«Astana» futbol kluby biyl da Europa ligasynyng toptyq kezeninde óner kórsetedi. Qarsylastary - serbiyalyq «Partizan», gollandiyalyq AZ jәne angliyalyq «Manchester Yunayted».

Elordalyq komanda osy qarsylastaryna qarsy óz alanynda ýsh oiyn ótkizedi. Klubtyng baspasóz qyzmetining jazuynsha, toptyq kezeng ayasynda ótetin osy ýsh matchty eki sanatqa bólgen eken.

Atap aitqanda, «Manchester Yunaytedke» qarsy oiyn birinshi sanatqa jatady. Búl oiynnyng biylet baghasy 4 mynnan 55 myng tengege deyin bolady. Al AZ jәne «Partizan» komandalarymen ótetin oiyndar ekinshi sanatty oiyndar sanalady. Búl kezdesulerding biylet baghasy 1500 tengeden 12000 tengege aralyghynda bolady.

«Manchester Yunaytedke» qarsy oiyn:

1-shi kategoriyadaghy oryndardyng biylet baghasy - 55 000 (elu bes myn) tenge;
2-shi kategoriyadaghy biyletter - 40 000 (qyryq myn) tenge;
3-shi kategoriyadaghy biyletter - 25 000 (jiyrma bes myn) tenge;
4-shi kategoriyadaghy biyletter - 16000 (on alty myn) tenge;
5-shi kategoriyadaghy biyletter - 11,000 (on bir myn) tenge;
6-shi kategoriyadaghy biyletter - 4000 (tórt myn) tenge;

AZ jәne «Partizangha» qarsy oiyndar:

1-shi kategoriyadaghy biyletter - 12000 (on eki myn) tenge;
2-shi kategoriyadaghy biyletter - 7000 (jeti myn) tenge;
3-shi kategoriyadaghy biyletter - 4 000 (tórt myn) tenge;
4-shi kategoriyadaghy biyletter - 3000 (ýsh myn) tenge;
5-shi kategoriyadaghy biyletter - 2 000 (eki myn) tenge;
6-shi kategoriyadaghy biyletter - 1500 (bir myng bes jýz) tenge;

«Manchester Yunaytedtin» Europadaghy eng bedeldi komandalardyng biri ekenine dauymyz joq. «Qyzyl soyqandar» dep atalatyn búl komandanyng jankýierleri әlemning әr týkpirinen tabylady. Bizding elde de búlardy qoldaytyn jandar az emes. Alayda, dәl osy komanda keledi eken dep biylet baghasyn múnsha sharyqtatyp jiberu aqylgha syimaydy.

Búnyng basty sebebi, «Astana» onsyz da halyqtyng esebinen kýn kórip otyrghan klub. «Astanagha» el budjetinen bólinetin qarjy óte mol. Demek, «Samúryq-qazynanyn» san millionyn saryp etip otyrghan komandanyng biylet baghasyn sharyqtatyp, halyqty taghy tonaugha qaqysy joq.

«Astana» - «Manchester Yunayted» oiynynda eng qymbat biylet 55 myng tenge. Futbol kóruge ynghayly oryndardaghy eng arzan biylet 16 myng tenge eken. Al 5-6-shy kategoriyadaghy oryndardan oiyn tamashalau óte ynghaysyz. 5-shi kategoriya qos qaqpanyng art jaghy. Al 6-shy kategoriya stadionnyng tórt búryshynda ornalasqan. Alayda olardyng ózi 11 myng jәne 4 myng tenge eken.

Qazaqstan chempionaty ayasyndaghy oiyndarda «Astana Arenada» biylet baghasy 200-500 tengeden. Al Europa ligasynda bagha 100 ese qymbattap otyr. Búny "tonaushylyq" dep baghalaudan basqa amal joq.

