Senbi, 20 Sәuir 2024
Dep jatyr 12476 0 pikir 31 Shilde, 2018 saghat 08:43

Ózindi ózing әshkerelep otyrsyn, Dulat Isabekov!

Memlekettik syilyqqa qatysty Dulat Isabekov pen Biybigýl Imanghazina arasynda "Jas Alash" gazetinde ýlken dau bolghanyn kóp oqyrman biledi. Ótkende Dulat aghanyn "Ádebiyet - aryzdyng emes, ardyng isi" atty maqalasy jariyalandy. Sol maqalagha qarsy tarap taghy jauap jazyp, bizding portalgha joldaghan eken. Biz atalmysh hatty oqyrmangha úsyna otyryp, tizgindi teng ústaytynymyzdy, Dulat Isabekovting de aitary bolsa, oghan da portalymyzdan oryn beretinimizdi eskertemiz. 

Abai.kz aqparattyq portaly

26 mausym kýngi "Jas Alash" gazetinde  jaryq kórgen maqalama Dulat Isabekov "Ádebiyet - aryzdyng emes, ardyng isi" degen qarsy maqala jazypty.

DULAT!

Senen mening aiyrmashylyghym, men  tek qana zangha jýginip sóileytin adammyn.      

Imanghazinanyng "Tauqymet" atty kitaby memlekettik syilyqtyng komissiyasynyng talqylauyna týspegen. Sebebi, yuristik saraptamadan ótpey qaldy depsin. Búl shyndyqqa janaspaydy.

Aytyp otyrghan yuristering mening memlekettik syilyqqa úsynylyp otyrghan 2016 jyly ayaqtalghan "Tauqymetim" men 1995 jylghy ayaqtalmaghan, sonynda "jalghasy bar" degen "Tauqymetimdi" oqyghandaryna mening kózimdi jetkize alar ma eken?! Sen eng bolmasa sol komissiyada otyrghan ózinnen basqa 18 adamnan úyalsanshy, sen ghoy solardyng kózinshe aitqan sózinnen ainyp otyrghan. Álde eshuaqytta memlekettik syilyqtyng ainalasyndaghy әngime bayaghyday shashau shyqpaghan kýiinde qalatynyna seniming mol ma?!

Halyqtyng auzyna qaqpaq qoya almaysyn! Memlekettik syilyqtyng ainalasyndaghy qanqu sózder eshuaqytta tiylghan emes. Shiqannyng da bir jarylatyn kezi bolady ghoy...

"Ózin-ózi maqtaudan túratyn, tipti "qúbylys", "yavleniye", "mati Tereza" dep kýlki tudyratyn" dep, meni múqatqyng keledi.

Menin"Tauqymetim" mening ómirim.

Mening ýsh bólimnen túratyn "Tauqymetimnin" ýshinshi bólimi "Sen әiel emessin, qúbylyssyn" dep atalady. Búl mening alghashqy mahabbatymnyng songhy kezdesuimizde maghan jylap túryp aitqan sózi.

Mening qúbylys ekenimdi sening әli moyyndamasqa amalyng qalmaytyn kez de keler!

"Mati Tereza!" Men mýgedek analardyng Qoghamyn qúrmay túryp "Ya zavidui toliko matery Tereze" degen maqala jazdym. Mening Tereza ananyng jolymen mýgedek analar men jetim-jesirlerding jalshysy bolyp kele jatqanyma ólender arnap jatqan aqyn da, jazushylar da az emes.

Halyqtyng auzyn tiigha әling kelse tyrysyp kór!

"Tauqymetti" jastanyp oqityn oqyrmandarym jetip artylady. Men solardyng bәrin satyp alghan joqpyn.

DULAT!

Memlekettik syilyqtyng komissiya mýshelerine "Men búl kitapty 1995 jyly "Jazushy" baspasynda diyrektor bolyp otyrghanda shygharyp bergenmin" degen sózindi joqqa shyghara almaysyn. Komissiyada otyrghan jazushylar sening bir uaqytta "Jazushy" baspasynyng diyrektory bolghanyndy úmytqan joq, sondyqtan olar an-tang bolyp qalghan. Sen taghy da meni "Imanghazina syrtyn ghana ózgertip, shiyrek ghasyr búryn jazylghan "Tauqymetti" úsynyp otyr" deumen sen meni "SÚRQIYa" etip kórsetking keldi.

Aytyp otyrghanynday, sen "Jazushy" baspasynan basqa júmysqa auysqanyng ýshin ketken joqsyn, mening kitabym shygharylu ýshin audarylghan aqshany talan-tarajgha salghanyng ýshin kettin. Kitapty sening ornyna diyrektor bolyp kelgen Esenghaly Raushanov shyghardy. Sening aituyna qaraghanda men sonda otyz jyl boyy eshteme jazbaghanym ba?! Sekseninshi jyldary jazylghan "Tauqymetti" baspagha tapsyrghanymda elimiz egemendik te  almaghan bolatyn.

