مىرزان كەنجەباي. بىزدە يدەولوگيا بار. ول - وتارشىل ورىس يدەولوگياسى
حح عاسىرعا دەيىن قازاقستاندا قازاق پەن ازعانتاي عانا وتارلاۋشى ورىستان باسقا كوپ ۇلت بولماعان. ال كەيىن رەسەيدىڭ وزگە ۇلتتاردى رەپرەسسيالاپ، قازاقستانعا توگىپ جىبەرگەنىنە، قازاق كىنالى ەمەس. رەسەي ەڭ كوپۇلتتى ەل. رەسەيدە 200-دەن استام ۇلت تۇرادى. رەسەي ولاردى جاۋلاپ العان، بىراق ءبىز كوپۇلتتى ەلمىز دەمەيدى. نەگە؟ ولاي دەسە، ءوز حالقى ورىستار دا سول كوپۇلتتىڭ ءبىرى بولىپ قالار ەدى. ورىس پرەزيدەنتى دە، دۋماسى دا ءوزىنىڭ ۇلتتىق كۇشىن السىرەتەتىن، ورىس بالاسىنىڭ ساناسىن ۋلايتىن ونداي اقىلسىز سوزگە جول بەرمەيدى. جيرينوۆسكيدىڭ «رەسەيدە ورىستان باسقا ۇلت جوق» دەگەنىن پۋتين راحاتتانىپ وتىرىپ تىڭدايدى. قازاقستاندا تۇراتىن وزبەك، ءازىربايجان، ۇيعىر، تاتار، تۇرىك، دۇڭعان، چەچەن تۇگەل قازاقشا سويلەي دە، جازا دا الادى. ول از بولسا قازاقستان حالقىنىڭ 65%-دان استامى قازاق.
حح عاسىرعا دەيىن قازاقستاندا قازاق پەن ازعانتاي عانا وتارلاۋشى ورىستان باسقا كوپ ۇلت بولماعان. ال كەيىن رەسەيدىڭ وزگە ۇلتتاردى رەپرەسسيالاپ، قازاقستانعا توگىپ جىبەرگەنىنە، قازاق كىنالى ەمەس. رەسەي ەڭ كوپۇلتتى ەل. رەسەيدە 200-دەن استام ۇلت تۇرادى. رەسەي ولاردى جاۋلاپ العان، بىراق ءبىز كوپۇلتتى ەلمىز دەمەيدى. نەگە؟ ولاي دەسە، ءوز حالقى ورىستار دا سول كوپۇلتتىڭ ءبىرى بولىپ قالار ەدى. ورىس پرەزيدەنتى دە، دۋماسى دا ءوزىنىڭ ۇلتتىق كۇشىن السىرەتەتىن، ورىس بالاسىنىڭ ساناسىن ۋلايتىن ونداي اقىلسىز سوزگە جول بەرمەيدى. جيرينوۆسكيدىڭ «رەسەيدە ورىستان باسقا ۇلت جوق» دەگەنىن پۋتين راحاتتانىپ وتىرىپ تىڭدايدى. قازاقستاندا تۇراتىن وزبەك، ءازىربايجان، ۇيعىر، تاتار، تۇرىك، دۇڭعان، چەچەن تۇگەل قازاقشا سويلەي دە، جازا دا الادى. ول از بولسا قازاقستان حالقىنىڭ 65%-دان استامى قازاق.
ەندەشە، ءبىز نەگە كوپۇلتتى ەلمىز دەپ سارنايمىز. بۇل جەردە بيلىك باسىنداعىلاردىڭ ءوز ىشكى ەسەبى بار. ولاردىڭ بالالارى، نەمەرەلەرى قازاقشا بىلمەيدى. وزدەرى كەشەگى كوممۋنيستەردىڭ ورىسشا وقىپ، ورىسشا تاربيەلەنگەندىڭ بالالارى. ەندى بالالارى بيلىكتە وتىرۋى كەرەك. سوندىقتان قازاق تىلىنە جول بەرمەۋدىڭ بارلىق قۇيتۇرقى ارەكەتتەرى جاسالعان. «قوستىلدىلىك»، «قوس ءتىلىڭ – قوس قاناتىڭ» دەگەندى دە ويلاپ تاپقان وسىلار ەدى. ەندى «ءۇش تىلدىلىك»، «ءۇش تۇعىرلى ءتىل» دەگەن دە سولاي – قازاق ءتىلىنىڭ ادىمىن اشتىرماۋ ءۇشىن بيلىك باسىنداعى ورىستىلدىلەر ءارى بالالارى ءۇشىن، ءارى رەسەيدەن قورقىپ ويلاپ تاپقان بىرنارسە.
