Júma, 29 Nauryz 2024
2973 4 pikir 8 Qazan, 2019 saghat 11:49

AQSh Shynjandaghy lagerilerde әielderge jasalghan qysymgha alandaydy

AQSh memlekettik hatshysynyng Ontýstik jәne Ortalyq Aziya jónindegi kómekshisi mindetin atqarushy Elis Uells Shynjandaghy úighyrlar men qazaqtargha jasalghan jynystyq qysymgha alandaushylyq bildirdi.

AQSh memlekettik departamentining ókili Pekindi "adam qúqyghyn taptaudy toqtatyp, din bostandyghyn búzbaugha shaqyrdy".

Ellis Twitter jelisinde amerikalyq Washington Post gazetining Shynjandaghy lageride bolghan nemese biylikting shekteuinen keyin Qytaydan shygha almay qalghan qazaqtardyng hikayasy bayandalghan maqalasyn bólisken. Shynjannan Qazaqstangha jolyn tauyp kelgen әielder jurnalisterge Qytayda kórgen qysym turaly aitqan. Solardyng biri 38 jastaghy Gýlzira Mógdin Qytayda qysymmen balasyn aldyrtyp tastaghanyn aitqan.

Washington Post maqalasynda lageriden shyqqan әielder "qayta tәrbiyeleu ortalyghynda kýzetshiler jas qyzdardy zorlaghanyn" aitqan. Lageriden shyqqan Gýlzira Áuelhannyng sózinshe, әielder tәulik boyy, juynghan kezde de viydeobaqylauda bolghan.

"Olar (lageri qyzmetkerleri - red.) kelip, qalaghan qyzdyng basyna qap kiygizip, alyp ketetin" degen 40 jastaghy Gýlzira Áuelhan.

Qytaydan oralghan әielderding biri gazet tilshilerine "lageride erkinen tys jatyryna spirali ornatqanyn" aitqan.

2017 jyldyng kókteminen bastap Qytaydyng Shynjang aimaghynda etnikalyq azshylyqtargha, sonyng ishinde etnikalyq qazaqtargha da qysym kórsetilip, "sayasy lageri" atalghan jappay qamau oryndary payda bolghany turaly habar taray bastaghan. Qytaydan oralghan etnikalyq qazaqtar Qytaygha Qazaqstannan jolaushylap barghanda qayta almay, keybiri sayasy lagerige alyp ketkeni jayly shaghymdanghan.

Ótken jyly BÚÚ Shynjanda milliongha juyq etnikalyq úighyr men ózge de týrkitildes últ ókilderin Qytaydyng soltýstik-batysyndaghy "sayasy tәrbie lagerilerinde" ústap otyrghany turaly mәlimdegen. Bastapqyda múnday aqparatty teristegen Pekin keyin ony "ekstremizmge qarsy shara" dep týsindirgen jәne sayasiy lagerilerdi "til ýirenip, kәsipke baulityn" ortalyqtar dep ataghan.

AQSh pen Batys elderi Pekinning Shynjandaghy sayasatyn "az últtardyng mәdeniyeti men dinin joiy amaly" dep atady. Qyrkýiek aiynda AQSh memlekettik hatshysy Mayk Pompeo Ortalyq Aziya elderining syrtqy ister ministrlerimen kezdesuinde Pekinning etnikalyq úighyrlardy Qytaygha qaytaru turaly talabyn oryndamaugha shaqyrdy.

Ótken aptada Qazaqstan syrtqy ister ministri Múhtar Tileuberdi "Shynjandaghy lageride qazir qazaqtar joq" dep mәlimdegen. Ol Qytaydaghy qayta tәrbiyeleu ortalyghynda qansha qazaq otyryp shyqqanyn ashyp aitpady. Biraq Shynjandaghy qazaqtar mәselesin kóterip jýrgen Qazaqstandaghy "Atajúrt eriktileri" "lageride qazaqtar qalmady" degen ministr sózin joqqa shygharady.

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1583
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2284
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3621