ELIMIZDEGI QAPTAGhAN JEMQORLYQTYNG ÓSUINE BIZDING JALPAQShEShEYLIGIMIZDING BIRDEN BIR SEBEPShI EKENIN BÝGIN MOYYNDAP OTYRMYN.

Úyattyng bәrin jiyp qoyyp, әldeqashan dýniyeden ótken ýsh azamattyng atyn atap otyr ekensin, aruaqtan qoryqpaytyn senen ne ýmit, ne qayyr?! Oqyrmandardy adastyru ýshin  ýsh azamattyng ýsheuining de marqúm bolyp ketkenin auzyna da almay otyrsyn.

Aqsha Dulat Isabekov aitqanday 1990 jyl emes,1991 jyldyng 27 qarashasynda "Jazushy" baspasyna audaryldy. Onda diyrektor marqúm Qaldarbek Naymanbaev bolatyn. Kelisim-Shartta da Naymanbaevtyng qoly men "Jazushy" baspasynyng móri túr. Kóp úzamay, marqúm Naymanbaev sen aityp otyrghanday Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng tóraghasy emes, Qazaqstan Jazushylar Odaghynyng birinshi hatshysy bolyp saylanyp, ol jerde 1996 jylgha sheyin otyrdy. Keterinde seni ózining ornyna "Jazushy" baspasynyng diyrektory bolyp qaldyrdy. Aqsha 1990 jyly audarylghan deysin, soghan qaraghanda sen  Kelisim-Shartty da kórmegen boluyng kerek. Meni sen zang jóninde, sifr jóninde janylystyra almaysyn.

Men Naymanbaev basqa júmysqa auysqan boyda kitabymnyng jaghdayyn bilu ýshin saghan bardym ghoy, sonda sen "Bilemin, aqsha ornynda, әzirshe qaghaz kelmey jatyr" dedin. Ári qaray da sol sózinnen taymadyn. Endi qaghazdy ózimiz izdey bastadyq. Gruziyadan kelgen bir jigitti taptyq, ony әbden tekserdik. Sosyn sol qaghaz tabatyn jigitti tapqanymyzdy aityp, saghan telefon soghyp edik, sen "Ózimiz de tauyp jatyrmyz, jaqynda eki vagon qaghaz keledi" dep, ol jigitpen kezdesuden bas tarttyn. Taghy da birshama uaqyt ótti. Naymanbaevqa baryp edim, ol "Men baspany kóterip ketken joqpyn, barlyghyn tapsyryp kettim ghoy" dedi de, sening telefonyndy terdi. "Aldymda Biyekeng otyr, ana kitabyn tezdetsenshi, obal boldy ghoy" degenin men estip otyrdym. Telefonnyng tútqasyn qoyyp "Endi sәl shydanyz, bir jaqtan qaghaz kýtip otyr eken" dedi Naymanbaev. Sen bir ret te sotta Naymanbaevtyng familiyasyn aitqan joqsyng ghoy. Demek, sen sol "Jazushy" baspasyna diyrektor bolghanyna mәz bolyp, ózindi basqaryp otyrghan adamnyng familiyasyn aitugha qoryqtyng ghoy. Eger Naymanbaev kinәli bolsa sol kezde nege Naymanbaevty sotqa sýirep kelmedin?! Saghan sottyng "Siz diyrektor bolsanyz myna Kelisim-Sharttyng týp núsqasy men kóshirmesin aiyra almaysyz ba? Imanghazina bizge mine, týpnúsqasyn berip otyr" degeni esimde. Kelisim-Sharttyng týp núsqasyn ózdering qúrtyp jiberip, endi mening qolymdaghy Kelisim-Shartqa jabysyp otyrsyn, sauatsyz ekenindi búryn da bayqaushy edim, taghy da kózim jetip otyr. Mening  qolymdaghy Kelisim-Shart qolmen jazylmaghan. Mening bir emes eki Qorghaushym boldy, olar zandy sen ekeumizden jaqsy biletin adamdar. Eshuaqytta olar Sotqa qolmen jazylghan Kelisim-Shartty úsyna almas edi.

