Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Kórshining kólenkesi 8563 25 pikir 7 Tamyz, 2019 saghat 12:13

Qytaydyng músylmandargha qarsy sayasatyn Ózbekstan da qoldady

Ótken aida BÚÚ Adam qúqyqtary jónindegi kensesine Qytaydaghy adam qúqyghy mәselesine baylanysty eki hat kelip týsken. Onyng birinde 22 elding BÚÚ-daghy elshileri Shynjandaghy diny azshylyqtargha jasalyp jatqan qysymdy toqtatudy talap etip, Qytaydyng sayasatyn aiyptaghan. Al ekinshisinde 37 elding Jenevada túraqty túratyn bas elshileri Pekinning Shynjandaghy sayasatyn qoldaytynyn mәlimdegen.

2017 jyldyng kókteminen beri Qytaydyng Shynjang aimaghyndaghy lageriler mәselesi halyqaralyq dengeyde talqylanuda. Múny bireuler qoldasa, taghy bireuler aiyptap jatyr. Búny joghardaghy mәlimetten anyq angharugha bolady. Qytay sayasatyn qoldaushylar da, aiyptaushylar da Shynjang ónirindegi jergilikti halyqtyng qúqyghynan góri, ózderining mýddesi ýshin júmys istep jatqanyn eskersek, búl sandy mәlimetter әli talay ózgereri sózsiz.

Biz aityp otyrghan, 37 elding ókili qol qoyghan hatta Shynjanda barlyq etnikalyq toptardyng negizgi qúqyqtary saqtalatyny, Pekin әreketining arqasynda "aymaqtaghy jaghdaydyng qauipsiz bola bastaghany", songhy ýsh jylda múnda terroristik shabuyl bolmaghany aitylady. Hat avtorlary búghan qosa Shynjang túrghyndarynyng "baqytty әri tatu-tәtti ómir sýrip jatqanyn" atap ótken.

Sonymen qatar, bas elshiler birlesken hatta Qytaydyng halyqty ózek etken damu iydeyasyna tabandy bolyp, damu arqyly adamdyq qúqyqty qorghaudy ilgerletip, adamdyq qúqyq isterinde zor jetistikke qol jetkizgenin, halyqaralyq adamdyq qúqyq isterine ýlken ýles qosqanyn madaqtaghan.

Hatqa qol qoyghan elder arasynda Saud Arabiyasy, Resey, Soltýstik Koreya, Venesuela, Kuba, Belarusi, Miyanma, Filippiyn, Siriya, Pәkistan, Oman, Kuveyt, Katar, Birikken Arab Ámirlikteri, Bahreyn bar bolatyn.

Al Qytaydy aiyptaghan 22 elding hatynyng mazmúny mýlde bólek. Olar Qytaydan Shynjandaghy diny azshylyqtargha jasalyp jatqan qysymdy toqtatudy talap etip, hat jazghan bolatyn. Ol hatta Qytaydyng az últtargha sonyng ishinde úighyr, qazaq, qyrghyz jәne ózge etnikalyq toptargha jasap otyrghanyn qysymyn aiyptaghan bolatyn.

8 shildede jazylghan hatqa Avstraliya, Úlybritaniya, Kanada, Fransiya, Germaniya, Japoniya, Shveysariya jәne basqa da EO elderinin elshileri qol qoyghan.

Búghan qosa, jaqynda ghana Qytaydyng syrtqy ister ministrligi Shynjandaghy sayasatty qoldaytyn 50 elding tizimin jariyalap otyr. Búl tizimde aty atalghan elder Shynjandaghy adamdyq qúqyq isterining damu jetistikterin, lankestikke qarsy túru men radikalizmdi alastau nәtiyjelerin joghara baghalaghan. Ári resmy Pekinning Shynjangha qatysty mәselelerdegi maydanyn qoldaghan.

Búl tizimde, biz jogharda jazghan Oman, Kuveyt, Katar, BAÁ, Bahreyn, Pәkistan, Saud Arabiyasy, Siriya syndy músylman elderinen bólek, Resey, Ózbekstan, Týrkimenstan, Tәjikstan sekildi jaqyn kórshilerimiz de bar eken.

Abai.kz

25 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2253
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3516