريت: ۆى سامي سوبەريتەس ي وپرەدەليتە چيا، سدەلايتە نەكي «پاتريوتيچەسكي اكت»، پود كوتورىم ۆسە سموگۋت پودپيساتسيا. نو مى زناەم، چتو بىلو س دوكۋمەنتامي، كوتورىە گوتوۆيت ۆلاست!

ۆسپومنيتە ۆەس سىر-بور ۆوكرۋگ ت.ن. دوكترينى ناتسيونالنوگو سوگلاسيا، كوتورۋيۋ ۆ سۆوە ۆرەميا پرەدلاگالا ۆلاست! نە پولۋچيتسيا لي تاك، چتو سپۋستيا پولگودا-گود، مى سنوۆا ناچنەم «ستارۋيۋ پەسنيۋ و گلاۆنوم»؟

- ا ەسلي پوپىتاتسيا رازوبراتسيا ۆ سۋتي ساموگو كونسترۋكتا «ماڭگىلىك ەل» (ۆەچنىي ەل)?

- سپراۆەدليۆوستي رادي سكاجەم، چتو سامو پونياتيە «ماڭگىلىك ەل» دالەكو نە نوۆوە. منوگيە كازاحسكيە سمىسلوپرويزۆوديتەلي پىتاليس فۋنديروۆات داننوە پونياتيە، ناراستيت ەگو سمىسلامي ي نارراتيۆامي. پوگۋگليتە ي نايدەتە نە ودنو ۋپومينانيە.

درۋگوە دەلو، چتو منوگيە اۆتورى پىتاليس فۋنديروۆات نە پروستو «ماڭگى ەل» (ۆەچنىي ەل), ا «ماڭگى قازاق ەلى» (ۆەچنۋيۋ كازاحسكۋيۋ گوسۋدارستۆەننوست ي نەزاۆيسيموست). چتو، سوگلاسيتەس، ۋجە دۆە بولشيە رازنيتسى، كاك گوۆوريات ۆ ودنوم پريمورسكوم گورودە ۆ ۋكراينە.

ۆلاست ي ەە ينتەللەكتۋالنايا وبسلۋگا توجە پىتالاس يسپولزوۆات داننىي وبوروت دليا توگو، چتوبى يزبەگات ي وبحوديت پونياتيا «كازاحسكايا ناتسيا»، «كازاحسكايا گوسۋدارستۆەننوست»، «ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو». ونو ستالو سۆوەگو رودا ەۆفەميزموم، سۆوەگو رودا ۆزياتكوي دليا كازاحسكوي چاستي وبششەستۆا: مول، سپوكوينو رەبياتا، مى تۋت سترويم كازاحسكوە گوسۋدارستۆو، ا ۆى سيديتە ي تەرپيتە. بىلو نەمالو ليۋدەي، كوتورىە پىتاليس ۋپاكوۆىۆات ي پروداۆات ۆلاستي داننوە پونياتيە ۆ توم جە كليۋچە، ۆ كاكوم ۆ 1920-1930-ە گودى رياد رۋسسكيح ەميگرانتوۆ فۋنديروۆالي يدەيۋ ەۆرازيستۆا كاك انالوگا يمپەرسكوي تراديتسي ي رۋسسكوي گوسۋدارستۆەننوستي.

- ۆووبششە، «ۆەچنوە» - ەتو، ناۆەرنوە، بولشە رەليگيوزنوە؟!

- ەتو پەرۆوە، چتو پريحوديت نا ۋم، ت.ە. رەليگيوزنىە كوننوتاتسي. ۆتوروە، چتو سۆيازانو سو سلوۆوسوچەتانيەم «ۆەچنىي ەل» - ەتو تيۋركسكيە كوننوتاتسي. ترەتە – يمپەرسكايا تەوسوفيا ي تەوديتسەيا(وپراۆدانيە ۆلاستي ي گوسۋدارستۆا).

