Senbi, 20 Sәuir 2024
Áne, kórding be? 11367 68 pikir 20 Qyrkýiek, 2019 saghat 15:32

Elding 55 payyz baylyghy 162 adamgha ghana tiyesili

Bizding qazaqtyng jerining asty da, ýsti de kenge bay, dep dәueytip sóilegende dýniyeni shayqap jibererdey bolamyz, osy. Shynynda solay ghoy. Solay bolghasyn da sóitemiz.

Qazaqstan әlemde:

Volifram, qorghasyn, bariy qorynan – 1,

Hromiyt, kýmis, sink qorynan – 2,

Marganes, malibden qorynan – 3,

Mys qorynan – 4,

Uran qorynan – 5,

Altyn qorynan – 6,

Temir keninen – 7,

Qalayy men niykeli qorynan – 8,

Kómir  men tabighy gaz qorynan – 9 ,

Múnay qory boyynsha – 13 orynda.

Hromitting әlemdik qorynyng ýshten biri,  uran men marganesting tórtten biri, temirding onnan biri bizding jerde.

Qazaqstannyng kómiri (tas kómir men qonyr kómir) shamamen 200 milliard tonna. Al múnay resurstary shamamen 13 milliard tonna. Kaspiy jaqty qosa eseptegende, múnay qory 7 milliard tonna. Qarashyghanaqtaghy tabighy gaz qory 1,3 trillion kub metr. Múnay men gazdyng alyp qory Araldan da tabylghan. Boljam boyynsha, onda 350 million tonna múnay men 100 milliard kub gaz bar eken. Álemde múnaydyng barlanghan qory jóninen 12,  gaz ben gaz kondensatynyng qory jóninen 15, al múnay óndiruden 23 oryndamyz. Elimizdegi temir kenining qory 8 milliard tonna. Alatau temir-marganes basseyinde 500-dey ken izi tabylghan. Onda shamamen 500 million tonna temir, 80 million tonna marganes bar úqsaydy. Úlytauda 500 million tonna temir keni taghy bar. Hromiy kenin óndiru boyynsha Qazaqstan dýnie jýzinde birinshi orynda túr. Búl taghy barlanghany, yaghny anyqtalghany.

Búlardan bólek bizde hromit te, vanadiy de, titan da, alluminiy de, niykeli de, mys ta, qorghasyn da, myrysh ta, altyn men kýmis te, volifram men malibden de, tantal-niobiy de, sirkoniy-vismut ta, synap pen kadmiy de bar. Bizde osy aitylghandardyng barlyghy bar.

Endi myna qyzyqqa qaranyz. Ótkende «KPMG» sayty «Qazaqstandaghy jeke kapital naryghy» (Private equity market in Kazakhstan) atty zertteuin jariyalady. 122 bettik jurnaldyng 23-24 paraqtarynda «Qazaqstannyng qazba baylyqtaryna kimder qojalyq etip otyr» degen doghal súraqqa dóp jauap beripti.

«Naryqtyq ekonomikagha kóshu kezinde jekeshelendiru prosessining óte jyldam jýrgiziluining saldarynan songhy 27 jyl ishinde Qazaqstannyng memlekettik aktivteri teng bóliske salynghan joq. Jekelegen adamdar men olardyng menshigindegi әleuetti kompaniyalar, bylaysha aitqanda biznes konglamerattar, otbasylyq ofister el baylyghynyng asa iri bóligin iyemdenip otyr. «Credit Suisse» deregine sýiensek, Qazaqstannyng eng bay 50 biznesmeni halyqtyng egde buynyna tiyesili ortaq baylyqtyng 42 payyzyn nemese jalpy nominaldy JIÓ kórsetkishining 16 payyzyn iyelengen. Zertteuge qarasaq, Qazaqstanda 0,001 payyz halyq nemese 162 adam ghana jylyna 50 million dollardan kóp tabys tabady eken. Al halyqtyng 3 payyzynyng ghana jyldyq tabysy 10 myng dollardan 1 million dollardy qúraydy. Salystyrmaly týrde aitsaq, búl kórsetkish Ukraina men Belarussiyada 1 payyzdy, Indoneziya, Týrkiya, Resey men Braziliyada 20 payyzdy, Aziya-Tynyq múhity aimaghynda 26 payyz, jalpy әlemde 35 payyzdy, AQSh pen Úlybritaniyada 71 payyzdy qúraydy. Al ortaq baylyqtyng teng bólinbeui postkenestik elderde bayqalady. Oghan týrli faktorlar, sonyng ishinde jeke menshiktik salystyrmaly týrde az uaqyttyng ishinde ghana qoldanysqa engeni әser etui mýmkin», dep jazypty.

Basylymnyng deregine sensek, Qazaqstan qazba baylyqtarynyng teng jartysy (55 payyzy) bar bolghany 162 adamgha ghana tiyesili eken.

Qazaqstanda 18 millionan asa adam bolsa, sonyng ishinde 12 million 85 myng 857 adam  eresek buyngha jatady eken. Osy 12 million adamnyng 96,6 payyzynyng jyldyq tabysy 10 myng dollargha jetpeydi. Mine qaranyz:

96,6 payyz (11 711 334 adam) – 10 myng dollardyng sheginde;

2,7 payyz (326 322 adam) – 10-100 myng dollar aralyghynda;

0,35 payyz (42 301 adam) – 100 myng men 1 million dollar aralyghynda;

0,05 payyz (5 838 adam) – 1-50 million dollar aralyghynda;

0,001 payyz (162 adam) – 50 million dollardan joghary tabys tabady (Ortaq baylyqtyng 55 payyzy).

112 adam – 50-80 million dollar,

45 adam – 80-800 million dollar,

5 adam – 2-3 milliard dollar aralyghynda tabys tabady. Búl bir jyldyq tabystyng esebi.

Jogharyda Qazaqstannyng qyruar qazba baylyghy men olargha qojalyq jasap otyrghan qabaq qaryn qomaghaylar turaly qos derekti kórdinizder. Búl eki mәlemet te 2018 jyldyng esebi.

2019 jyldyng deregi mynau, mine: Qazaqstanda tamyzdan bastap ortasha jalaqy mólsheri 186,5 myng tenge. Senseniz de osy, senbeseniz de...

Týiin. IYә, Qazaqstan tabighy qazba baylyqtargha da, miniraldy resurstargha da óte-móte bay memleket. Aqorda jaqtaghy aitqyshbekterden bastap, auyldyng shopyrlaryna deyingi barlyghynyng aitatyny osy asa pafosty әidik sóz.

Osynsha baylyghy bar memleketting baspanasyz bosyp jýrgen kóp balaly analary Aqordanyng aldynda Preziydentten ýy súrap jýr. Osynshama baylyghy bar memleketting biyligi jaghdayy joq otbasylargha 21 myng tengeni jetistirip bere almay, tauyq sanap jýr. Osynshama baylyghy bar memleketting basshylary eki siyrdyng jyryn jyrlap jýr. Osynshama bay memleketting 5 milliongha juyq adamy bankke qaryz. Osynshama bay memleketting 1 milliongha juyq adamy qaryzyn tóley almay qashyp jýr. Osynshama bay memlekette ýisizder kóp.Osynsha baylyghy bar memlekette kedeyler kóp. Paradoks pa? Paradoks.

Al bizding anau 162 oligarhymyz el baylyghyn bólise jep, býiiri isip jýr, әne.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

68 pikir