«جانى اشىماستىڭ قاسىندا بالتىرىڭ سىزداماسىن» دەيدى قازاق. سول جانى اشىماستىقتىڭ كەسىرىنەن كۇللى عالامعا التىن ادامىمەن بەلگىلى بولعان ەسىك قورىمدارىنىڭ ۇستىنە قارا بۇلت ءۇيىرىلىپ تۇر. عالىمداردىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، 1980 جىلدارى 600-گە جۋىق ۇلكەندى-كىشىلى وبا بولعان ەكەن. اينالدىرعان 34 جىلدىڭ ىشىندە سول وبالاردىڭ 513-ىنەن ايىرىلىپ قالىپپىز. ەندى ايدىڭ كۇنى امانىندا امان قالعان 87 قورىمنىڭ 80-ءىنىڭ تاعدىرى كوز الدىمىزدا سەمىپ بارادى. وعان سەبەپ – مەملەكەت قورعاۋىندا بولۋى ءتيىس قاسيەتتى مەكەننىڭ 49 جىلعا جالعا جانە ءۇي سالۋ ماقساتىندا جەكەمەنشىككە بەرىلۋى. بۇل جايتتار قانشالىقتى زاڭ اياسىندا اتقارىلدى؟ بۇگىنگى ايتار ويىمىزدىڭ ءورىمى وسى باعىتتا ورىلمەك.

«جانى اشىماستىڭ قاسىندا بالتىرىڭ سىزداماسىن» دەيدى قازاق. سول جانى اشىماستىقتىڭ كەسىرىنەن كۇللى عالامعا التىن ادامىمەن بەلگىلى بولعان ەسىك قورىمدارىنىڭ ۇستىنە قارا بۇلت ءۇيىرىلىپ تۇر. عالىمداردىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، 1980 جىلدارى 600-گە جۋىق ۇلكەندى-كىشىلى وبا بولعان ەكەن. اينالدىرعان 34 جىلدىڭ ىشىندە سول وبالاردىڭ 513-ىنەن ايىرىلىپ قالىپپىز. ەندى ايدىڭ كۇنى امانىندا امان قالعان 87 قورىمنىڭ 80-ءىنىڭ تاعدىرى كوز الدىمىزدا سەمىپ بارادى. وعان سەبەپ – مەملەكەت قورعاۋىندا بولۋى ءتيىس قاسيەتتى مەكەننىڭ 49 جىلعا جالعا جانە ءۇي سالۋ ماقساتىندا جەكەمەنشىككە بەرىلۋى. بۇل جايتتار قانشالىقتى زاڭ اياسىندا اتقارىلدى؟ بۇگىنگى ايتار ويىمىزدىڭ ءورىمى وسى باعىتتا ورىلمەك.

قورىمدى قورلاعان كوك «تراكتىر»

الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى «قاسيەتتى ەسىك قو­رىم­دارىنىڭ اينالاسى ەگىن سالۋ ماقساتىن­دا جىرتىلىپ جاتىر» دەگەن حاباردى ەستىپ، جول­عا شىقتىق.  الدىمەن اقپاراتتىڭ راس-وتىرى­گىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن قر ۇكىمەتىنىڭ 2010 جىل­دىڭ 30 قاڭتارىنداعى №43 قاۋلىسىنا ساي­كەس، ەل پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ باستا­ما­سىمەن قۇرىلعان «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي- ما­دەني قورىق-مۇراجايىنا باس سۇقتىق. مۇ­را­جاي باسشىسى ورنىندا جوق بولعاندىقتان، اتالعان مۇراجايدىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى دو­سىم زىكىريامەن پىكىرلەسىپ، اتالعان اقپاراتتىڭ راس­تىعىن ەستىدىك. ول ءبىزدى ەگىن ەگۋ ماقساتىندا جىرتىلعان قورىمداردى كوزبەن كورسەتىپ، ارالاتىپ شىقتى. مامىر ايىنىڭ باسىندا ەكى بىر­دەي كوك «تراكتىر» تاريحي-مادەني ەسكەرت­كىش­تە­رى­مىزدىڭ اينالاسىنداعى توپىراقتى اۋدارىپ، ءتىپتى بىرقاتار وبانىڭ شەتىن جىرىپ تاستاپتى.