قازاقتى الداۋ قالاي جالعاسۋدا؟
قازاقتى الداۋ اۋەلى بىلاي باستالدى: 1991 جىلى «قازاقشاعا بىردەن كوشۋگە بولمايدى. وعان 4-5 جىل كەرەك» دەدىك. بۇل 1991-92 جىلى ايتىلعان ءۋاج، ياعني، قازاقتى الداپ قويۋ ەدى. ارادا سول 4-5 جىل ءوتتى. سودان «2000 جىلى قازاقشاعا كوشەمىز» دەدىك، «سويلەيمىز» دەدىك. 2000 جىلى 2010-عا، 2010 جىلى 2020-عا سىلتەدىك. اقىرى 2025-كە توقتاپپىز. پرەزيدەنت 2013 جىلعى جولداۋىندا: «2025 جىلى حالىقتىڭ 95 %-ى قازاقشا سويلەيدى» دەيدى. قالاي؟ 35 جىل قازاقشا سويلەمەگەن ەل ءبىر كۇنى ۇيقىدان تۇرا سالا قازاقشا سايراپ شىعا كەلە مە؟ بۇل دا ەش دالەلى جوق بوستەكەي ءسوز. 2025 جىلى 95 % قازاقشا سويلەۋ ءۇشىن قازىردەن باستاپ جينالىس، باياندامالار، ءىسى قاعازدارى قازاقشا سويلەي باستاۋى كەرەك ەمەس پە. ءتىلدى ۇيرەنۋ بىردەن ەمەس، بىرتىندەپ وسپەي مە. 35 جىل «كونسەرۆىلەپ» ساندىقتىڭ تۇبىنە سالىپ قويعان ءتىل ساندىقتان شىقپاي قالادى. 90% قازاق تۇراتىن اقتوبە وبلىسى 2006 جىلى قازاق تىلىنە كوشتىك دەگەن ەدى. بىراق ءبىر دە ءبىر جينالىس قازاقشا وتكەنىن كورگەن ەمەسپىن. ءتىپتى، قازاق تىلىنە بەتبۇرىس جوق. ەندى مىنا انجىلىكتى، مىنا سايحالدىقتى قاراڭىز: قازىر بيلىك باسىنداعىلار بۇرىنعىداي پالەنىنشى جىلى ءىس قاعازدارى قازاقشاعا كوشىرىلەدى دەگەندى ايتپايتىن بولدى. ونىڭ ورنىنا پالەنىنشى جىلى پالەنباي پايىزىمىز قازاقشا سويلەيتىن بولادى دەگەندى شىعاردى. نەتكەن جەلبۋازدىق، نەتكەن ايلاكەرلىك دەسەڭىزشى! اڭقاۋ قازاق سوعان ءماز!
جاسى جەر ورتاسىنان اسسا دا عاني قاسىموۆ، مينيستر ەرلان ىدىرىسوۆ، ەكس-اكىم باۋىرجان مۇحامەدجانوۆ، ادىلبەك جاقسىبەكوۆ، باس پروكۋرور داۋىلباەۆ سياقتىلاردىڭ تاۋەلسىز قازاق ەلىندە قازاقشا سويلەگەنىن كورە الماي-اق وتەتىن شىعارمىز بۇل سۇم جالعاننان. ۇيرەنگىسى دە كەلمەيدى. ويتكەنى، قازاق تىلىنە ەشقانداي قاجەتتىلىك جوق ەكەنىن، ونسىز دا كۇن كورەتىنىن ولار جاقسى بىلەدى.
مينيستەرلەر تۇگىل 99% قازاق تۇراتىن وبلىس، اۋداندارعا قازاقشا بىلمەيتىن ء ورىستىلدى اكىمدەر جىبەرىلەدى. بۇل جازىلماعان زاڭدىلىق.
