Júma, 19 Sәuir 2024
Mine, әngime! 7916 22 pikir 13 Sәuir, 2018 saghat 02:06

Áselding jenisi - qazaq tilining jenisi!

Qazaq qyzyn ayausyz soqqygha jyqqan Pereguda isi jayly jazamyz. Keshe Almatydaghy Bostandyq audandyq sotynda qazaq qyzyn soqqygha jyqqan Resey azamatshasy Diana Peregudanyng isi qaralyp, sheshim shyqty.

Esterinizde bolsa, «Abai.kz» aqparattyq portaly ayausyz soqqygha jyghylghan – Ásel Nazarbaeva jayly jazghan bolatyn. Oqimyn degen oqyrman ýshin maqalanyng taqyryby әm siltemesi mine: «Qazaqtar qazaqsha sóilegeni ýshin...qazaq qyzy soqqygha jyghyldy».

Ózgelerge óktem sóilep ýirenip qalghan, óitpese ótteri isinip, ólerdey búlqan-talqan bolatyn, imperiyalyq sanadan arylmaghan, aryludy armandamaytyn, qayta ansaghan ýstine ansay týsetin orys shovinisterining otany -  Reseyding basy býtin reziydenti – Diana deytin dolygýl qazaq jerinde baybalam salyp, býlik shygharghan edi. Diana – ózara ana tilderinde, yaghny qazaqsha sóilesken satushylardy sala-qúlash tilimen tildep, kemsite sóilep, kekireye kýlgen. Olargha arasha týspek bolghan Ásel Nazarbaevagha kýsh qoldanyp, qol júmsaghan. Ayausyz tepkining astyna alyp, balaghattaghan. Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik tilin, qazaq tilin – «neponyatnyy yazyk» dep kemsitken. Búnyng barlyghy sotta dәleldendi.

Jәbirlenushi – Ásel Nazarbaeva. Qazaqstan azamatshasy. Jauapker – Diana Pereguda. Resey azamatshasy. Isti jýrgizip otyrghan sudiya – Kvan Elana Robertovna. Belgili bolghanday, sot prosessining auany búzaqylyq bolghanymen, mәselening týbi qazaq tiline kelip tireledi. Sot isi orys tilinde ótti. Álgi jauapkerimiz qazaq tilin bilmeydi eken.

Ne kerek, әiteuir býgin sot ýkimi shyqty. Diana Pereguda Qazaqstan Respublikasynyng Qylmystyq kodeksining 293 baby, 1-tarmaghy boyynsha kinәli dep tanyldy. 2 jylgha shartty týrde sottaldy. Jauapker Diana Pereguda jәbirlenushi Ásel Nazarbaevagha 1 million tenge kóleminde materialdyq jәne moralidyq shyghyn ótep beretin boldy.

Biz Áselding qorghaushysy, belgili zanger Abzal Qúspandy sózge tarttyq.

Abzal Qúspan, zanger:

-Keshki 17:30-da ayaqtalghan Sottyng ýkimi saghat 20:00-de oqylady degen edi. Keyin saghat 22:00-ge auystyryldy. Saghat 22:30-da ýkim oqyldy. Peregudagha taghylghan aiyp boyynsha, ol kinәli dep tanyldy.

Mynany aita keteyin, Peregudanyng jasaghan qylmystyq is-әreketi – 2016 jyldyng jeltoqsan aiynda QR Tәuelsizdigining 25 jyldyghyna oray jariyalanghan amnistiyagha sәikes kelgendikten jazasy jenildetildi. Biz Peregudanyng amnistiyagha iligetinin әu basta-aq, bildik. Búl negizgi jaza boyynsha sheshim. Sonday-aq, materialdyq jәne moralidyq shyghyn retinde 1 million tenge óndirildi. Bizge manyzdysy aqsha emes, Peregudanyng kinәli dep tanyluy bolatyn. Tipti, amnistiya qoldanylghan jaghdaydyng ózinde qylmystyq is  - «aqtalmaytyn negizder» boyynsha qysqartylady.

Endigi maqsatymyz – aldymen Sot ýkimin qolymyzgha alayyq. Áriyne, biz ýkimge qanaghattanyp otyrmyz. Biraq, keyin osy ýkimge shaghym keltiru, keltirmeu degen mәsele bar ghoy.

Sot ýkimi zandy kýshine engennen keyin, Diana Peregudany Qazaqstannan deportasiyalau mәselesin qolgha alamyz. Óitkeni, QR territoriyasynda qylmys jasaghan, tipti birneshe mәrte әkimshilik qúqyq búzushylyq jasaghan shetel azamattary deportasiyalanady. Zanda solay kórsetilgen. Sondyqtan, biz Diana Peregudany deportasiyalau mәselesin mindeti týrde kóteremiz.

