ADASQAQTYNG AYTQANY

Syilasar kóp syrlasqa syiym bolmay,

Jýrgen-ay myna kýnde kýiim bolmay.

Syzdaghan jýregime syrqat jamap,

Dertti etken qu minezim qiyn qanday!..

 

Qúlaghan qiyn qanday әling barda,

Ájimsiz ajaryng bar,

Áring barda.

Syrtymnan syrqatymdy emdep jýrgen

siqyrshym,

dәring bar ma,

dәring bar ma?

 

Bilmeymin, qazir mende jalyn bar ma,

Mәz bolam bylghanbaghan arym bargha.

Aspanda úsha-úsha ash qúrsaqpyn,

Aldanyp aghymdar men saghymdargha.

Qúldilap qúshaghyna kelem qúlap,

Jer-Apa-au, nanyng bar ma, nanyng bar ma?

 

Aytpaghan,

Aytylmaghan әnim de alda,

Áu deyin qu keudemde janym barda.

Bir torghay bir jaghymda shyryldaydy,

Qús patsham,

Dәning bar ma,

Dәning bar ma?

 

Qiyalap tartsam dep em kezenime,

Ómirim órt bop týsti ózegime.

Aptapta kólenke izdep alasúram,

Su patsham,

Aghyz meni ózenine.

 

Kәrinen uaqyt pen zamandardyn

tal qarmap talay-talay aman qaldym.

Qalghu joq qazir maghan

qaytarmaghan

aldynda qaryzym kóp adamdardyn.

Onsyz da ókinishke toly ómir búl,

Onsyz da keler bәrin tәmamdar kýn.

 

Qol da aman,

Ayaq – myghym,

Bas – qalpynda,

Jan-dýniyem jalyndaydy jas qalpynda.

Kez әli kelgen joq-au

qyr basynan

qasqayyp qarap túrar tas qalpymda.

 

Qiyalap tarttym, mine, kezenime,

Qaramay qarayghannyng kezegine.

Osydan kólenke izdep kózge týssem,

Su patsham, aghyz meni ózenine.

***

Joghalyp ketedi kóp ólen,

Joghalyp ketedi kóp oilar.

Qúday-au, beyghamsyng ne degen,

Ózinnen basqa ony kim oilar?!

 

Kim izder ózinnen basqa ony,

Sýrt anau kózindi jas toly.

Qaghazyng qalypty ashyghyp,

Qalamyng qalypty shashylyp

qazandy ansaumen as toly.

 

Talpyndyn,

Alqyndyng azyraq,

Jan-jaghyng bara ma azynap?

Týgende joghaltqan dýniyendi

úiqynnan azyraq qaryz ap.

 

Óitpeseng ómiring onbaydy,

Deysing be ózge odan sorlaydy.

Jek kórip,

Kóp kórip ózgeni

shet qonyp jýruge bolmaydy.

Bolmaydy...

Bolmaydy...

Bolmaydy...

 

Ólenning joghalghan baghy bar,

Oydyng da joghalghan jany bar.

Baghy bar,

Jany bar desek te,

Olar da bastauyn saghynar?

Tek izde,

Tabylar...

Tabylar...

QARADALA

Ashtyqty kórip aryghan,

Qastyqty kórip nalyghan,

Kózimdi ashyp kórgennen

kiyelim sen eng tanyghan.

 

Sharyn men Ile arasyn

jaylaghan shalqar dalasyn.

Sartoghay,

Ystyq suymmen

Yntyghym bolyp qalasyn.

 

Babamnan qalghan kóz edi

Bau-baghyn, tauyn, ózenin.

Óngerip ketsem degennin

órteding talay ózegin.

 

Sýmbeden úshqan súnqarmyn,

Súnqardy kózdep qúrtar kim?

Jayqalghan jasyl ishinde

Japyraq jayghan bir talmyn,

Jantayyp ósken bir talmyn.

 

Kóneden qalghan kóz edim,

Órtener sodan ózegim.

Atylmay qalghan oq edim,

Aytylmay qalghan sóz edim.

 

Jyraqta jýrmin – shetinmin,

Jete almay keyde ókindim.

Shoshanay,

Sýmbe – ortaghym,

Ákem men anam sekildim.

 

Qúday-au, qanday dalasyn,

Kónesing әri janasyn.

Ýzilip ketken-der-im-di

aymalap jatqan anasyn.

 

Saghan da meyirim kóp kerek,

Maghan da meyirim kóp kerek.

Jelpildep baryp keyde men

Móltildep qaytam ókpelep...