كەزىندە قازاقشا بىلمەيتىن ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى ب. مۇحامەدجانوۆ قالا اكىمىن وزگەرتكەن ەكەن. تەلەديداردا قالا اكىمىن كوپ قازاق قورشاپ العان. تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىنىڭ شاتاعى. الگىم قازاقشا بىلمەيدى ەكەن. ورىسشا مىرىڭداپ تۇر. تارتىمدى ءسوزى جوق ادام تارتىمدى جۇمىس ىستەي الا ما؟..
ۇكىمەتتىڭ اندا-ساندا قازاقتى الداپ قوياتىنى بار. 2012 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ۇكىمەت «ەندى وتىرىستى تەك قازاق تىلىندە وتكىزەمىز» دەپ قاۋلى العان بولاتىن. ون كۇننەن كەيىن تەلەديدار ۇكىمەتتىڭ ەكىنشى وتىرىسىن كورسەتىپ ەدى، قاراساق: پرەمەر سەرىك احمەتوۆىم ورىسشا سايراپ وتىر. ءبىزدىڭ ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىنىڭ كەسكىنى وسىنداي بولىپ كەلەدى. ءوز قاۋلىسىن ءوزى ورىندامايدى. جانە وزگەدەن تالاپ ەتپەيدى.
بىرەۋلەر بىزدە يدەولوگيا جوق دەيدى. يدەولوگيا بار. قازاقستاندا 20-عا تارتا تەلەارنا بار. اشىپ قالساڭ، ورىسشا گۋلەپ تۇر. رەسەي ءباسپاسوزى دۇڭگىرشەكتەردى جاۋلاپ العان. ءبىزدىڭ بيلىككە وسىدان ارتىق نە يدەولوگيا كەرەك؟ ال بۇل – رەسەيدىڭ وتارشىلدىق يدەولوگياسى. ءبىز ءالى سول وتارشىل ورىستىڭ يدەولگياسىمەن ءجۇرىپ كەلەمىز. «ءوز اعاسىن اعالاماعان كىسى اعاسىن جاعالار». ەگەر حاننىڭ دا، قاراشانىڭ دا ءوز بىلەرى جوق بولسا، ول وزگەنىڭ جەتەگىندە جۇرەدى. ءبىز رەسەيدىڭ ءالى دە جەتەگىندەمىز. وسى قۇلمىنەزىمىزدى بىلدىرمەۋ ءۇشىن جۇرتتى قىتاي باسىپ الادى دەپ قورقىتامىز. قىتاي ونسىز دا جەر-جاھانعا جايىلىپ كەتكەن ۇلت. بىراق قىتايعا اينالىپ كەتكەن ەشكىم جوق. ال رەسەيدىڭ قۇرامىندا قانشاما رەسپۋبليكا بار، ورىستار ءسىبىر حالىقتارىنان باستاپ سولاردىڭ ءبارىن ورىستاندىرۋ ساياساتىن جۇرگىزىپ كەلەدى. رەسەي باسقارعان كسرو كەزىندە 91 ۇلتتى جويىپ جىبەردى. ءبارىن تىلىنەن ايىردى. ال قىتايدا تۇراتىن قازاقتار سويلەسكەندە ءبىر اۋىز قىتاي ءسوزىن قوسپاي سويلەيدى. قازاقستان قازاقتارىنىڭ ءۇش اۋىز ءسوزىنىڭ ەكەۋى ورىسشا. ول از بولعانداي ەندى ءبىر-بىرىنە «برات»، «سەسترەنكا»، «باتيا»، «پلەمياننيك» دەيتىن بولدى. بۇل–ۇلت رەتىندە ازعىنداپ، جويىلىپ كەتۋدىڭ باسى ەمەس، قاق ورتاسىنان اۋىپ كەتكەنىمىزدىڭ بەلگىسى!
زاڭى جوق ەلدىڭ دەموكراتياسى
اقتوبە وبلىسىنىڭ ويىل، بايعانين، ىرعىز، شالقار اۋداندارىنان ەمگە ءبىر ورىستى تابا المايسىڭ. بىراق ورىس مەكتەپتەرى جۇمىس ىستەپ تۇر. سولاردا تازا قازاق بالالارى وقيدى. وسى ورىس مەكتەپتەرىنىڭ ديرەكتورلارى حالىق اراسىنا مۇعالىمدەرىن جىبەرىپ: «قازاق ءتىلىنىڭ كەلەشەگى جوق، بالالارىڭدى ورىس مەكتەبىنە بەرىڭدەر» دەپ ۇگىت جۇرگىزەدى ەكەن. زاڭى بار ەل بولسا، مۇندايلاردى جاۋاپقا تارتىپ جىبەرۋگە بولار ەدى. بۇل – زاڭى جوق ەلدىڭ دەموكراتياسى.