دوسىم زىكىريا، «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايىنىڭ قىزمەتكەرى: 

– زاڭ بويىنشا ەسىك قورعاندارى تۇرعان وسى القاپتى ەگىندىك ماقساتتا پايدالانۋعا بول­­­مايدى. مۇنداي جەرلەر مال جايىلىمى جانە شابىندىق ماقساتتا عانا يگەرىلۋى كەرەك. ءوزى­ڭىز كورىپ وتىرسىز، بۇل جەردىڭ قارا توپىراق قا­باتى وتە جۇقا، جەردىڭ قۇنارى جوق. بۇل جەر­گە ەگىن ەگىپ، مول ءونىم الۋ دا مۇمكىن ەمەس. بۇل جايت، بىرىنشىدەن، توپىراقتى ەروزياعا ۇشىرا­ت­ا­دى، ەكىنشى جاعىنان، تاريحي-مادەني ەسكەرت­كىش­تەردى جويىپ جىبەرەدى.

تالان-تاراجعا تۇسكەن 87 گەكتار جەردەگى تاريحي مۇرانى كىم جوقتايدى؟

بۇل تاريحي وبالار تۇرعان جەر الماتى وبلىسى ەڭبەكشىقازاق اۋدانى، راحات اۋىلدىق وكرۋگىنە قارايدى ەكەن. مۇنداي قورعان ءۇش توپقا بولىنەدى. ولار: پاتشا قورعاندارى، ورتاشا قورعاندار، كىشى قورعاندار. عالىمدار سول وبالاردىڭ ەڭ ۇلكەندەرىن «ناعىز پاتشا قورعانى» دەپ اتايدى. ءتىپتى باسقا وبالاردى بىلاي قويعاندا، سونداي ناعىز پاتشا قورعانىنىڭ ءۇش-تورتەۋى ەسىك قالاسىنا كىرە­بەرىستە بوي تۇزەگەن ساياجايلاردىڭ ىشىندە قا­لىپ قويعان. ءدال قازىر تەك سول پاتشا قورعاندارى عانا ەمەس، 80 قورعان تۇرعان ايماق تۇرعىندارعا ءتۇرلى ماقساتتا پايدالانۋعا بەرىلىپتى. ەندى رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ەسىك وبالارى ورنالاسقان تەرريتوريا، ونىڭ جەرگىلىكتى ماڭىزى بار ەسكەرتكىش رەتىندە تىزىمگە ەنگىزىل­گەنىنە قاراماستان ( قر 1992 ج 1992 ج. 2 شىل­دەدە بەكىتىلگەن «تاريحي-مادەني مۇرا وبەك­تىلەرىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ تۋرالى» زا­­ڭى­­نىڭ 5-بابىنا سايكەس، قر تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرى «مىندەتتى تۇردە قور­عالۋعا جانە ساقتالۋعا» جاتادى), 2003 جىلدان باستاپ تالان-تاراجعا تۇسكەن، ياعني 87 گا جەر تەلىمى 24 جەكە تۇلعاعا ساتىلىپ، 76 سەكتور جەكە قوجالىقتارعا 49 جىلعا جالعا بەرىلگەن. سونى­مەن قاتار «قورعاۋ ايماعىنا» ءتيىستى جەرلەردە سوڭعى ەكى جىلدىڭ ىشىندە زاڭسىز 40-تان استام تۇرعىن ءۇي بوي كوتەرگەن. ولاردىڭ سانى كۇننەن-كۇنگە ءوسىپ كەلەدى ەكەن. بۇل جونىندە مۇراجاي قىزمەتكەرى دوسىم زىكىريا: «مۇنداي تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەر تۇرعان اۋماقتى ەگىستىك رەتىندە پايدالانۋعا رۇقسات بەرگەننىڭ وزىندە قورعانداردى قورعاۋ ءۇشىن جەر 50 مەتر الشاق­تىقتا جىرتىلۋى قاجەت. تاريحي-مادەني ەس­كەرتكىش اۋماعىندا قۇرىلىس سالىناتىن بولسا، قورعاۋ اۋماعىنىڭ ەڭ از شەگى 400 مەتر بولۋى ءتيىس. ال قۇرىلىس سالۋدىڭ رەتتەۋ ايماعى وسى ساننان ەكى ەسەلەنەدى، ياعني 800 مەتر اراقاشىقتىق ساقتالۋى كەرەك. قازىر وبالاردىڭ ءبۇيىرىن كەسىپ ءۇي سالعاندار، قورىمداردىڭ ۇستىنە اجەتحانا ورناتىپ تاستاعاندار بار»، – دەيدى.

