Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Kýbirtke 8262 28 pikir 12 Qazan, 2018 saghat 14:27

Taghy zymyran qúlady, taghy u tógildi...

2050 jylgha deyin Reseyge jalgha berilgen «Bayqonyr» gharysh ailaghynan taghy dau shyqty. Kýni keshe Bayqonyrdaghy Gagarin start alanynan «Sonz MS-10» kemesin alyp úshqan «Sonz FG» zymyran tasyghyshynyng tehnikasynan aqau shyghyp, aspanda apatqa úshyrady. 

Reseyding Roskosmos korporasiyasynyng aqparatyna qaraghanda, bortynda reseylik gharyshker Aleksey Ovchiniyn men NASA astronavty Niyk Heyg bar "Soyz MS-10" gharysh kemesi 11 qazan kýni Astana uaqytymen saghat 14:40-ta "Soyz-FG" zymyran tasyghyshymen Halyqaralyq gharysh stansiyasyna úshyrylghan. Al onyng apatqa úshyrauyna "shtattan tys jaghday" tuyndauy әser etken. Gharysh kemesi úshyrylghan song zymyran tasyghyshtyng qozghaltqyshynan aqau shyghyp, ekipaj otyrghan kapsula odan ajyrap, "ballistikalyq tómen baghyt alu rejiymimen" jerge bet alghan. 

Abyroy bolghanda, Halyqaralyq gharysh stansiyasyna jol alghan qos gharyshker din aman. Gharysh kemesin úshyrushylar osyghan mәz. Algha qoyghan maqsaty iske aspay qaldy demeseniz reseylikterding ókinishten ózegi órtene qoymas. Sebebi, búnday sәtsizdikke olar birinshi ret úshyrap otyrghan joq. Gharyshkerlerining aman qalghanyna razy bolyp, qúlaghan raketasynyng qaldyqtaryn jinap alady da kelesi kemeni úshyrugha qaytadan dayyndalady.  

Búl jerde ziyan tartatyn taghy Qazaqstan bolmaq. Ózine kók tiyn paydasy joq sheteldik zymyrannyng zardabyn qazaq dalasy tartady. Aqparatta aityluynsha, qúlaghan gharyshkerler Jezqazghannan shamamen 25 shaqyrym jerge qonghan. Gharysh kemesining qalghan bólikteri shamamen Balqash qalasynyng manayyna qúlauy mýmkin eken. Olardy qazir izdestirip jatyr. Biz ýshin eng basty mәsele apattyng tabighatymyzgha qanshalyq ziyan keltirgeni bolyp otyr. QR IIM Tótenshe jaghday komiytetining tóraghasy Vladimir Bekkerding aituynsha, gharysh kemesi ýshin geptiyl qoldanylmaghan. 

- Múnda aviasiyalyq kerosin men ottegi qoldanylghan. Sondyqtan, gharysh kemesi qúlady ma, janarmayy janyp ketti me degen súraqtargha tek ýkimetaralyq komissiyanyng qorytyndysynan keyin ghana jauap bere alamyz, - deydi Bekker. 

Bizding basshylar halyqty aldaugha qúmar. Búl búrynnan bergi әdet. Onsyzda Bayqonyrdy Reseyge jalgha beruge qarsy halyq gharysh kemesining jerimizge taghy qúlaghanyna bey-jay qaramaytynyn bilip, aldyn-ala qorghanyp jatqany. Qoryqqan búryn júdyryqtaydy deydi búndaydy. Gharysh kemesi ýshin geptiyl qoldanylghan joq degeni tabighatymyzgha tiygizer ziyany az dep eldi aldaghysy kelgeni. Zymyrannyng basqa qaldyqtary da óte ziyandy ekenin ol da, halyq ta bilip otyr. Sonda da sugha ketken tal qarmaydy dep aqtaludyng amalyn oilastyrghan týri osy. Biraq, búlargha halyqtyng qarsylyghy mýlde әser etpeytini taghy bar. Qazaq biyligi qashan qateligin moyyndaghan edi. Apattyng saldaryn zertteytin komissiyanyng qorytyndysy qalay bolatynyn bәrimizding ishimiz sezip otyr. Zymyrannyng qaldyqtary tabyldy, tazaladyq. Tabighatymyzgha esh ziyany joq eken dep shyghady. 

Negizi qazaq biyligi jerimizdi jalgha berip, qúdasynday syilap otyrghan Reseyding gharyshtyq tehnikasy asa joghary dengeyde emes. Shynyn aitqanda, Kenes odaghy taraghaly Reseyding gharysh salasyndaghy biligi esh ósken joq deuge bolady. Úshyrghan gharysh kemelerining jii sәtsizdikke úshyraytyny da sodan. Keybir derek­ter­ge sýiensek, 600 tonnalyq geptilmen úshatyn «Pro­ton­nyn»  Qazaqstan jerine 32-si qúlapty. Al qazir «Roskosmos» gha­rysh­qa qatysty manyzdy jobalarda «Protonnyn» ornyna «Sonzdy» paydalanyp jýr degenimizben, búl da әlem aldynda myqtylyghymen maqtana qoyatyn tehnika emes. Adamzat tarihynda oryn alghan bes iri gharyshtyq apattyng ekeui dәl osy «Songzben» qatysty.  

Reseylikterding qazaqtyng sayyn saharasyn týrli synaq alanyna ainaldyryp jýrgenine az uaqyt bolghan joq. Kenes odaghy kezinen beri qazaq halqy osynyng zardabyn tartyp keledi. Soltýstiktegi kórshimizding súrqiyalyghynan tuyndaghan ekologiyalyq apattar saldarynan qor­shaghan orta býlinip, adamdar týrli dertke úshyrap jatqany bәrimizge belgili. Elding bәri biletin búl jaghdaydy basynan qayta qozghamay-aq qoyayyq. Aytpaghymyz, óz biyligining jany ashymaghan qazaq halqyn Resey ayaytyn ba edi. Menshiktep alghan «Bayqonyr» gharysh ailaghynan әli talay zymyranyn úshyrady. Onyng taghy qanshasy qúlap, qazaq dalasyn taghy qansha býldiretinin kim bilsin?!  

Quanysh Qappas

Abai.kz

28 pikir