ءورىستىلدى قازاقتار دا ءوز قازاعىمىز. ولاردى وزىمىزگە تارتىپ قازاق قىلىپ الۋعا بولاتىن ەدى. بيلىك ويتپەدى. قالىڭ قازاق تۇرعاندا بيلىكتى ورىس تىلدىلەرگە بەرىپ ءبۇپ-ءبۇتىن قازاقتى ادەيى ەكىگە ءبولدى. بىرىنە – ءبىرىن قارسى قويدى. بيلىكتەگى ءورىستىلدى قازاقتار قازاقتىلدىلەردى ماڭىنا جولاتپادى. ياعني، قولدان شالاقازاق دەگەن ۇلت تۋعىزىپ، ونى تازا قازاققا قارسى قويدى. «قازاقتىڭ جاۋى – قازاق» دەگەن جاۋىزدىق ماقالدى دا ويلاپ تاپتى. قاشاندا ۇلتتىڭ، قارا حالىقتىڭ اۋىزبىرشىلىگى بيلىككە قاۋىپ تۋعىزادى. ءۇش ءبيدىڭ سۋرەتىن سالىپ قويۋدىڭ دا ارجاعىندا ۇلكەن زالىمدىق جاتىر. بۇل دا قازاقتى ۇشكە ءبولۋدىڭ زىميان ءبىر جولى.
الدىمىزدا ەۋرازيالىق وداق. ورتاق شەكارا، ورتاق اقشا، ورتاق ءتىل... رەسەيمەن ءبىز بۇرىن دا «وداق» بولعانبىز. ونىڭ «وداعى» وشاعىڭدى قيراتۋ، اتۋ، اسۋ، اشتان قىرۋ بولدى. «وداقتاس» دەپ اتالعان 14 رەسپۋبليكا رەسەيدى كورمەستەي بوپ قاشىپ قۇتىلدى. ورىستىڭ ءباسپاسوزىن، تەلەديدارىن ەلىنە كىرگىزبەدى. ال ءبىز ورىستىڭ تەمىر قۇشاعىنا قايتا كىرىپ بارامىز.
رەسەي يمپەرياسىندا ورىستانىپ قىرىپ كەتكەن ەكى ەل بولدى. ول ۋكراينا مەن قازاقستان. ۋكراينا بىزدەن دە جامان ورىستانىپ كەتىپ ەدى. 45 ملن. حالىقتىڭ 12 ملن-ى. ورىس، ورىستانعان ۋكرايندار دا 12 ملن-داي بولاتىن. سول ەل بىردەن ۋكراين تىلىنە كوشتى. ءبىر گازەتتى، ءتىپتى ءبىر بەت قاعازدى دا ورىسشا شاعىرتپادى. نەگە؟ ۋكرايندار سونشا ۇلتشىل شوۆينيست پە؟ جوق. ەگەر گازەت – جۋرنالدار، راديو ورىسشا سويلەسە، بۇلار تىلىنەن، ەلدىگىنەن ايىرىلار ەدى. امال جوق ەل بولىپ قالۋ ءۇشىن ورىسشا سويلەتپەيدى. ورىسپەن اتالاس، قانداس، دىندەس ۋكرايندار سويتكەندە قازاق قاسقانىڭ سونشا ورىسقۇمارلىعى نە؟ بۇل –جاعىمپازدىق پا، بەيشارالىق پا، الدە قۇلدىقتان قۇتىلعىسى كەلمەيتىن ماڭگۇرتتىك اۋرۋ ما؟
بىزدە كەرسىنشە عوي. ۇشتىلدىلىككە ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ كوشۋدىڭ قانداي قاجەتتىلىگى بولدى؟ پەدوگوگ، پسيحولوگ رەتىندە ايتايىن. قازاقتا «بالانىڭ ميىن اشىتپا» دەگەن ءسوز بار. ءۇش تىلدەن دەنساۋلىعى ورتاشا بالالار پسيحيكالىق اۋرۋعا ۇشىراۋى ابدەن مۇمكىن. رەسەي، قىتاي، جاپونيا عىلىمى بىزدەن جوعارى. ۇشتىلدىلىك جاقسى بولسا ولار نەگە ءۇش تىلدە وقىتپايدى.قازاق زيالىسى، اقىن تىنىشتىقبەك ابدىكاكىموۆتىڭ ۇشتىلدىلىك تۋرالى ءسوزىن كەلتىرەيىن. «بۇكىل قازاق سابيىنە بالاباقشادان باستاپ ءۇش ءتىلدى دە پارمەندى وقىتا باستاۋ دەگەنىمىز – قازاقتى ۇلت رەتىندە قۇرتۋدىڭ تاپتىرمايتىن تۇپ- تۋرا جولى»...