Sen Kelisim-Shartty oqyghanda "Ne degen súmdyq?! 50 baspa tabaq, taralymy 50.000, astapyralla" dep tandanypsyn. Aqysy tólenip jatsa maghan dese 100 baspa tabaq bolsyn. Baspanyng shygharyp bergen baghasy 600.000 (alty jýz myn) som boldy. Sot ýstinde men "Naymanbaevty shaqyrtsanyzdar" degen ótinish jasaghan edim, Sot "Jazushy" baspasynyng júmysyn qabyldap alghan adam jauapkershilikti moynyna alyp túr ghoy" dedi. Sen sotta bir ret te Naymanbaevti kinәlaghan emessin, endi sudyr sózderimen dep, ólip qalghan adamdy kinәlap otyrsyn.

Mening qolymda tek qana Sovet audanynyng sotynyng Sheshimi emes, Jogharghy sot pen Bas prokuraturanyng da shygharghan Sheshimderi bar.

Naymanbaevqa ol kezde men emes, sen jaqyn boldyn. Ekeuing bir rudan, bir elden, ýndering bir, aghaly-inli bolghandaryndy qauym júrt biledi.

Marqúm "Jaqsylyq Arzymbetov Sary-Aghashta әkim bolyp túrghanda baspagha aqsha  audarghanyng ras pa?" dep súradym deysin. Múnyng da shyly ótirik!

Ekeumiz sottasyp jatqan 1994 jyly Jaqsylyq osy Almatyda Qazaqstan Respublikasynyng Jogharghy kenesinde deputat bolatyn, Sary-Aghashqa ol keyinnen әkim boldy. Sottyng Sheshimi shyqqannan keyin aldyna Jaqsylyqty salyp mening kabiynetime kelgenindi әriyne, úmytqan joqsyn. Jaqsylyqtyng "Dosym, sen ekeumiz kimge jaqsylyq jasamay jatyrmyz, men jigittermen kelistim, keshireyik. Búlar endi bes Baspany satsa da bizden qútyla almaytyndaryn moyyndap otyr, kitabyng shyghady" dedi. "Men tek qana myna Isabekov júmystan ketse ghana keshiremin" degenimdi estip, qap-qara bop týtigip, basyndy kótermey otyrghanyng myna mening osy kýnge sheyin kóz aldymda.

"Aydap otyryp sol kezdegi ministr Altynbek Sәrsenbaevqa bardym" deysin.

Sen"Jazushy"baspasyna 1992 jyly keldin, Altynbek  1993 jyldyng qantarynda ministr boldy. Altynbekke men de bardym. Basynan bastap aitayyn.

Bir barghanymda Isabekovting aldynda temekisin búrqyratyp otyrghan kelinshek maghan dýrse qoya berdi.

- Taghy keldiniz be? Qaghaz joq, al, qaghazdy tabatyn myna men, maghan ghana telefon soghyp túrynyz. Búlargha qansha aitsang da týsinbeydi, - dep kergidi.

- Men sizdi tanymaymyn?!

- Men osy Baspanyng finansyn basqaramyn, aqshany tabatyn da, júmsaytyn da men!

Ekeumiz biraz jerge barystyq, bir uaqytta әlgi kelinshek, kógerendep:

- Boje, ya Abaya ne chitai, Vas tem bolee, - degeni.

 Men úshyp túrdym da:

- Abaydyng aruaghy úrsyn seni, Dulat, Abaydy tildep otyrghan adamnyng qoltyghyna kirip otyrghan týring mynau, seni de Abaydyng aruaghy úrsyn, - dedim.

Shygha sala men de aidap otyryp Ministrge bardym. Altynbek ornynan túryp qarsy aldy, jaghdayymdy súrady. Meni tynday otyryp, mening ózine úsynghan qújattarymdy múqiyat qarap shyghyp:

- Myna Kelisim-Shartpen keminde on million útasyz, sotqa beriniz. Aqshany tapsyn, Naymanbaevty sotqa shaqyrtsyn, - dedi.

Ornymnan túra berip, qayta otyrdym da, әlgindegi Baspanyng kommersiyalyq diyrektorynyng sózderin aina-qatesiz aityp bayandap:

- Sol Abaydy oqymaytyn kelinshekti Dulat Isabekov Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri degen ataqqa úsynyp jatyr eken, - dedim.

Altynbek aldyndaghy telefondy kóterip:

- "Jazushy "baspasy marapatqa úsynyp jatqandardyng tizimin alyp kelshi, -dedi. - Familiyasy kim?

Men familiyasyn bilmeytinimdi, tek qana ol kelinshekting baspanyng finans jaghyn basqaratynyn aittym.

Aqsary, alasa boyly jigit әkelgen tizimdi qolyna alghan Altynbek, qyzyl karandashpen birneshe ret syzdy da, tizimdi qaytadan orynbasarynyng qolyna berdi.

Ministr de sharasyz edi, aqsha joq, qaghaz joq degendi bir emes maqalanda birneshe ret jazyp otyrsyn.