 

Qayyrylmay ketsem, qaramay

jasyma jalghyz baladay.

Ózinsing qara shanyraghym,

Dalam-ay – Qaradalam-ay!

 

Kók belderine kóktemmin,

Sóz etem nesin ótkennin.

Joghalu ýshin ketkem joq,

Oralu ýshin ketkenmin.

Dalam-au – Qaradalam-au!

***

QAZAQY KÝZ

Japyraq kómip izderdi,

Kýz keldi, kókem, kýz keldi.

Syzdanyp birge syz keldi,

Qymtanu kerek bizge endi.

 

Shat kýnim qaldy shalghynda,

Yzgharly kýnim aldymda.

Tayghanaq mening taghdyrym,

Taghy da syngha saldyng ba?!.

 

Jauynnan,

Jelden,

Dauyldan,

Shaghym joq tipten auyrghan.

Ekkenim qayda?

Ne oram?

Qysylam sodan qauymnan.

 

Ne ektim kýzge deyin men,

Kýn ótti «keyin, keyinmen».

Ne taptym arzan qúrmetten,

Ne taptym sauyq, seyilden?!.

 

Osynday, kókem, halim bar,

Maqamy múnly әnim bar.

Ýzilmey qalghan bútaqta

japyraq syndy janym bar.

 

Týspesin, kókem, iyinin,

Týspesin ensen, biyigim.

Sandalyp salqyn syrtta jýr,

Bar ma edi jyly kiyimin?

 

Japyraq kómip izderdi,

Kýz keldi, kókem, kýz keldi.

Jaz qaldy jaylau tórinde,

Qymtanu kerek bizge endi,

Kýz keldi, kókem, kýz keldi...

***

San myndaghan adamdy sayasyna jinaghan

Sen bayqústy oilasam úiqym qashyp qinalam.

Janashyrgha zar bolyp quysymda syzdaysyn,

Jýregim-ay, jýregim basqa eshkimge syimaghan!..

 

Bayqúsym-ay, bayqúsym,

Dayar әrkez qyzmetin.

Ayaghynan ketse de adamdardyng syz ótip.

Seni ayaytyn sonda da eshbirining joq týri,

Ózimdiki bolghasyn ózim jýrmin kýzetip.

 

Sen jýregi bolghasyn saldyr-salaq aqynnyn,

Mau basyma sәulesi kesh týsedi aqyldyn.

Kelip-ketip jýrgender ketken eken kirletip,

Endi sonyng azabyn jalghyz tartyp jatyrmyn.

 

Arbasyna tiyelgen qabyndaymyz azaptyn,

Yrghatylyp baramyz júrtyn izdep azattyn.

Sony sen ghoy deysing be júlmalanghan jýrektin,

Sony men ghoy deysing be jýregi auru qazaqtyn.

 

Aralap kór senbesen, aralap kór el ishin,

Entigedi anau dos jetkizbegen jel ýshin.

Otan ýshin,

El ýshin auyrady anau dos,

Auyrady mynau dos úrpaq ýshin, el ýshin.

 

Auyrady aghalar bir basynyng qamy ýshin,

Auyrady balalar bir japyraq nan ýshin.

Uayymnan u iship otyrghandar myna top,

Jyrtylmaghan jer ýshin, sebilmegen dәn ýshin.

 

Ózing aitshy bayqúsym, aitshy qane dúrysyn,

Baylam bolar ómirge bar ma bitken bir isim.

Shanshyp-shanshyp qoyasyng – shamshyraghym – jalghyzym,

Auyrasyng ne ýshin?

Alandaysyng kim ýshin?!.

***

QASQAJIYREN

Qúday-au,

Ne bolghansyn, Qasqajiyren,

Túrqyna túrmyn qarap basqa kýimen.

Aldymnan myn-san ýiirin ótsin aidap,

Ózindey bolsyn qaydan basqa jiyren.

 

Bayaghy qayda qalghan tanys qúlaq,

Tanys qúlaq degenim qamys qúlaq.

Qúday-au, ne bolghansyn, ne bolghansyn,

Qamys qúlap qapty ghoy qamys qúlap,

Keudemde jatyr mening namys jylap...

 

Jalynda ózi qalghan bala kezdin,

Ózinmen qyr jayladym, dala kezdim.

Jer sighan,

Aspan sighan –

Bәri sighan,

Ornynda oiyq qapty qara kózdin.

 

Jýrgende qu taghdyrdyng silyghyn-ay

armangha ketken esti jidyra almay!..

Toydym ghoy,

Qoydym ghoy men, Qasqajiyren,

Uaqytty uysyma sidyra almay.