جوعارىداعىلار مەن ولاردىڭ بەرجاعىنداعى شابارمان جاندايشاپتار ەكى ءسوزىنىڭ بىرىندە ءبىز كوپ ءتىل ءبىلۋىمىز كەرەك دەگەندى شىعاردى. بىراق ولار كوپ ءتىل بىلگەننەن نە پايدا بارىن ايتپايدى. جاقسى، كوپ ءتىل بىلەيىك. نۇرقويان (قويانباي) مەن بازارباي ون ءتىل ءبىلسىن. سوندا ونىڭ قولىنان نە كەلەدى؟ ول ون ءتىلدىڭ باستاۋىشى مەن بايانداۋىشى قاي جەردە تۇرعانىن بىردەن تابادى. تاپسىن! ال بۇكىل قازاققا ورىس نەمەسە اعىلشىن ءتىلىنىڭ باستاۋىشى مەن بايانداۋىشىڭىڭ قاي جەردە تۇرعانىنان كەلەر پايدا بار ما؟ بۇكىل نۇرقويان، بۇكىل بازارباي سودان ۇشاق ايداپ، نە كوسموناۆت بولىپ، نە اتوم كەمەسىن ايداپ كەتە مە؟ الدە قازاق ورىسشا، اعىلشىنشا بىلمەسە، قۇرلىس سالىپ، مال باعىپ، ەگىن ەگۋدى ۇمىتىپ قالا ما؟
اۋ، وندا قازاق قولىنان تۇك كەلمەيتىن سورلى بولادى عوي. اللا، قازاقتى مۇنداي كەمتارلىقتان، مۇنداي مۇگەدىكتەن ساقتاعاي!
ۇلتسىز ادام – نۇرسىز، قۇنسىز ادام
الەمدە ءار ادام ۇلتشىل. ياعني، اركىم ءوز ۇلتىن سۇيەدى. تەك انا تىلىندە تاربيە الماعان ادام عانا ۇلتسىز. ونداي ادام ەڭ اۋەلى ءوز ۇلتىن سۇيە المايتىن، كوڭىلى، كوزقاراسى كۇماندى ءدۇبارا، ماڭگۇرت ادام. ۇلتسىز ادام – نۇرسىز ادام، ءوز بەت-بەينەسى جوق قۇنسىز ادام. ينتەرناتسيوناليزم دەگەنىڭىزدى رەسەي باسشىلارى وزگە ۇلتتاردى وزگە ەلدەردى وزىنە قوسىپ الۋ ءۇشىن ويلاپ تاپقان ايلاسى ەدى عوي. ءبىز ءالى دە انانى دا، مىنانى دا باۋىرلاس، براتان دەپ جالپىلداپ، ينتەرناتسيوليزمدى جاڭعىرتىپ قاي ەلدى، قاي ۇلتتى وزىمىزگە قوسىپ العىمىز كەلىپ ءجۇر. كۇلدىرمەڭىز! قازاق بولام دەمەك تۇگىل، قازاقتى ءجاي سيلايتىن بولسا، ورىس ەڭ اۋەلى قازاقتىڭ ءتىلىن سيلار ەدى، ءتىلىن ۇيرەنەر ەدى عوي!
