Júma, 19 Sәuir 2024
Tylsym 39207 9 pikir 1 Qazan, 2017 saghat 10:03

Sezim degenimiz ne?..

 

Birinshi әngime

Qazaqtyng jalpaq tilimen aitqanda, SEZIM degenimiz – adam janynyng eshqanday qatardaghy bir pendening kózine kórine de bermeytin eng nәzik qyly. Sezimge bastaytyn jol – yntyqtyq, qúmarlyq, qúshtarlyq. Negizinen osy YNTYQTYQ, QÚMARLYQ, QÚShTARLYQ bolmaghan jerde - eshqanday da SEZIM turaly aitudyng ózi artyq der edim.

Al, endi osy SEZIMNING eng shyrqau shegi ne degende, aitarym, ol – GhAShYQTYQ! Basqasha aitqanda MAHABBAT! Jәne de ol pende boyyndaghy SEZIM ataulynyng eng asyly sanalady. Búghan deyingi adam boyyndaghy aluan sezimder – sol GhAShYQTYQQA aparatyn baspaldaqtar edi. Onyng qanday BASPALDAQTAR ekenin jogharyda aittym: YNTYQTYQ, QÚMARLYQ, QÚShTARLYQ dep.

Adam boyyndaghy onyng búlyqsyghan jastyq shaghynda payda bolghan SEZIMDER – eng MÓLDIR әri YSTYQ SEZIMGE jatady. Búl SEZIMDER – sol pendening erkek ne úrghashy bolghanyna da qaramastan olardyng boyynda birtindep payda bolyp, ol eger yntyqtyn, qúmarlyqtyn, qúshtarlyqtyng taza jemisi bolsa, onda sózsiz adam tabighatynyng eng ghajayyp sәti – GhAShYQTYQQA úlasady.

Jaratushysynyng pendesine syilaghan búl bagha jetpes syilyghy – GhAShYQTYQ SEZIMI bolsa, ol eshqashan da sónbeydi! Eshqashan da óshpeydi!

Er adamnyng nemese әiel adamnyng boyyndaghy búl asyl sezimder – onyng kózi júmylghansha joghalmaydy. Oghan bir ghana mysal, armanyna jete almaghan eki GhAShYQTYNG – basqa jandargha qosylyp ómir keshkenderimen, olardyng boyyndaghy sol bir asyl SEZIM – GhAShYQTYQ oty - eshqashan da óshpeydi, ólgende de o dýniyege olarmen birge ketedi eken.

Jastyq shaqtaghy essiz GhAShYQTYQ pen qartayyp shau tartqan kezdegi GhAShYQTYQTYNG eshqanday aiyrmashylyghy joq. GhAShYQ adam – ómir boyy GhAShYQ bolyp ótedi.

Adam balasyn hayan emes, ADAM etip ústap otyrghan da – adam boyyndaghy eshqashan da suyp bermeytin eng ystyq, eng nәzik asyl SEZIM – ol GhAShYQTYQ!

Qazaqtyng úly danyshpany Abay atamyzdyn: «Mahabatsyz - dýnie bos» dep aitqanynan kókiregi oyau, kózi ashyq әr pende ózine úmytylmastay sabaq alary dausyz.

GhAShYQTYQ degenimizge bay Qazaq auyz әdebiyetinen tolyp jatqan mysaldar keltiruge bolady. San myng jyldyq tarihy bar Ayagózdegi, Tansyqtaghy – Qozy men Byan kesenesining kýni býginge deyin asqaq túruy – әne ony sol GhAShYQTYQQA ornatylghan asyl eskertkish emes dep kim aita alady? Qyz Jibek pen Tólegen, Enlik pen Kebek, Qalqaman men Mamyr jәne t.b. siyaqty Qazaqtan shyqqan ghashyqtyq qúrbandarynyng ózi san myndap sanalady eken.

GhAShYQTYQ – eger ol shynayy GhAShYQTYQ bolsa, erkek pen әielding dittegen maqsattaryna jetkenderinen keyin de, eshqashan da suyp әri salqyn tartpaydy. Sondyqtan da GhAShYQTYQ SEZIMIN – MÁNGILIK SEZIM dep aituymyz kerek. Jәne de shynayy GhAShYQTYQ – kez-kelgen pendening mandayyna jazyla bermeytin qasiyet ekenin de eshqashan da esten shygharmauymyz kerek!

Adam boyyndaghy eng asyl SEZIM – GhAShYQTYQ turaly týgesip bitip bermeytin әngimeler, mysaldar, hikayalar, dastandar aitugha bolady. Mening búl jazyp otyrghanymnyng – sonda, tipti, qyzghylyqty әri tartymdy bolarynda jәne eshqanday dau joq.