اجەتحانانىڭ «اجەتىنە» جاراعان وبالار

مۇراجاي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ايتۋىنشا، تۇرعىندار وتىز شاقتى وبانىڭ ءبۇيىرىن ءمۇجىپ، ساياجاي سالىپ تاستاعان. وسى دەرەكتىڭ راستىعىن كوزبەن كورمەك بولىپ، ەسىك قالاسىنا كىرە­بەرىستەگى ساياجايلاردى ارالادىق. سول وتىزدى تۇگەندەمەسەك تە، كوپتەگەن ۇيلەردىڭ اراسىندا «مەنمۇندالاپ» قالاعان وبالاردىڭ توبەسى كورىندى. مۇراجاي قىزمەتكەرلەرى سول ۇيلەردىڭ اراسىندا قالعان قورعانداردى كۇل-قوقىستان تازارتقاندارىن ايتىپ، ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ تاريحي قۇندىلىقتارعا دەگەن ەرەنسىزدىگىنە كۇيىندى. ەڭ قاسىرەتتىسى – كەيبىرەۋلەر ساقتىڭ جايساڭدارى جاتقان سول قورىمداردىڭ ءدال ىرگەسىنە، ءتىپتى بىرەۋلەرى ۇستىنە اجەتحانا سالىپ تاستاپتى. ەۋروپا جۇرتشىلىعى جالاڭاش جۇرگەن كەزدە التىننان كيىم كيگەن اتا-بابالارىمىزعا كور­سەتكەن سىيىمىز وسى بولسا، نە قايىر؟ ساياجاي تۇرعىندارىنىڭ وسىنى تۇسىنۋگە مادەنيەتى جەتپەسە دە، اۋداندىق اتقامىنەرلەر بار ەمەس پە؟ ولار مۇنى نەگە كورمەيدى؟ الەمنىڭ نازارىن وزىنە اۋدارعان ەسىك وبالارىنا كەلىمدى-كەتىمدى شەتەلدىكتەر كوپ ەكەن. ماسەلەن، بىلتىر ءيران­تىلدى ءبىر عالىم كەلىپ، مۇراجاي قىز­مەتكەر­لەرىمەن پىكىر تالاستىرعان. ول كەڭەستىك كەزەڭدە ەۋروتسەنتريستىك كوزقاراسپەن ايتىلىپ كەتكەن (قازىر ساقتاردىڭ ءبىزدىڭ بابامىز بولعانى تولىعىمەن دالەلدەنسە دە) «ساقتاردىڭ ءبارى ءيرانتىلدى بولعان» دەگەن دەرەكتەردى الدىعا تارتىپ، «بۇل قورعانداردا ءبىزدىڭ اتا-بابا­لارىمىز جاتىر» دەپ مىسقىلداپتى. ءدال وسى­لاي سىرتتاعى بىرەۋلەر مۇرامىزعا تالاسىپ جاتقان كەزدە، قولداعى مۇرامىزدى اجەتحانا اجەتىنە جاراتۋ ءبىز ءۇشىن ۇيات ەمەس پە؟ بۇل، بىرىن­شىدەن، اۋدان اكىمشىلىگىنە، ونان كەيىن وبلىسقا، قالا بەردى مەملەكەتكە سىن...