باسپاسوزگە سەنسەك، قازىر قازاقستاندا 1600-دەن استام ادام ميللياردتاپ جەپ شەتەلگە قاشىپ كەتكەن. سولاردىڭ ءبارى ورىس مەكتەبىندە وقىعان، ياعني ءورىستىلدى قازاقتار. قازاقتىلدى قازاق ەلدەن قاشپايدى. ولاردىڭ وتانى قازاقستان. ورىستىلدىلەردىڭ وتانى بولمايدى. قاشىپ كەتەدى. وسىدان قورىتىندى شىعارعان بيلىك بار ما؟ بىرەۋلەر ءتىل جونىندە بيلىكتىڭ نە ويلاپ وتىرعانىن تۇسىنبەيمىز دەيدى. ءوز باسىم تۇسىنەم. بيلىك ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق ماقساتىن ورىنداپ وتىر. ماقساتى ايقىن – ءۇش تىلدىلىكتى ەنگىزۋدەگى باستى ماقسات قازاق ءتىلىن قولدانىستان شىعارۋ. شىعارىپ تا بولدى.
بارلىق ەلدە مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ بار. قازاقتىڭ مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ شىعارۋىن سۇراعانى قاشان-ان؟ ول زاڭدى قالاي جالىنساڭ دا شىعارمايدى. شىعارسا، قازاقتىڭ رۋحى كوتەرىلىپ كەتەدى. ال شونجارلاردىڭ كوبىنە قازاقتىڭ رۋحى تومەن بولعانى پايدالى. ۇكىمەت جىلدا ءتىلدى «وركەندەۋگە» اقشا بولەدى. بىراق قاجەتتىلىك تۋدىرماسا، قازاق ءتىلىنىڭ اقشاعا وركەندەمەيتىنىن وسى 22 جىل كورسەتكەن جوق پا؟
حالىق ساناعى: ايەلى ورىستار ورىس بولىپ جازىلدى
حالىق ساناعى كەزىندە بيلىك قازاقستاندا قازاقتىڭ جان سانىن كەمىتىپ كورسەتۋ ءۇشىن جانتالاستى. قازاق 67% - دان اسا باستاعاندا قاتتى ساستى. سول كەزدە بيلىك جاعىنان «ساناقتىڭ قۇپيالىعى ساقتالادى» دەگەن ءسوز شىقتى. بۇل قانداي قۇپيالىق؟ ساناقتا قۇپيالىق بولا ما ەكەن? سويتسەك بۇل ايەلى ورىس قازاقشا بىلمەيتىن قازاقتاردىڭ «ورىس» بولىپ جازىلۋىنا جاسالعان بيلىكتىڭ اكەلىك قامقورلىعى ەكەن. قازاقتى ۇلتتىق مەملەكەت ەپتەۋدىڭ ايلا- شارعىسى.
قازىر ورىس جاستارى كەمپىر – شالدارىن تاستاپ رەسەيگە كەتىپ جاتىر. قالاي ساناساڭ دا قازاق 70% بولدى. ەلدەگى وسى70% قازاققا جاناشىرلىق قانا، بيلىكتەگىلەردىڭ ءوز ۇلتىنا دەگەن جاناشىرلىعى عانا جەتىسپەيدى. پارلامەنتتە قازاق ءتىلىنىڭ جوعىن جوقتاپ شىرىلدايتىن جالعىز اقساقال وزبەك ر. حالمۇراتوۆ قانا. اللانىڭ نۇرى جاۋعىر وسى وزبەك قارت قازاق ءتىلىنىڭ جوعارىداعى جاعدايىن ايتىپ شىر-پىر بولعاندا، قازاق اقساقالدارى سەناتور بولعان جازۋشىنى اياق-قولىن جەرگە تيگىزبەي ماقتادى. ال ول جازۋشى قازاق ءتىلىن كوركەيتۋ، ونى ءوز تورىنە وتىرعىزۋ تۋرالى ءوتىپ جاتقان بىردە-ءبىر جيىنعا نە ءوزى قاتىسقان، نە ورىنباسارلارىنىڭ ءبىرىن جىبەرىپ، قولداۋ ءسوز ايتقان ادام ەمەس. قالاي دەسەك تە بۇگىنگى بيلىك تۇرعاندا قازاق ءتىلىنىڭ كوگەرىپ-كوكتەمەيتىنىن كوزى بار جۇرت كورىپ وتىر. ەگەر قازاق ەلى تاۋەلسىز ەل ەكەنى راس بولسا، قازاق پەن قازاق تىلىنە جاۋىققان بيلىكتىڭ كەلەشەگى قالاي بولارىن ءبىر اللا بىلەدى.
Abai.kz