 

Kezinde en dalama kórik bolghan

Qasqam-ay, kóringenge kólik bolghan.

Sen ýshin myna dýnie joq siyaqty,

Sen ýshin myna dýnie ólip qalghan.

 

Sen eng ghoy myna meni qazaq qylghan,

Qughannan,

Qútyrghannan azat qylghan.

Qasqam-ay, qaytsem eken zamanyna,

Zamatta dәl osylay mazaq qylghan?!

 

Qasqam-ay,

Qanatym-ay,

Jiyrenim-ay,

Kýidirdi-au kezdeskening kýide búlay.

Qamalsam – aiyryp alar Týzdegim-ay,

Qanghysam – qayyryp alar Ýidegim-ay!..

 

Sen jelgen pang dalagha men syya almay,

Men jýrgen tar qalagha sen syya almay

barady basymyzdan dәuren ótip,

Qashqan an,

Úshqan qústy esh qiya almay!...

 

Jerde – ton,

Aspanda – ayaz,

Ýy – sheshesiz,

Qaltyrap,

Tonyp kýnde kýy keshemiz.

Týnergen mynau aspan ayasynda

ekeumiz qalay, qaytip ýilesemiz?!

 

Sen qasqa ne bilesin,

tas qalada,

kýnige kuә bolyp masqaragha

keshkisin kýrsinumen atau úrttap,

qúlaymyz kórinbesten jas balagha.

 

Súraymyz az qylghay dep zaman jýgin,

Jylaymyz júrttyng tilep amandyghyn.

Bayandy bola ma ózi Bostandyghym,

Qu kónil soghan taghy alang býgin.

 

Bilmeymin,

Bilmeytinim kóp bop ketti,

Mәlimim kóz aldymda joq bop ketti.

Ómir dep jýrgenimning kóbi ótirik,

Últaraq túsym taghy shoq bop ketti.

 

Dәl sendey men de bir kez biyik bolgham,

Bóriksiz basym mynau – iyip bolghan.

Qas ta joq,

Qabaq ta joq qazir mende,

Órtelgem,

Órtetilgem,

Kýiip qalgham.

 

Men degen adam deytin úyattynyn,

Sen degen túlpar deytin túyaqtynyn

túqymy sanalghanmen jay-kýy mynau...

Bәrine men kinәli siyaqtymyn.

 

Bәrine biz jazyqty siyaqtymyz

bәigede

ozsa,

qalsa

túyaqtymyz.

Úzartqan ayaghymdy qayran Qasqam,

Aldynda óle-ólgenshe úyattymyz.

Er-túrman senen qalghan esekke ótti,

Eshqashan keshilmeytin siyaqtymyz.

 

Shabatyn jering qalmay,

jayylymyn

bylghanyp nәjisine bay úlynyn

osynday zaman keldi,

Zaman óldi

beretin qasqalargha qayyrymyn.

 

Kónilim Kópten býgin shet qonady,

Kólkildep sher keudege dert tolady.

Adamdar jýrgen jerding bәrin de ylghiy,

Áyteuir arghymaqtar mert bolady!..

 

Qaraymyn qajyp saghan qayran Qasqa,

Qartpyn men qayraty joq oidan basqa.

Qaymanam ne biledi qoydan basqa,

Qaymanam ne biledi toydan basqa.

Serttesken júrt syndymyz oilanbasqa...

 

Jalt etip óttin-au, bәri qas-qaghymda,

Jal qúshqan,

Janghan shaghym,

Tasqanym da.

Áyteuir kisinegim kep túrady,

Osy men adammyn ba,

Basqamyn ba?..

***

Qayran kýnder qasynnan

qalghyp-mýlgip óttim men,

Oyana almay kóp boldy

óleng jazbay kettim men.

 

Qalamymnyng siyasy

qatyp qalghan siyaqty.

Aq qaghazdan әlde osy

alyp qashtym úyatty...

 

Óz-ózimdi aqtaghan

amalyma qarashy,

Aqiqatyn aitsanshy,

Itting ghana balasy!

 

Myng kýnimdi óltirip,

Bir kýnimdi keltirip,

Kóp tenseldim kóshende

qayrat-kýshim kertilip.

 

Jýrgenderding bәrinin

jýreginen kóz izdep,

Áueden de,

Jerden de

dem beretin sóz izdep,

 

Áuresi kóp ómirge

ókpeleumen kelem men.

Suysqanym jón be osy

dosym bolghan ólenmen?!

 

Armanymdy aishyqtap,

Soghan salyp bergen em,

Ne jamandyq kórdim men

ózim jazghan ólennen...