Sebebi, «Astana» jeke demeushisi bar, óz kýnin ózi kórip otyrghan komanda emes. Sondyqtan olardyng basty maqsaty payda tabu emes. Eger payda tapqysy kelse shetelge oiynshy satsyn nemese demeushi tapsyn. Bolmasa halyqtyng aqshasyna arqa sýiep otyryp, taghy da halyqtyng qaltasynan payda tabam deui orynsyz.

Futbol – ózge elderde memleket qazynasyna milliondaghan qarjy qúiyp otyrghan tabys kózi. Al bizde el bujetining mayly jiligin mýjigen masyl sport. Mәselen, «Manchester Yunayted» ótken jyly 139,5 mln funt tabys tapqan. Búnyng syrtynda match kóru ýshin Manchester qalasyna aghylghan milliondaghan turist qala biidjetine sansyz qarjy qúiyp otyr. Basqasha aitqanda, búl komandalar memleketten kók tiyn almaydy. Qayta, el qazynasyna milliondardy qúyady.

Al bizding elde Almatynyng «Qayratynan» basqa birde-bir komandada jeke qojayyn joq. Bәrin memleket qarjylandyrady. Milliondardyng betine qaramay shetelden sansyz legionerler shaqyrady. Olargha aiyna 10 myng dollardan 100 myng dollargha deyin jalaqy tóleydi. «Astana» sapynda 11 sheteldik oiynshy óner kórsetip jýr (ekeui Qazaqstan azamattyghyn alghan). Osynyng bәri halyqtyng aqshasy. Sóite túra halyq ózi asyrap otyrghan komandanyng oiynyn ózi tamashalay almaydy. Biylet baghasy uday qymbat.

Endi bizding futboldaghy bas ainaldyrar sandyq mәlimetter jayly.

Jaqynda «Astana» futbol komandasynyng bas diyrektory Mihail Gurman QazSport arnasyna bergen súhbatynda komandanyng jyldyq budjeti qansha ekenin aitty.

- Búryn «Astananyn» jyldyq budjeti 40-50 million dollar dep estiytinmin. Biraq men kelgende budjet 9 milliard 800 million tengeni qúraytynyn kórdim (búl shamamen 25 million dollar). Tabystyng negizgi kózi UEFA-nyng syiaqylary men futbolshylardy satudan týsetin qarajat, - dedi Gurman.

Búl jerde klub basshysynyng "negizgi tabys kózi UEFA-nyng syiaqylary men futbolshylardy satudan keledi" degeni bos sóz. Sebebi, biyl «Astana» Europa ligasynyng toptyq kezenine ótkeni ýshin UEFA-dan 2,92 mln euro aldy (1 milliard 241 million tenge). Oiynshy satudan tapqan tabysy tipten az. Biyl jazda bosniyalyq qorghaushy Marin Anichichti Týrkiyanyng «Koniyaspor» komandasyna 90 myng eurogha satqan. Demek, «Astananyn» biylghy jyldyq budjeti 10 milliad tengening 90%-y memleketting qarjysy.

UEFA aqparatyna sýiensek, Qazaqstanda Premier-liga klubtaryn qamtamasyz etu ýshin jyl sayyn memlekettik budjetten 30-40 milliard tenge bólinedi. QPL klubtarynyng jyldyq budjetining 81%-y memlekettik budjet arqyly keledi eken.

QPL komandalarynynyng әrqaysysyna jyl sayyn bólinetin ortasha budjet -  3,1 mlrd tenge kóleminde. Biraq búl ortasha esep. Bireude kóp, bireude az. Mәselen «Astananyn» jyldyq budjeti 10 milliad ekenin aittyq. Al ózge klubtarda búdan azyraq.

Biyl jyl basynda 13 deputat Qazaqstan Respublikasynyng búrynghy Premier-Ministri Baqytjan Saghyntaevqa osy mәsele boyynsha deputattyq saual joldaghan. Deputattar futbol klubtarynyng shyghyndarynyng birynghay normatiyvin belgileudi súraghan. Sonymen qatar, legionerler sanyn azaytudy da úsynghan.