نە ىستەمەك كەرەك؟

ەندى رەسمي قۇجاتتارعا ۇڭىلسەك... 1981 جىلى الماتى وبلىستىق حالىق دەپۋتاتتارى كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن ەسىك وباسى جەرگىلىكتى ماڭىزى بار ەسكەرتكىش رەتىندە مەملەكەت تاراپىنان قورعاۋعا الىنىپ، تىزىمگە ەنگىزىلگەن (گوسۋدارستۆەننىي سپيسوك پامياتنيكوۆ يستوري ي كۋلتۋرى كازاحسكوي سسر رەسپۋبليكانسكوگو ي مەستنوگو زناچەنيا. سب.دوكۋمەنتوۆ. الما-اتا،1983,س.23.). سوڭعى رەت ءتىزىمنىڭ تولىق­تىرىلعان جانە وزگەرتىلگەن نۇسقاسى 2010 جىلدىڭ 27 ساۋىرىندە الماتى وبلىسى اكىمدىگىنىڭ №53 قاۋلىسى بويىنشا بەكىتىلگەن (الماتى وبلىسى، ادىلەت دەپارتامەنتى 2010 ج. 7 ماۋسىم №2052. جەتىسۋ /2010. 17 ماۋسىم. 2 ب.). ەڭبەكشىقازاق اۋداندىق اكىمشىلىگىنىڭ قاۋلىسى (2007 ج. 9 ساۋىردەگى №1238 اكتى ) نەگىزىندە «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايى نىسانىنا قىزمەت كورسەتۋ ماقساتىندا 6 گا جەر تەلىمى تۇراقتى پايدالانۋعا بەرىلىپتى. سول التى گەكتار جەردىڭ ىشىندە بار بولعانى جەتى قورعان عانا بار. 80 قورعان بولاشاقتا بەكىتىلۋى ءتيىس 270 گا جەردە ورنالاسقان. قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مادەنيەت كوميتەتىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا 2011 جىلى «قازقايتاجاڭعىرتۋ» رمق عىلىمي-زەرتتەۋ جانە جوبالاۋ فيليالى دايىنداعان «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايىنىڭ تەرريتورياسىن جانە قورعاۋ اۋماعىن انىقتاۋ» («پروەكت پو وپرەدە­لەنيۋ گرانيتس تەرريتوري ي زون وحرانى گوسۋ­دارس­تۆەننوگو يستوريكو-كۋلتۋرنوگو زاپو­ۆەدنيكا-مۋزەيا») اتتى جوبانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايىنا بەرىلۋى ءتيىس جەر تەلىمىنىڭ كولەمى – 270 گا، قورعاۋ اۋماعىنىڭ كولەمى – 422.7 گا دەپ كورسەتىلگەن. جوبا، 1992 جىلى 2 شىلدەدە بەكىتىلگەن قر «تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 36-بابىنا سايكەس، الماتى وبلىستىق ءماسليحاتىنا قاراستىرىپ بەكىتۋ ءۇشىن جىبەرىلگەن ەكەن ( قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى 19. 04.2012 07-04-17/370-12 حاتى). الماتى وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ 2013 جىلدىڭ 23 اقپانىندا وتكەن كەزەكتەن تىس 13-سەسسياسىندا وسى ماسەلە قارالىپ، «ەسىك» مەملەكەتتىك تاري­حي-مادەني قورىق-مۇراجايىنىڭ تەرريتورياسى جانە قورعاۋ اۋماعىن انىقتاۋ» جوباسى كەيىنگە قالدىرىلىپتى. ەگەر دە وسى جوبا قولداۋ تاۋىپ، كۇشىنە ەنسە، مۇنداي باسسىزدىق بولماس پا ەدى؟.. بۇل – ءبىرىنشى ماسەلە.