- داۆايتە پو پوريادكۋ…

- يا ۆوت نە زنايۋ، ناسكولكو تە ليۋدي، كوتورىە گوتوۆيلي پوسلانيە، مەجدۋ سوبوي پروگوۆاريۆالي ي تەستيروۆالي داننىي كونسترۋكت. نو، وچەۆيدنو، چتو گوۆوريش و «ۆەچنوم» تسارستۆە، گوسۋدارستۆە، سرازۋ جە نا ۋم پريحوديات سلوۆا و «ۆەچنوم تسارستۆە بوجەم». ەتو، ەسلي رازوبراتسيا، حريستيانسكو-بيبلەيسكايا تراديتسيا. وتسيۋدا جە، كستاتي، بەرەت ناچالو روسسيسكايا تەوسوفسكايا فيلوسوفيا، كوتورايا پرودۋتسيروۆالا وبرازى و «ۆەچنوي ۆەليكوي روسسي».

سلوۆو «ۆەچنوست» وچەن توجدەستۆەننو س پونياتيەم «سۆياتوست»، چتو ۋجە وتسىلاەت ناس وپيات جە ك روسسيسكيم كونتسەپتام و «سۆياتوي رۋسي». يا نە بۋدۋ گوۆوريت و توم، چتو اۆتورى پوسلانيا چەرپالي سۆوە ۆدوحنوۆەنيە سرەدي تۆورەني فلورەنسكوگو، سولوۆەۆا، بەردياەۆا، يلينا. نو زنايا و بليزكيح كونتاكتاح نەكوتورىح رۋكوۆوديتەلەي ناشەگو اپ س كرەملەم، ا تاكجە ي تو، چتو روسسيسكيە پوليتتەحنولوگي چاستو گرەشات تەم، چتو پوپروستۋ چاستەنكو پودسوۆىۆايۋت سۆوي نەدورازرابوتكي ناشيم چينوۆنيكام، يا بى نە ستال سرازۋ جە وتبراسىۆات تاكۋيۋ ۆوزموجنوست.

پو سۋتي، ەسلي سلەدوۆات بۋكۆە ي لوگيكە، تو سلەدۋيۋششيم شاگوم پوسلە تاكوگو پوسلانيا دولجنا ستات نە رازرابوتكا «پاتريوتيچەسكوگو اكتا»، ا سوزدانيە ي فۋنديروۆانيە «نوۆوي رەليگيوزنوي تراديتسي».

ۆتوروە – كاك گوۆوريلوس ۆىشە، يستوريچەسكيە، تيۋركسكيە كوننوتاتسي. ۆەد «ۆەچنىي ەل» - ەتو پريامايا وتسىلكا ك تيۋركسكومۋ كاگاناتۋ، وتسىلكا ك تراديتسي چينگيسحانا س ەگو «ۆەچنىم سينيم نەبوم». ۆلاست كاك بى گوۆوريت: چتو ۆى تۋت پۋرحاەتەس س كازاحسكيمي دەلامي، مى ۆىشلي ۆووبششە نا ەششە بولەە درەۆني مەتاۋروۆەن، نا بولەە گلۋبوكي يستوريچەسكي پلاست. ەتو سۆوەگو رودا ۆزياتكا ي تەم، كتو سەگودنيا راتۋەت زا پانتيۋركيستسكيە پروەكتى.

ەتو ي يدەيا «التى الاش»، پەرۆوي پوپىتكي وبرەتشيح سۆويۋ گوسۋدارستۆەننوست كازاحوۆ سفورمۋليروۆات التەرناتيۆنۋيۋ چينگيسيدسكوي تراديتسي يمپەرسكۋيۋ يدەيۋ.