Búl súraqtargha nauryz aiynda jana Premier-ministr Asqar Mamin jauap berdi. Biraq, Ýkimet basshysynyng jauaptarynan kóterilgen mәselege naqty jauap alu mýmkin bolmady.

«Qazirgi uaqytta últtyq futbol komandalary jergilikti budjet pen demeushilik qarajat esebinen qarjylandyrylady. Búl rette ónirlerding ereksheligin, olardyng ekonomikalyq jay-kýiin eskere otyryp, jergilikti atqarushy organdar, salalardyng damu basymdyqtary negizinde ózderining futbol klubyn qarjylandyru ýshin jergilikti budjetten bólinetin qarajat mólsherin ózderi belgileydi», - degen edi Mamiyn.

Ýkimet basshysynyng sózine qaraghanda, jaqyn arada futbol klubtaryna memleket qarjysyn ayamay sanap beru toqtamaytyn sekildi. Ár aimaq ózi bilip qarjy bólu sybaylas jemqorlyqqa jol beretini sózsiz. Sol ýshin aimaqtyq әkimdikter qarjylandyru turaly kózqarasyn týbegeyli ózgertip, komandalardy aqshagha kómip qoymay, kórsetip jatqan oiyn dengeyine say budjet bólui kerek. Bólingen qarjygha say nәtiyje talap etu kerek.

Legionerler sanyn azaytu jayly da premier ministrding oiy búlynghyr bolyp shyqty.

«Sheteldik futbolshylardy kәsiby klubtargha tartu keng taralghan әlemdik tәjiriybe. Mәselen, Gollandiya jәne Italiyada legionerlerge shekteu joq. Fransiyada tek 4 qana legioner shaqyra alady. Qazaqstandyq Premier-Ligada әr klub mausymgha 8 sheteldik oiynshy tirkey alady, alanda bir uaqytta 6 ghana oiynshy bola alady. Reseyde de legionerler sany boyynsha tәjiriybe osynday», - degen Asqar Mamiyn.

Bizding biylik qyzyq. Ne bolsa sony sheteldik tәjiriybe dep aqtalady. Legioner shaqyru sheteldik tәjiriybe eken. Endeshe futbol klubtaryn jeke qojayyndargha satu kerek. Sebebi, Mamin aitqan elderde futbol klubtary memleketten kók tiyn almaydy. Sondyqtan, shetelding tәjiriybesin alghysh qazaq biyligi osynday iygi tәjiriybelerdi de qabylday bilse deymiz.

Taghy bir aita keterligi, sheteldik sarapshylardyng zertteuinshe, 2018 jyly Qazaqstan Premier ligasy futbolshylargha jalaqy tóleuden әlem boyynsha 25-shy oryngha jayghasty. Elimizde dop tebetin futbolshylar orta eseppen jylyna 148 513 dollar (ayyna 12 376 dollar) tabys tabady. Búl ortasha esep. Búlardyng arasynda aina 50-100 myn, jylyna 1 mln dollargha deyin jalaqy alatyndar bar. Búnday joghary jalaqy әriyne legionerlerge tólenedi. Qúramynda 11 sheteldik oiynshydan bar «Astana», «Tobyl» sekildi klubtar memleketting qarjysyn kelimsekterge sanap berip otyr.

Shynyn aitqanda, bizding elde futbol óz qúnyn aqtaytyn sport emes. Memlekettik budjetten aladopqa bólinetin qarjy asa mol. Qonyrqalta kýn keship jatqan qarapayym halyq auyzynan jyryp bergen aqshagha semirgen klbutar endi oiyn biyletin 55 myng tengege satqaly otyr. Búl soma eldegi eng tómengi jalaqy kórsetkishinen әldeqayda joghary...

Quanysh Qappas

Abai.kz