Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Ádebiyet 12234 6 pikir 24 Shilde, 2019 saghat 12:59

Býgin - filosof, aqyn Shәkәrim Qúdayberdiúlynyng tughan kýni

Býgin aqyn, filosof, kompozitor Shәkәrim Qúdayberdiúlynyng dýniyege kelgen kýni. Ol qazirgi Shyghys Qazaqstan oblysy, Abay audanynyng Shynghystau bókterinde tughan.Hakim Abaymen zamandas әri inisi, әri ol negizin salghan realistik әdebiyet dәstýrlerin jalghastyrushy.

Shәkәrimning әkesi Qúdayberdi Qúnanbaydyng Kýnke degen bәibishesinen tughan, yaghny Abaydyng tughan aghasy. Shәkәrim bes jasynda auyl moldasyna oqugha beriledi de jeti jasyna deyin sonda oqidy.

Jeti jasynda әkesi qaytys bolghannan keyin ol Abaydyng tikeley tәrbiyesinde bolady. Ósken ortasynyng asa bay dәstýrleri men Abay aghasynyng tórbiyesi tabighatynan zerek Shәkәrimning jetimdik kórmey ósuine ghana emes, onyng talantty aqyn, parasatty oy iyesi boluyna da zor yqpal jasady.

Sonymen qatar Shәkәrim jastayynan ghylym-bilimge den qoyyp, arab, parsy, týrik, orys tilderin jetik mengerdi.

Shәkәrim Qúdayberdiúly 1908 jyly A.S.Pushkinning «Dubrovskiy», «Boran» shygharmalaryn óleng týrinde audarady. Sonymen qatar, Lev Tolstoydyng  әdilet, ar jolyna negizdelgen  shygharmalaryn audarady. Tolstoygha  hat jazyp, aqyl-kenes súraydy.

Ol 1931 jyly bandylarmen baylanysy bar degen jalghan jalamen ústalyp,  atylyp ketedi. Al, 1998 jyly qayta aqtalyp, shygharmalary qayta jaryq kóre bastaydy.

Ol óz shygharmalarynan bólek, orystyn, batys әdebiyetining ozyq ýlgilerin qazaq oqyrmandaryna jetkizdi. Amerikan jazushysy Garriyet Bicher-Stounnyng «Tom aghaydyng balalary» romanyn, Tolstoydyng «Ýsh saual», t.b. әngimelerin, A.S.Pushkinning «Boran», «Dubrovskiy» povesterin qazaq tiline audardy. Fizuliyding "Lәili-Mәjnýn" dastanyn nazira ýlgisimen jyrlady.

Shәkәrim óz shygharmalary arqyly qazaq halqyn dýniyejýzilik ozyq mәdeniyetti iygerguge, ghylym-bilim ýirenuge shaqyrdy. Sonymen qatar onyng birneshe poemalarymen әnderi bar.

 (Shәkәrimnyng әni - "Anadan alghash tughanda" )

Shәkәrim Qúdayberdiúly. Adamdyq boryshyn

Adamdyq boryshyng – 
Halqyna enbek qyl. 
Aq joldan ainymay 
Ar saqta, ony bil. 
Talaptan da bilim men óner ýiren, 
Bilimsiz, 
Ónersiz, 
Bolady aqyl túl. 
Maqtangha salynba 
Mansaptyng taghy ýshin. 
Nәpsine biyletpe 
Basynnyng baghy ýshin.
Ómirindi sarp qyl ólgeninshe,
Joba tap, 
Jol kórset, 
Keleshek qamy ýshin. 
Qaytadan qayrylyp 
Qauymgha kelmeysin. 
Baryndy, 
Nәrindi 
Tirlikte bergeysin. 
Ghibrat alar artyna iz qaldyrsang – 
Shyn baqyt‚ 
Osyny úq, 
Mәngilik ólmeysin! 

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2253
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3516