ترەتە – ەتو يمپەرسكوە اپەلليروۆانيە ك ۆەچنوستي. نو ەسلي ۆسپومنيت، چتو داجە ناتسيستسكايا گەرمانيا اپەلليروۆالا ك «تىسياچەلەتنەمۋ رەيحۋ»، ا حريستيانسكيە پروتەستانتى گوۆوريلي و «تىسياچەلەتنەم تسارستۆي حريستا»، ەتو ياۆنىي پەرەبور. س توچكي زرەنيا رەليگيوزنوي، «ۆەچنوست» - ەتو كاتەگوريا سۆويستۆەننايا يسكليۋچيتەلنو بوگۋ ي نيكومۋ ي نيچەمۋ كرومە بوگا. انالوگيچنىە ينتەنتسي موجنو نايتي پوچتي ۋ ۆسەح ناتسيوناليستوۆ ۆسەح ستران. نو ۆسە جە ۆەچنوست، ۆەليچيە، تراديتسيا تەوديتسەي حاراكتەرنا، پرەجدە ۆسەگو، يمپەرسكيم سترانام...

- ا مى نە موجەم سەبە پوزۆوليت يمپەرسكيە ناستروەنيا ي پوليتيكۋ…

- ۆ توم تو ي دەلو! ەسلي پومنيتە، ۆ سۆوە ۆرەميا روسسيسكي ستاۆلەننيك، ستوروننيك ەۆرازيسكوي تراديتسي ميحايل پاك وبۆينيال كازاحسكيح پاتريوتوۆ ۆ وتسۋتستۆي پاتريوتيزما ي يگنوريروۆاني يمپەرسكيح تراديتسي. ۆيديمو، يمپەرتسى-پاكي نە ودينوكي ي يح پرەدستاۆيتەلي ەست ي ۆ رۋكوۆودستۆە سترانى. يلي جە، چتو نە مەنەە ۆەروياتنو، منوگيە ليۋدي داجە نە پونيمايۋت سمىسلا ناپيساننىح يمي سلوۆ.

ۆ نىنەشنەم جە فورماتە يدەيا «ماڭگىلىك ەل» - ەتو وچەرەدنايا پوپىتكا يزبەجات پونياتنوستي، وپرەدەلەننوستي، وسمىسلەننوستي. پوپىتكا روديت نوۆوە ناگروموجدەنيە فانتومنىح سمىسلوۆ، رازبيراياس ي ۋتوپايا ۆ كوتورىح وبششەستۆو پوتەرياەت ەششە 4-5 لەت. ەتو پوپىتكا سوحرانيت «سوۆەتسكي نارود»، وستاتكي «سوۆەتسكوگو نارودا»، كوتورىي ۆ ناشە ۆرەميا پرينياتو زۆات «كازاحستانتسامي». ەتو پوپىتكا وستروچيت ي داجە نە دوپۋستيت سوزيدانيە كازاحسكوگو ناتسيونالنوگو گوسۋدارستۆا.

- نو مى – كازاحي – نە پروچ پوگوۆوريت و ناشيح گرانيتساح: نا سەۆەرە ومسك، نا ۆوستوكە – بايكال، نا زاپادە – بالاتون؟!

- بىتوۆوە كازاحسكوە سوزنانيە ليۋبيت يمپەرسكيە كوننوتاتسي. سپروسي ليۋبوگو كازاحا و توم، گدە پروحوديات «كازاحسكيە گرانيتسى»، ي ون تۋت جە، مالو سومنەۆاياس، وچەرتيت يمەننو ەتو پروسترانستۆو. س ەتوي توچكي زرەنيا رازگوۆورى و «ماڭگىلىك ەل» سۆوەوبرازنايا ەموتسيونالنايا ۆزياتكا وبىۆاتەلسكيم ناستروەنيام. دۋح تيۋركسكيح ۆوينوۆ، دۋح ۆويتەلەي چينگيسحانا سيديت ۆ ناشيح دۋشاح، تەچەت كروۆيۋ ۆ ناشيح جيلاح. ەتو فاكت. يمپەرسكيە كونفابۋلياتسي نا رەدكوست جيۆۋچي.

پري ەتوم نادو پومنيت و توم، چتو كاك ناتسيا ي گوسۋدارستۆو مى نە موجەم بىت يمپەريەي. نام نۋجنو سترويت پولنوتسەننوە كازاحسكوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو، ا نە نوسيتسيا س وستاتكامي يمپەرسكيح ستياگوۆ ي بۋنچۋكوۆ، پۋست تيۋركسكيح، پۋست رۋسسكو-يمپەرسكيح.

