Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Biylik 8089 9 pikir 12 Sәuir, 2018 saghat 15:28

Jaqyp Asanov ketisuding emes, kelisuding jolyn úsyndy

Qazirgi uaqytta respublikanyng sot jýiesi janasha damu ýstinde. Elbasy jana basshynyng aldyna sot bedelin arttyru mindetin qoyghan bolatyn. Ol ýshin eng aldymen, sottargha qoljetimdilik, ashyqtyq, BAQ-tarmen baylanysty nyghaytu, tipti әleumettik jelilerde týsindiru júmystaryn jýrgizu qajettigi tuyndaytyny sózsiz. Uaqyt talabyn tereng týsingen Qazaqstan Respublkasy Jogharghy Sotynyng Tóraghasy Jaqyp Asanov Jogharghy Sottyng sayty arqyly óz josparyn, oi-tújyrymdaryn oqyrmandarmen bólisu tәsilin tandapty.

Býgin Jaqyp Asanovtyng sotsyz tatulasu turaly keleli pikirleri men útymdy úsynystaryn Jogharghy Sot saytynan alyp, úsynyp otyrmyz.

«Qúrmetti oqyrmandar!

«El dausyz bolmas» deydi halyq maqaly. Daular - kez-kelgen qoghamgha tәn qúbylys.

Biraq, sol dau-janjaldy retteu mәdeniyetimiz qanday?

Bizde daudy tek sot sheshedi degen kózqaras sanamyzda qatyp qalghan. Sәl dau tusa, dereu sotqa jýgiremiz. Eki aradaghy mәseleni sot arenasyna shygharyp, sheshkimiz keledi.

Al, daudyng barlyghyn sotta sheshu mýmkin emes. Sot eki jaqty birdey qanaghattandyra almaydy. Onyng ýstine isting aq-qarasyn aiyrugha kelmeytin jaghdaylar bar. Mysaly, otbasyndaghy, aghayyn-bauyr, dostar, kórshiler arasyndaghy talasty sot tarazysyna salu qanshalyqty dúrys?

Siz sotqa aryz berdiniz delik. Ári qaray ne bolmaq?

Birinshiden, isting qaraluy sozylyp ketui mýmkin. Iske nýkte qoyylghansha, әdette, bir emes, birneshe sot otyrysy ótedi. Shaghymdar oblystyq, tipti Jogharghy Sotqa joldanyp jatady. Qayta-qayta júmystan súranyp, kәsipti toqtatyp, jeke tirlikti ysyryp qoygha tura keledi.

Ekinshiden, ýlken shyghyn. Memlekettik baj tóleysiz, sot shyghynyn óteysiz, zangerdi jaldaysyz, jolgha shashylasyz.

Ýshinshiden. Osynshama kezenderden ótseniz de dau Sizding paydanyzgha sheshiletinine esh kepildik joq.

Kerisinshe, ekinshi tarap - tuysynyz, dosynyz, qyzmettesiniz bolsa, eki aradaghy qatynasqa, syilastyqqa, әriptestikke núqsan keledi.

Nege deseniz, sot – dau alany. Onda aitysugha, talasugha mәjbýr bolasyz. Keyde taraptar ashugha berilip, bir-birine auyr sózder aityp jatady. Sol sebepten keshegi tuystar býgingi jau, keshegi dostar býgingi qasqa ainaluy әbden mýmkin.

Sotqa jýginbesten búryn aqylgha salyp, oilanghan jón. Siz nemese sotqa jýginemin degen tanysynyz emosiyagha berilgen joq pa? Ashudy aqylgha jendirip, ózara kelisimge kelip, sheshuge bolar edi ghoy dep kóbisi keyinnen ókinip jatady.

Eng dúrysy – tatulasu, kelisu, bitimge, bir mәmilege kelu. Odan eki jaq ta útady. Uaqyt joghalmaydy. Aqsha ýnemdeledi. Qatynas ýzilmeydi. Jýike men abyroy-bedel saqtalady.

Ata-babalarymyz daudy beybit jolmen sheship otyrghan. Damyghan elderde de solay - daulardyng 70-90% sotsyz, bitimmen ayaqtalyp jatady.

Bizde bolsa, daulardyng kóptiginen sudiyalardyng jýktemesi jyldan-jylgha artuda. 2013 jyly sottarda 1,25 mln. is qaralsa, 2017 jyly – 2,6 mln., yaghny eki eseden asqan.

Búl jaghday sottardyng júmys sapasyna, isterdi qarau merzimine әserin tiygizude. Ár sudiyanyng óndirisinde bir mezette 100-den astam azamattyq is pen materialdar. Isterge kómilgen sudiyadan qanday sapa, qanday nәtiyje kýtuge bolady.

Qazir әrbir azamatqa sotqa deyin de, sottyng ózinde de tatulasuy ýshin jan-jaqty jaghday jasap jatyrmyz.

1. Sotqa deyingi tatulasu boyynsha.

Respublikalyq Kәsipodaqtar federasiyasy jәne Qazaqstan halqy Assambleyasymen birge ónirlerde Sotsyz tatulasu ortalyqtaryn qúrudamyz. Onda kәsiby mediatorlar jәne basqa da mamandar júmys isteude.

Olardyng mindeti - kelissóz jýrgizu, eki jaqqa qolayly, kónilge qonymdy sheshim izdeu jәne úsynu. Tatulasudyng basty artyqshylyghy – ol tek daudy rettep qana qoymay, sonymen birge qarym-qatynasty saqtap, qalpyna keltiredi. Taraptar óz erkimen, sanaly týrde ortaq kelisimge keledi. Mediatordy әrbir adam ózi tandaghan song jemqorlyqqa da jol berilmeydi.

2. Sotta tatulasu boyynsha.

Eki jaq ta qalasa, sot tatulasu prosesin bastau ýshin isting qaraluyn kez-kelgen satyda toqtata alady.

Atalghan mәselege qatysty súraqtardy jergilikti sottar týsindirip, jol kórsetuge mindetti.

Tatulasu - daudy sheshuding eng tiyimdi әdisi».

Astana

Abai.kz

 

 

9 pikir