(Áseldi qoldap kelgender saghat týngi 22:30-gha deyin tarqaghan joq)

Áriyne, Diana Peregudagha taghylghan aiyp jenil deuiniz mýmkin. Búl – búzaqylyq boyynsha bap. Qoghamdyq ortany syilamau, erekshe arsyzdyq jasau dep keledi... Atalghan baptyn, yaghny 293-baptyng 1-tarmaghy – ortasha auyr qylmystar qataryna jatady. Búl boyynsha, amnistiya qoldanylmaghan kýnning ózinde, bas bostandyghynan aiyru jazasy qoldanylmaytyn edi. Bizding onday maqsatymyz bolghan da joq. Ol ózi jas әiel. Kәmelet jasyna tolmaghan balasy bar. Sosyn, bizding maqsatymyz Dianadan aqsha óndirip alu emes. Olar bizge kelip, keshirim súrap, kelisimge keluge shaqyryp, aqsha úsyndy.  Eger aqsha óndiru kerek bolsa, sol kezde-aq, kelisimge kelip, sotta keshirim berer ek.

Sosyn, sotta Peregudanyng qorghaushysy «mambetka» degen sóz jayly kýlkili argument aitty. «Mambet degen balaghat sóz emes, ol Múhammed payghambardyng qysqartylghan esimi» dep zalda otyrghandardy du kýldirdi. Sonda ol Áseldi úryp jatyp Mambet dep maqtaghan eken, olardyng oiynsha.

Mambet degen 3 týrli maghynada qoldanylady. Birinshisi – adam aty. Múhammed, Mahambet degen siyaqty adam attarynyng qysqasha atauy. Ekinshisi – toponomika. Yaghni, jer-su ataularyn ataghanda qoldanylady. Ýshinshisi – adamdy balaghattau, kemsitu maqsatynda. Endi óziniz oilap qaranyz, Pereguda әlgi jerde aiqaygha basyp, doldanyp jatqanda Áseldi kemsitu, balaghattau maqsatynda aitqany týsinikti ghoy. Sosyn men oghan kontr-argument keltirdim. Resey SIM Konsuldyq qyzmetinde  arnayy shet elge shyghatyn Resey azamattaryna  arnalghan kodeks bar. Onda jergilikti últtyng ar-namysyna tiyetin sózder men әreketterdi anyq kórsetip jazghan.  Ortalyq Aziya elderi - Qazaqstan, Ózbekstan men Qyrghyzstangha da kelushiler ýshin arnayy anyqtama bar. Sonda, «Qazaqstanda «mambet» degen sóz balaghat, adamnyng ar-namysyna tiyetin sóz. Oryssha maghynada – «bydlo» degendi bildiredi» dep anyq jazylghan.

(Ásel Nazarbaeva men azamattyq belsendi Qúral Medeuov)

Ol sot aldynda keshirim súraghan joq. Sudiyadan uaqyt súrap, bizdi onasha shaqyryp, sóilesti. Áriyne, advokattarymen birge. Isti beybit kelisimmen sheshuge tyrysyp-aq, baqty. Biraq, ol osy uaqytqa deyin birde-bir ret Áselge kelip, keshirim súraghan joq bolatyn. Onasha kelip, kinәsin moyyndap, keshirim súraghany, mine.

Taqyrypqa túzdyq retinde. Ásel Nazarbaevanyng soqqygha jyghylghany, Resey azamatshasynyng zandy belshesinen basyp, qylmys jasaghany jayly «Abai.kz» aqparattyq portaly alghash bolyp jazdy. Ol maqalany biraz әriptesterimiz kóriship basypty. Endi sonyng statistikasyn jazayyn.

«Abai.kz» AP. 05.04.2018. Keshki 17:28-de jariya boldy. Oqylym sany – 15 393. Pikir sany – 67.

«Minber.kz» AS. 06.04.2018. Oqylym sany – 50. Pikir joq.

«Aq Jayyq» GS. 06.04.2018. 09:33-te jariyalandy. Oqylym sany – 830. Baspasózge sholu.

«Altyn Orda» S. 06.04.2018.

«Adyrna.kz» FES. 05.04.2018. Oqylym sany – 5302.

«Qazaq Ýni» ÚP. 06.04.2018. Oqylym sany – 3893. Pikir sany – 67.

«Mezgil.kz» S. 06.04.2018. Oqylym sany – 1562

«JAŃALYQ! NOVOST! 12+12KZ!» VKontakte paraqshasy. Oqylym sany – 408. Pikir sany – 4.

«QAZAQ» You Tube kanaly. 07.04.2018.  Kórilim sany – 86 307. Pikir sany – 1185. (Avtor – Sabyrjan Aldiyar dep kórsetilgen).

«Matritca.kz» IYP. 05.04.2018. 09:01. Oqylym sany – 14 416.

Qorytyndy: Taghy ózge aqparattyq sayttar atalghan maqalany bóliskeni ras. Ázirge bizge naqty belgilisi osy. Sóitip, úzyn-yrghasy búl maqalany 41 804 ret oqyp, 86 307 ret kórgen. 1323 pikir jazyldy.

Nәtiyjesinde býgingi sotta belgili bolghanday, is Áselding paydasyna sheshilip, Diana Peregudanyng kinәsi dәleldendi. Zanger Abzal Qúspannyng aitqanynday, endigi mәsele – Peregudanyng elden deportasiyalanuy boluy kerek!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

22 pikir