كاك يا ۋجە گوۆوريل، استانا نيكوگدا نە بۋدەت ني چەتۆەرتىم ريموم، ني ۆتوروي موسكۆوي، ني ۆتورىم كاراكورۋموم. نە نۋجنو سترويت نيكاكيح نەنۋجنىح يلليۋزي. پوەتومۋ ۆ چيستوم ۆيدە يدەيا «ماڭگىلىك ەل» - ەتو ۋۆود وت رەالنىح پروبلەم ي ۆىزوۆوۆ.

كاك ي ليۋبايا يمپەرسكايا يدەيا، يدەيا «ۆەچنوستي» يگنوريرۋەت ۆسە ناتسيونالنوە، ەتنيچەسكوە. نۋ، كاكوي ەششە كازاحسكي يازىك، كاكايا ەششە يستوريا، الفاۆيت، ورالمانى، ۋربانيزاتسيا، ەسلي مى تۋت سترويم «يمپەريۋ»! پۋست داجە يمپەريۋ ۆ رامكاح ودنوي تەرريتوري يلي «يمپەريۋ دۋحا» يلي «يندۋستريالنو-يننوۆاتسيوننۋيۋ يمپەريۋ»؟ ۆەد نيكتو نە دۋماەت و توم، چتوبى زاۆوەۆىۆات سوسەدنيە سترانى ي تەرريتوري!

درۋگوە دەلو، چتو «يمپەرسكوە سوستويانيە» ترەبۋەت نەسكولكو ينىح پودحودوۆ، چەم سوزدانيە ي سوزيدانيە ناتسيونالنوگو گوسۋدارستۆا. ۆلاست ۋجە رۋكۋ ۆ ەتوم نابيلا: نادو كاچات يميدجەۆىە ي سپورتيۆنىە مىشتسى، سوزداۆات پوستوياننوە وششۋششەنيە «ۋسپەشنوستي» ۆو ۆسەم. تو جە سەگودنيا دەلاەت ي روسسيا. نو وليمپيسكيە مەدالي نە رەشايۋت رەالنىح پروبلەم، ترەني، كونفليكتوۆ.

ينفورماتسيوننو-تەلەۆيزيوننايا ناكاچكا داەت نا نەكوتوروە ۆرەميا وششۋششەنيە سىتوستي، نو ۆسكورە پوسلە زاۆەرشەنيا پروستموترا تەلەۆيزيرا، ناستۋپاەت رەالنايا جيزن. ي چەم ۆىشە بۋدەت ناكال ناكاچكي، تەم بولنەە بۋدەت پادات نا گرەشنۋيۋ زەمليۋ.

پوەتومۋ ەششە راز پوۆتوريۋ: لۋچشە سترويت پولنوتسەننوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو، پولنوتسەننوە ناتسيۋ-گوسۋدارستۆو، گراجدانسكۋيۋ كازاحسكۋيۋ ناتسيۋ، سو ۆسەمي پروبلەمامي، ۆىزوۆامي، كونفليكتامي، چەم يزبەگات رەالنوستي ي پرياتاتسيا زا يسكۋسستۆەننىمي كونسترۋكتامي ۆرودە «ماڭگىلىك ەل». ەتو، كاك يا ۋجە گوۆوريل ۆ پەرۆوي چاستي ناشەي بەسەدى، پوپروستۋ كراجا يستوريچەسكوگو ۆرەمەني. ا كراجا يستوريچەسكوگو ۆرەمەني ۋ ناتسي – ەتو بولشەە پرەستۋپلەنيە، چەم داجە كراجا بيۋدجەتنىح دەنەگ.

داۆايتە پوپروستۋ ۆەرنەمسيا پەرۆووسنوۆام: ك دەكلاراتسي و سۋۆەرەنيتەتە ي زاكونۋ و گوسۋدارستۆەننوي نەزاۆيسيموستي. تام پريامو گوۆوريتسيا، چتو كازاحستان بۋدەت سترويت كازاحسكوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو!