Mening sening әr ótirigine dәlelderim bar.

Bir kýni "Dәuir"baspasynan qyzdar maghan telefon soghyp "Apay, sizding kitabynyz shygharylatyn boldy, jeterliktey qaghaz keldi" dedi. Arada bir jeti ótpey әlgi qyzdar "Apay, sizge qalay aitarymyzdy bilmey otyrmyz, Isabekov sizding qaghazynyzgha ózining eki tomdyghyn shyghartyp jatyr" dedi. Men sol kýni senimen sottasugha bel bughanmyn. Búl 1992 jyl bolatyn.

Talay mektepterde "Tauyqmet" talqylanyp jatyr. Konferensiyalardaghy oqyrmandarymnyng oi-pikirin jinap qoyyp jatyrmyn. Mening "Jas Alashqa" maqalam shyqqannan beri telefongha tynyshtyq joq. Bәrining aitatyny "Isabekovti búl joly ayamanyz,sotqa beriniz!","Memlekettik syilyqtyn" komissiyasynan shygharyluyn talap etiniz"dep jatyr. 

Ey, Dulat, sen siyaqty adamdy qalay jer kóterip jýr eken?!

"Biybigýlding ózi qúpiya bir shyndyqty jasyryp otyrghan siyaqty" deysin!

Ol qanday qúpiyalyq?! Naymanbaev Qazaqstan Jazushylar Odaghynyng tóraghasy bolyp bara jatyp, "Jazushy" baspasynyng diyrektory etip meni emes, seni otyrghyzyp ketti ghoy. Demek, bar qúpiya Naymanbaev ekeuinde bolyp túr ghoy. Sol kezde mening senimen sottasyp jatqanymdy estigen júrttyng "Oy,Naymanbaev pen Isabekov birigip otyrghany belgili ghoy, ol ekeuin jene almaysyn" degenderi de bolghan. Ólgen adamgha qiyanat aitqym kelmeydi, sen aruaqtan qoryqpaghanmen men qorqamyn, auzyma alugha mәjbýr bolyp otyrghanym ýshin aruaghynan keshirim súraymyn.

Sen maqalandy "Men saghan jau emesip, joq jerden jau izdeme, Biybigýl! Ol kezde 50 baspa tabaq bir romandy 50.000 tirajben "ata jauyn" men týgil, tughan bauyryng da shyghara almas edi" dep ayaqtapsyn.

Sen mening jauymsyn, ol sózsiz!

Sen siyaqty men kimning ýzengisi kóterilse sonyng janynan tabylatyn, ýzengisi tómen adamnan qashyp jýretin jan emespin.

Osy qasiyetime ózim kýnde basymdy iyemin!

Sen "Ózinning atyndy ózing shygharyp jýrsin" deysin. Qolynnan kelse sen de qarapayym halyqtyng mahabbatyna  ie bol. Bir kól men shóldi birneshe betke sozyp suretteytin jazushyny býginde eshkim oqymaydy, ol anyq! "Romannyng atam zamanda shyqqanyn aittym" dep otyrsyng ghoy, endi sen osyny  dәleldep bermeseng men seni sotqa beremin de sol kezde keshirip jibergen on milliondy moralidyq shyghyn retinde senen qaytyp alamyn.

Jylap jýrgenderding kóz jasyn qúrghatatyn, ókshesi qisayyp jýrgenderge oy salatyn, ruhty "Tauqymetim" ýshin maqtanamyn. Tarihta sening emes, mening kitaptarym qalatyny aidan anyq!

Memlekettik syilyqtyng komissiyasynda eng bastysy әdiletshil adamdar otyruy kerek bolsa, sen siyaqty adam ol jerden ketui kerek.

Ádildikti izdegen adamnyng kýni qarang bolatynyna mening kózim әldeqashan jetken. Biraq, Isabekov jaghyp otyrghan kýieden tazarmayynsha tanym atyp, kýnim batpaytyny ózime ayan.

Isabekov aityp otyrghan Yuristerden 1995 jyly shyqqan "Tauqymet" pen  2016 jyly shyqqan"Tauqymetti"salystyryp oqyghandaryn jazbasha dәleldeulerin talap etemin.

"Joq jerden jau izdeme" deysin. Sening "Tauqymetke" jauyp jatqan jalandy estisimen men saghan telefon soghyp "Seni qalay jer kóterip jýr?!" degenimde sen "Áldeqashan ótip ketkendi neghyp eske ala beresinder" dedin. Ne deyin... Saghan daua joq eken...

Biybigýl Imanghazina, jazushy, Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri

Abai.kz

          

         

0 pikir