جاناما سالدار

ەكىنشىدەن، قازىر مەملەكەتىمىز پايدالان­باعان جەردى مەملەكەت يەلىگىنە قايتارىپ الۋ ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنە قويىپ وتىر. سودان بەرى ءتۇرلى شارۋا قوجالىقتارى تىڭنان تۇرەن سالىپ، وزدەرى ۇمىتىپ كەتكەن جەرلەردى «پايدالانىپ جاتىرمىز» دەگەن جەلەۋمەن جىرتقىزىپ، جەردەن ايرىلماۋدىڭ جولدارىن قاراستىرىپ جاتىر. ەسىك قالاسى ماڭىنداعى وبالاردىڭ جاپپاي يگەرىلە باستاۋىنىڭ ءبىر سەبەبى وسىندا جاتقان سياقتى. ەكىنشى سالدار، ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنا قاراستى راحات اۋىلىنىڭ قوجا­لىقتارى «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايىنىڭ تەرريتورياسى جانە قورعاۋ اۋماعىن انىقتاۋ» جوباسى بەكىتىلسە، 1990 جىلدارى جالعا بەرىلگەن جەرىمىزدەن ايرىلىپ قالامىز با؟» دەپ ويلايتىن سىندى.

قايرات قىدىرباەۆ،ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ مەڭ­گەرۋشىسى:

 – بۇل جەرلەردىڭ كوپ بولىگى 1990 جىلداردا 49 جىلعا جالعا بەرىلىپ كەتكەن. سولار قازىر يەلىگىندەگى جەردەن ايرىلىپ قالماۋ ءۇشىن جەردى جىرتىپ، يگەرىپ جاتىر. جەر كودەكسىنىڭ 127-بابىندا مادەني مۇرا ەسكەرتكىشتەرى ورنالاسقان جەرلەر 49 جىلعا جالعا بەرىلىپ كەتسە، قايتارىپ الىنبايتىنى جازىلعان. ال ساياجايلارعا كەلسەك، ولاردىڭ باسىم بولىگى 1990 جىلدارعا دەيىن بەرىلگەن ەكەن. تەك 20 شاقتى ءۇي زاڭسىز سالىنىپ كەتىپتى. ءبىز قازىر ولاردى سوتقا بەرىپ جاتىرمىز. بۇل ماسەلەنى شەشۋدىڭ ەكى-اق جولى بار. ءبىرى – سوت ارقىلى شەشىلسە، ەكىنشىسى تاريحي ورىنداردى شارۋا قوجالىقتارىنا باسقا جەر بەرۋ ارقىلى عانا قايتارىپ الا الامىز.

ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قايرات قىدىرباەۆقا وسى ايماقتان 2004 جىلداردان كەيىن، ءتىپتى 2011-2012 جىلدارى جەر ۋچاسكەلەرىن العان ازاماتتار بار ەكەنىن ايتىپ، دەرەكتەردى الدىعا شىعارىپ ەدىك، ول كىسى بۇل دايەكتەردى جوققا شىعارمادى. وعان سەبەپ رەتىندە اۋدان تاراپىنان بۇل جەرلەردى پايدالانۋعا بەرمەۋ تۋرالى قاۋلى نەمەسە ارنايى قۇجات بولماعانىن ايتتى.

«مەن بىلمەيمىن» ويىنى

ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ اكىمى ىسقاق بەينالىگە حابارلاستىق. ول كىسىنىڭ حاتشىسى ءمان-جايدى ءبىلىپ العان سوڭ، قايتادان حابار­لاسۋىمىزدى ءوتىندى. بىراق كەيىنىرەك حابار­لاسقانىمىزدا بۇل سۇراققا اۋدان اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى (اتىن-ايتۋدان باس تارتتى) جاۋاپ بەرەتىنىن ايتىپ، تەلەفونىن بەردى. ال ول كىسى اتىن ايتۋدان باس تارتىپ، راحات اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى احمەت جولدىباەۆكە سىلتەدى. احمەت جولدىباەۆتىڭ حاتشىسى ءبىزدىڭ باعىتى­مىزدى اۋىل اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرجان بىرجانوۆقا بۇرىپ جىبەردى. نۇرجان ءبىرجانوۆ «مەن بىلمەيمىن» دەگەن جاۋاپپەن قايتادان اۋىل اكىمىنە حابارلاسۋىمىزدى ءوتىندى. ءايتۇپ-ءبۇيتىپ ءجۇرىپ، قايتا-قايتا حابارلاسىپ، اۋىل اكىمى احمەت جولدىباەۆپەن تىلدەستىك. بىراق ول كىسىنىڭ الدىندا ادامدار وتىر ەكەن. وسىنداي جەلەۋمەن ءبىزدىڭ سۇراققا جاۋاپ بەرۋدەن باس تارتتى. مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ماڭىزدى ماسەلەنىڭ باسى اۋدانمەن باستالىپ، سوڭى سيىرقۇيىمشاقتانىپ بارىپ وسىلاي ءۇزىلدى.