ي ساموە گلاۆنوە، وبا ەتي دوكۋمەنتا ۋستاناۆليۆالي: پرينيماەمىە پوسلە نيح دوكۋمەنتى، زاكونى، كونستيتۋتسيا دولجنى پرەسلەدوۆات ەتۋ تسەل، ا ەسلي نە پرەسلەدۋيۋت، تو وني نە يمەيۋت زاكوننوي سيلى.

ۋ ۆلاستي ۆسە ەششە ەست شانس ۆوپلوتيت ۆ جيزن بازوۆىە ترەبوۆانيا وسنوۆنىح، وسنوۆوپولاگايۋششيح دوكۋمەنتوۆ سترانى، ناشەي ناتسي. ۋ ۆلاستي ەست شانس سدەلات ترەتيۋ رەسپۋبليكۋ ەسلي نە ۆەچنوي، تو دليتەلنوي. ۆ پروتيۆنوم سلۋچاە وبششەستۆۋ نيچەگو نە وستانەتسيا كرومە كاك پەرەۋچرەجدات گوسۋدارستۆو ي گوۆوريت و نەوبحوديموستي چەتۆەرتوي رەسپۋبليكي.

يا نە يسكليۋچايۋ، چتو پرەزيدەنت دۋمايا و سۆوەي ليچنوي «ۆەچنوستي» پولاگاەت، چتو ۋسپەەت ۆ ليۋبوە ۆرەميا پەرەحۆاتيت ناتسيونالنىي فلاگ ي ۆوزگلاۆيت پروتسەسسى. نو تاكوگو يستوريچەسكوگو ي بيولوگيچەسكوگو ۆرەمەني ەمۋ توجە موجەت نە حۆاتيت.

- ۆ تاكوم سلۋچاە، كاكيە وسنوۆنىە زاداچي پەرەد گوسۋدارستۆەننوي يدەولوگيەي ستويات نا سەگودنيا، نا ۆاش ۆزگلياد؟

- پريزناۆايا ناليچيە «يدەولوگيچەسكوي سفەرى»، يا ۆسە جە ۆسەگدا ستارايۋس وتريتسات «گوسۋدارستۆەننۋيۋ يدەولوگيۋ». ۆووبششە گوۆوريا، ەتو وچەن ۋج پو-سوۆەتسكي نەپرەمەننو يسكات «ناتسيونالنۋيۋ يدەيۋ»، «گوسۋدارستۆەننۋيۋ يدەولوگيۋ». ي ەتو وتنيماەت چۋدوۆيششنو منوگو سيل ي وبششەستۆەننوي ەنەرگي. يمەننو پو ەتوي پريچينە زا پەرۆىە 10-12 لەت نەزاۆيسيموستي نە بىلو روجدەنو ستولكو «پروەكتوۆ»، كاك زا پوسلەدنيە 7-8 لەت. چەمۋ تولكو مى نە پوكلونياليس؟ كاكيە تولكو يدەي ۋجە نە وزۆۋچيۆاليس؟ ۆى ليچنو نە ۋستالي وت ەتوي ينتەللەكتۋالنوي كاشي، وت ەتوگو سمىسلوۆوگو ستۋدنيا؟

- زناچيت، ۋ گوسۋدارستۆا نە دولجنو بىت ناتسيونالنوي يدەي؟

- ەتو ميف، چتو ۋ گوسۋدارستۆا نەپرەمەننو دولجنا بىت ارتيكۋليروۆاننايا «ناتسيونالنايا يدەيا» ي «گوسۋدارستۆەننايا يدەولوگيا». پريزنايۋس چەستنو، يا ي سام دولگو بولەل ەتوي سوۆەتسكوي بولەزنيۋ. سەيچاس يا ۆسە چاششە پريحوجۋ ك ۆىۆودۋ و توم، چتو ناشەمۋ گوسۋدارستۆۋ نۋجنى تولكو پرينتسيپى، تسەننوستي، تسەلي، زاداچي، ينتەرەسى.