 

Ózegime qalamnyn

kók siyasy qúiylyp,

Ón boyymnan barady

qyzyl qanym súiylyp.

 

Tamyrlarym tyrsyldap,

Jarylarday bolyp túr.

Janym jaraqatynan

jazylarday bolyp túr...

 

Ólenimmen sәlden son

aq paraqta bettesem.

Aghytpaqpyn kómeyin

aghyp birge ketpesem...

 

***

***

Seni izdep jýrmin adaldyq,

Qay jaqqa kóship ketkensin?

Qay keudelerde jaralyp,

Qay keudelerge ótkensin?

 

Kónilde ayaz ózinsiz,

Ónirde ayaz tózimsiz,

Kýn keshem qalay ózinsiz,

Kýn keshem qalay kóktemsiz?!

 

Sonymen qayda jýrsing sen,

Qay jaqtan tabam sabylyp?

Sarghaytqan jandy kimsing sen,

Saghynyp jýrmin saghynyp.

 

Janymdy nege úqpaysyn,

Jarqyldap aldan shyqpaysyn,

Kelesing qashan elge sen

ashu-yzannan arylyp?

Óletin boldym jarylyp...

 

Qay jaqqa ketting qyr asyp,

Kimdermen jýrsing janasyp?

Kimderge jýrsing syr ashyp,

Kimdermen jýrsing jarasyp?

 

Kýn jaryq edi biz jaqta,

Ay jaryq edi biz jaqta,

Qay jaqta jýrsing adasyp,

Kimderge jýrsing qarasyp?

 

Qay jaqta jýrsing qasterlim,

Dәl qazir úshyp jeteyin,

Qanatym talsa qayteyin.

Aldynnan bir ret óteyin.

 

«Qaytaru ýshin qúrban qyl

qara basyndy»,-deseng sen,

Dep pe eding artyq qúldan qúl,

Ghayyp bop qazir keteyin...

***

JOLAUShYNYNG KÓKEYINDEGISI

Dala kórdim

tau men tas,

ózeni bar,

Qaraghayy,

Qayyny – ózegi bar.

Netken ghajap ónir búl Tәnirim-au,

Aqpen shayghan auyzyn óz eli bar.

 

Netken ghajap ónir búl gýl jaynaghan,

Perzentining qanynda jyr qaynaghan!

Kelip alyp kete almay keri qaray

ker bestimdi tizgindep shyr ainalam.

 

Qimas qalqam qalghanday qinalamyn,

Qinalghanym – emes búl syimaghanym.

Púl bersem de jatpas pa em bir jaghynda,

Bir jaghynan joq jәne jinaghanym.

 

Tym bolmasa tiysin dep paydam bir shyn,

Aqyl aitqan úlyna ailam qúrsyn.

Tughan jerding qadirin tughan úly

túryp jatqan shaghynda qaydan bilsin.

 

Jer qadirin bilmesten men de solay

jyraq ketkem jylystap elden solay.

Óz jerine ógey bop sherlenedi

ómir jolyn shiyrlap pendeng solay.

 

Tughan jerding týsimde týnin kórem,

Kýnin kórem kóginde kýlimdegen.

Ózge ónirge tamsanyp

óz jerime

ólu ýshin bararmyn týbinde men.

***

BOZYM

Áy, Bozym,

Áyәy Bozym,

Bozym, Bozym!

Ilesken sonymdaghy jalghyz qozym.

Janyma jaz bop engen jaryghym en,

Jalghannan baq tappaspyn jalghyz ózim.

 

Áy, Bozym,

Áyәy Bozym,

Jaryghym-ay!

Túratyn shamshyraghym janyp úday.

Týn bolsyn,

Týnek bolsyn izdey qalsam,

Janymnan tabylatyn anyghym-ay!

 

Áy, Bozym,

Áyәy Bozym,

Synarym sen!

Shyrqalghan saghynyshtan shyn әnim sen.

Túnyghym,

Móldirimsing móltildegen,

Shóldesem shól qandyrghan búlaghym sen.

 

Áy, Bozym,

Áyәy Bozym,

Bauyrym-ay!

Jalghannyng jal sipatpas auyryn-ay...

Óter-keter dýniyede kelip-ketip,

Jýrseng deymin janymnan tabylyp-ay!

 

Áy, Bozym,

Áyәy Bozym,

Atyng ozsyn!

Jaqyn – jau, zaman bolghan jaty – dosy.

Ónir suyq bolsa da, kónil suyp

«ketpesin», – dep qaldyrghan hatym osy. 

 Abai.kz