يۋنەسكو-نىڭ قورعاۋىنا الىنباي قالاتىن بولدى

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل وبالار يۋنەسكو-نىڭ قورعاۋىنداعى تاريحي ورىن­داردىڭ تىزىمىنە ەنگىزىلۋگە دايىندالعان ەكەن. ول تىزىمدە ەسىك قورعاندارى، كونە تالعار قالاسىنىڭ ورنى، تۇرگەن ماڭىنداعى بىرنەشە وبالار بار. بىراق يۋنەسكو-نىڭ تالابى بويىنشا، مۇنداي تاريحي نىسانداردىڭ كوز جەتەر اۋماعى بوس جاتۋى ءتيىس. ال مۇنداعى كوز جەتەر ايماق ەمەس، قورعانداردىڭ ءوزى سايا­جايلاردىڭ اراسىندا قالىپ قويعان. اۋداندىق اكىمدىك پەن پروكۋ­راتۋرا باس بولىپ قازىرشە قۇرىلىس جۇمىس­تارىن توقتاتىپ قويدى. بۇل جايت بار ماسەلەنى شەشە الا ما؟ ەشكىم دە جاۋاپ بەرە المايدى.

P.S.

ايتپاقشى ساياجايلاردى ارالاپ جۇرگەن كەزىمىزدە قورعاندى ءمۇجىپ، قوس بولمەلى باسپانا تۇرعىزىپ العان، اجەتحانانى دا وبانى جاعالاتا سالعان سەگىز بالالى جارلى وتباسىن كورىپ قالدىق. اسىعىس شەشىم قابىلداعان قۇمار ءبىزدىڭ اتقامىنەرلەر سول سەگىز بالانىڭ كوز جاسىنا قالماۋدىڭ دا جايىن ويلاۋى كەرەك. كەزىندە اكىمدىكتىڭ كىناراتىنان بەرىلىپ كەتكەن جەرلەردى قايتارىپ الۋ جولىندا دا قاراپايىم حالىقتى جىلاتپاۋعا ءتيىسپىز.

ءتۇيىن

«التىن ادام» – تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ برەندى. التىنمەن اپتالعان بابا­لارىمىزدىڭ رۋحى بىزگە ءاردايىمدا جىگەر سىيلاۋى كەرەك. سونداي التى الاشتىڭ بالاسىنىڭ جۇرەگىنە ۇلتتىق رۋحتى قۇيىپ، ماقتانىش سەزىم ۇيالاتۋى ءتيىس قاسيەتتى مەكەندى تابانعا تاپتاپ، قادىرسىز ەتۋىمىز – بىزگە سىن. سول سىننان ناتيجە شىعارىپ، ەلىمىزدىڭ بۇگىنگى جەتىستىگىن كەشەگى تاريحپەن استاستىرا بىلسەك قانا ەرتەڭىمىز باياندى بولماق. بۇل ءبىر عانا ەسىك وبالارىنا قاتىستى ماسەلە ەمەس. جالپى، ەل اۋماعىنداعى تاريحي مادەني ەسكەرتكىشتەرگە ءاتۇستى قاراۋدى توقتاتاتىن كەز كەلدى. ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز – وسى.

اۆتور: قانات بىرلىكۇلى

"الاش ايناسى" گازەتى