ۆ چەم سمىسل جيزني چەلوۆەكا؟ بازوۆو ۆ توم، چتوبى جيت ي وستاتسيا ۆ پوتومكاح. تو جە ي گوسۋدارستۆو. ي كاجدىي چەلوۆەك، كاك ي كاجدوە گوسۋدارستۆو، ۆ زاۆيسيموستي وت ستارتوۆىح ۋسلوۆي، امبيتسي، كونتەكستا، ۆىبيرايۋت سۆوي پۋت. ۆسە وستالنوە، ۆكليۋچايا ينفورماتسيوننۋيۋ پوليتيكۋ، ياۆليايۋتسيا وبيازاتەلنىم پريلوجەنيەم ك نيم. پريچەم وت گرۋپپى ك گرۋپپە، وت پارتي ك پارتي سرەدستۆا ي پۋتي دوستيجەنيا ەتيح تسەلەي، زاداچ، ينتەرەسوۆ موگۋت ي دولجنى رازنيتسيا، كونكۋريروۆات، ينوگدا دوۆولنو وجەستوچەننو.

تسەل گوسۋدارستۆا – بىت نەزاۆيسيمىم گوسۋدارستۆوم، وبەسپەچيۆايۋششيم پراۆا، سۆوبودى، ينتەرەسى ي بلاگوپولۋچيە سۆويح گراجدان. نيكاكيح درۋگيح «ناتسيونالنىح يدەي» يا سچيتايۋ نە نۋجنو. ۆسە ناشي پروەكتى، كوتورىە مى پرەدلاگاەم، يز-زا كوتورىح گورياچو سپوريم ناپراۆلەنى نا ەتۋ تسەل.

رىنوچنىي كاپيتاليزم ي دەموكراتيا – ەتو سرەدستۆا دوستيجەنيا ەتوي تسەلي، ەە نەوبحوديمىي كونتەكست، اتريبۋت، ينتەرفەيس. رادي ەتوي تسەلي موجنو ي نۋجنو سترويت رازنىە كونفيگۋراتسي، ۆيدويزمەنيات كونتەكست، ۆستۋپات ۆ سويۋزى، ۆىحوديت يز سويۋزوۆ.

چاستايا ي پوستوياننايا سمەنا ارتيكۋليرۋەمىح يدەولوگي ۆرەدنا. ۆرەدنا ي ساما ارتيكۋلياتسيا ناتسيونالنوي يدەي ۆ چيستوم ۆيدە. ەسلي ۆسە گوسۋدارستۆو بۋدەت دەننو ي نوششنو رابوتات ناد، ناپريمەر، ناستۋپلەنيەم كوممۋنيزما ۆ 2050 گودۋ، تو ۆ 2050 گودۋ ۆ سلۋچاە وتسۋتستۆيا كوممۋنيزما گوسۋدارستۆو موجەت رازۆاليتسيا يز-زا ماسسوۆوگو رازوچاروۆانيا.

يا ۋجە داۆنو ۋبەديلسيا، چتو ۆسە سەگودنياشنيە «پروەكتى» ي «پروجەكتى» نۋجنى ۆ وسنوۆنوم تولكو دليا سوحرانەنيا ستاتۋس-كۆو، دليا سوحرانەنيا نىنەشنەگو رەجيما. نۋ كاك موجنو مەنيات ۆلاست، ەسلي مى تۋت ناپرياجەننو رابوتاەم ناد كلاستەرامي، ناد ۆحوجدەنيەم ۆ وچەرەدنوي توپ، سوزداەم يننوۆاتسيوننۋيۋ ەكونوميكۋ.

پوسكولكۋ ۆلاست كراينە ساكراليزوۆانا، تو ونا نۋجداەتسيا ۆ پوستوياننوي ناكاچكە «پوزيتيۆا». ا پوزيتيۆا نە حۆاتاەت، ي تۋت ۋجە ۆ حود يدەت پروپاگاندا، «پوزيتيۆ» يسكۋسستۆەننو كونسترۋيرۋەتسيا ي سوزداەتسيا ۆ كابينەتاح ي تەلەۆيزيوننىح ستۋدياح. ۆ زاۆيسيموستي وت ۆىزوۆوۆ موگۋت مەنياتسيا لوزۋنگي ي مەسسەدجي، نا ەتو موجنو وريەنتيروۆات ينفورماتسيوننو-پوليتيچەسكي اپپارات، يسپولزوۆات پوليتيچەسكيە ي ينىە تەحنولوگي، سرەدستۆا سوتسيالنوي ينجەنەري.

ۆ ناشيح ۋسلوۆياح پونياتيە گوسۋدارستۆو سروسلوس س پونياتيەم رەجيم، ۆلاست. ي زاچاستۋيۋ، كوگدا گوۆوريات و «ستابيلنوستي گوسۋدارستۆا»، منوگيە راتۋيۋت ي بولەيۋت زا سوحراننوست ي ستابيلنوست دەيستۆۋيۋششەگو رەجيما، حوتيا، ودنو تولكو ەتو ۆرەمەنامي ۆىستۋپاەت ۋگروزوي ساميم وسنوۆام ناشەي گوسۋدارستۆەننوستي. ا تاك بىت نە دولجنو.

ۆلاستي، رەجيمى موگۋت پريحوديت، ۋحوديت، سۆەرگاتسيا، ا گوسۋدارستۆو دولجنو جيت. ەسلي نە ۆەچنو، تو، پو كراينەي مەرە، ماكسيمالنو دولگو. نە بۋدەم زابىۆات، چتو مى كازاحي جيۆەم ۋجە ۆ 21 ۆەكە، ا نە ۆ 7-وم يلي 13-وم. نام نۋجنى نە ميفولوگيچەسكيە، يرراتسيونالنىە وسنوۆى ي وسنوۆانيا گوسۋدارستۆەننوستي، ا ۆپولنە وششۋتيمىە، راتسيونالنىە وسنوۆى ي وسنوۆانيا.

نۋ ي، كونەچنو، نۋجنو مەنشە پافوسا ي پەرفورماتيۆنوگو جانرا ۆ پوليتيكە. ەتو وچەن سيلنىە لەكارستۆا، پريۆىكانيە ك كوتورىم وپاسنو دليا گوسۋدارستۆەننوگو ورگانيزما.

- ەسلي مى گوۆوريم و گوسۋدارستۆە ۆ تسەلوم، تو ونو ۆسەگدا پودۆەرگاەتسيا كاكيم-تو ۆليانيام يزۆنە. ناسكولكو پەرەد نيمي ۋستويچيۆا ناشا ۆنۋترەننيايا پوليتيكا؟

- ك سوجالەنيۋ، سەگودنيا ناشۋ ۆنۋترەننيۋيۋ پوليتيكۋ فورميرۋەت نە ستولكو ي نە تولكو ۆنۋترەنني كونتەكست، نو ي ۆنەشني. ناش ينفورماتسيوننىي رىنوك زاۆيسيم، پرەجدە ۆسەگو، وت روسسي. مى نە موجەم پروۆەستي ني ودنۋ اكتسيۋ ناتسيونالنوگو ۋروۆنيا بەز وگليادكي نا روسسيۋ. ي زاۆيسيموست ەتا بولشە مەنتالنايا، سۆيازاننايا س سوستويانيەم مىشلەنيا، ستراحامي ي فوبيامي ناشيح چينوۆنيكوۆ ي ۆىسشيح پراۆيتەلەي.

مى زناەم، چتو ۆ ورگاناح ۆلاستي سەگودنيا رابوتاەت نەمالو سكرىتىح، تاك نازىۆاەمىح «سپياششيح» اگەنتوۆ روسسي. ەست وتكرىتو اففيليروۆاننىە س كرەملەم پوليتيكي، ۆىسشيە چينوۆنيكي. ەتو ۋجە ۋگروزا. ي ني ودنو گوسۋدارستۆو ۆ ميرە نە موجەت سراۆنيتسيا س روسسيەي پو ستەپەني ۆليانيا نا ۆنۋترەننيە پروتسەسسى. ني زاپاد، ني كيتاي نە يمەيۋت تاكوگو ۋروۆنيا پرونيكنوۆەنيا ي ينفورماتسيوننو-پوليتيچەسكوگو ۆليانيا.

ك ۆنەشنيم ۆليانيام سلەدۋەت وتنەستي ي رەليگيوزنىي فۋندامەنتاليزم، ۆەدۋششي ك رەليگيوزنومۋ ي ەتنيچەسكومۋ (ۆنۋتريەتنيچەسكومۋ) راسكولۋ، ەكسترەميزمۋ ي تەرروريزمۋ. ەتو سەگودنيا دۆا سامىح بولشيح ۆىزوۆا، كوتورىە ۋگروجايۋت ناشەي نەزاۆيسيموي گوسۋدارستۆەننوستي. پرەودولەت يح موجنو تولكو وپيراياس نا ۆنۋترەنني رەسۋرس، نا ناتسيونالنوە بولشينستۆو – ساميح كازاحوۆ، راتۋيا زا يح تسەننوستي ي ەكسزيستەنتسيۋ. نادو، پوۆتوريۋس، سترويت كازاحسكوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو. نادو پروۆوديت پوليتيكۋ دەكولونيزاتسي، وبەسپەچيت ينفورماتسيوننۋيۋ نەزاۆيسيموست، راسكرەپوششات دۋح ي ەنەرگيۋ ناتسي. مەحانيزمى ي سرەدستۆا ەست، وني يزۆەستنى. نەت تولكو پوليتيچەسكوي ۆولي رۋكوۆودستۆا سترانى.

- راز ۋج منوگو گوۆوريلي و ناتسيونالنوم گوسۋدارستۆە، ناتسيوناليزمە...ۆاس ۆەد نازىۆايۋت ودنيم يز يدەولوگوۆ سوۆرەمەننوگو كازاحسكوگو ناتسيوناليزما. كاكوۆ ون سەگودنيا سوۆرەمەننىي كازاحسكي ناتسيوناليزم؟

- نۋ چتو يا موگۋ سكازات؟ ەتو پرياتنو، نو، پرەجدە ۆسەگو، ەتو وتۆەتستۆەننو. بۋدۋ ستاراتسيا سووتۆەتستۆوۆات تاكوي ۆىسوكوي چەستي.

ەسلي جە گوۆوريت و سوۆرەمەننوم كازاحسكوم ناتسيوناليزمە، تو، بويۋس، ەتو ەششە بولەە وبشيرنايا تەما، چەم تا، كوتورۋيۋ مى وبسۋجدالي دو ەتوگو مومەنتا. ەتو وگرومنىي، راستۋششي پوليتيچەسكي رىنوك، كوتورىي پوستەپەننو پوگلوتيت ۆسە وستالنىە.

ەتو، كاك يا ۋجە گوۆوريل، ەدينستۆەننو ۆوزموجنايا التەرناتيۆا سيلوۆومۋ سدەرجيۆانيۋ رەليگيوزنوگو ەكسترەميزما ي تەرروريزما، ەتو سامىي سيلنىي ي موششنىي رەسۋرس، وپيراياس نا كوتورىي ۆلاست موجەت دوستيچ پوستاۆلەننىح پوزيتيۆنىح تسەلەي بىسترەە، چەم پروتيۆوپوستاۆليايا سەبيا ەمۋ. پوەتومۋ، ەسلي نە ۆوزراجاەتە، تو داۆايتە پرودولجيم تەمۋ ۆ حودە درۋگوگو رازگوۆورا.

- دوگوۆوريليس. سپاسيبو.

ايدانا احمەتوۆا، ماتريتسا.kz

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1578
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2275
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3591