Adamzat balasy asyl SEZIM – GhAShYQTYQ turaly neshe aluan kórkem shygharmalardy, anyz-ertegilerdi, hikayalardy, nebir kórkem tuyndylardy ómirge әkelgenin - barlyghymyz da jaqsy bilemiz. Ómirding mәni de, sәni de – osy bir adam balasynyng boyyndaghy kez-kelgen pendege búiyra bermeytin eng ASYL SEZIMI – GhAShYQTYQ ekenin bir sәtke de jadymyzdan shygharmayyq. Ómir boyy ókinip, opyq jep ótpes ýshin, әlgi Qazaqtyn: «qolda barda, altynnyng qadiri joghynyn» kerine úshyrap jýrmeyik, aghayyn degim keledi...

Al, adam boyyndaghy Sezimge qatysty neshe týrli hikayalardy amandyq bolsa, aldaghy uaqyttardyng birinde Sizderge әngimelep bererim dausyz.

Qdirli oqyrmanym, әzirge osyny da qanaghat túta túrayyq!..

 Sezimge syzat týsirip almayyq

 Ekinshi әngime

 Mening ghalamtor jelilerinde jariyalanghan «Sezim turaly»  oy tolghanysym, oqyrmandar tarapynan qyzu talqylanghanyn, nesine jasyrayyn. Osyghan qarap-aq, adam janynyng eng nәzik qyly - sezim turaly bir ghana maqalamen shekteluge bolmaytyn siyaqty. Sezim - adam janynyng eng nәzik qyly boluymen qatar, ol - adam janynyng eng asyl qasiyeti ekeni de eshqanday dau tudyrmasa kerek.

Búl Jalghanda adam balasynyng sezimsizi bolmas dep oilaymyn. Sezim - jas ta, uaqyt ta talghamauy mýmkin. Jәne eshqashan da adam sezimimen oinaugha bolmaydy. Sezim adam janynyng nәzik qyly bolghannan keyin, ony mýmkindiginshe ayalap ústaghan jón. Adam sezimi asa sezimtal boluymen qatar tez lap ete týsuimen qatar, sonshalyqty tez óship te qaluy ghajap emes. Sezimge syzat tez týsedi. Sonymen birge, adam sezimi tez jaralanghysh.

Sezimsizdikting tek qana hangangha tәn ekenin, danyshpan Abay talay ret aitqany esimizde shyghar. Búl, óz aldyna bólek әngime...

Jalpy, lapyldaghan jas ta, aqyl-esi tolysqan adam da, sezimge tez berilgish keledi.

Adam sezimning shyrqau shyny әri onyng erekshe kózge týsetin túsy - yntyqtyq, qúmarlyq, ghashyqtyq ekeni belgili. Búl ýsheui - adam balasynyng boyyndaghy aityp, til jetkizgisiz ghajayyp sәti!

Sondyqtan da jas ta, jasamys ta – pendesine Jaratushynyng ózi syilaghan búl aityp til jetkize almas, tek qana Sezim tilimen sóileytin, osynau asyl qasiyetimizdi әrqashan da ayalay bileyik, ardaqtay bileyik!

Eng bastysy, boyymyzdaghy osy bir SEZIM dep atalatyn ghajayyp qasiyetimizge tittey de qylau týsirmeuge tyrysayyq!..

 Jan lәzzaty men tәn lәzzaty: Toyattau

Ýshinshi әngime

Adam janynynyng eng nәzik qyly – SEZIM dep atalatyny turasynda jogharyda tilge tiyek etken maqalalarymda jazghan bolatynmyn.

SEZIMGE tura bastaytyn jol: Qúmarlyq, Qúshtarlyq, Yntyqtyq, Ghashyqtyq,Toyattau ekendigi - aitpasa da týsinikti.

Endi osylargha qal-qadarynsha jeke-jeke toqtalyp kóreyin.

Sonymen, eki adamnyn, yaghni, erkek pen әielding boyyndaghy nәzik sezimderding biri - QÚMARLYQ degenimiz ne?

Búl SEZIM – Erkekke de, Úrghashygha da - ortaq qúbylys. QÚMARLYQ – ERKEKTE kóp bolyp, Úrghashy da az bolady nemese kerisinshe bolady dep aitu – qate pikir der edim.

QÚMARLYQ – Erkek pen Úrghashynyng biri nemese ekeui birdey bir-birinsiz túra almaytyn qalge jetu. Erkek te, Úrghashy da, alghan maqsattaryna jetu ýshin neden bolsa da tayynbaydy nemese aqyl-esterinen airylatynday kýige jetken sәtti beyneleydi búl ystyq qúbylystar...

QÚShTARLYQ – Qúmarlyqtyng bir týri nemese ekeui óte úqsas SEZIM dese de bolady. Bir-birine QÚMAR bolghan: Erkek pen Úrghashynyng QÚShTARLYQ SEZIMI oyanady. Jalpaq tilmen aitqanda, qúshtar jandar – bir-birinsiz túra almaytyn qalge jetken sәtti beyneleytin beyneli teneu dese de bolady. Bir-birine QÚMAR bolghan, QÚShTAR bolghan tәn lәzzaty men jan lәzzatynyng toyat izdegen jandar - kóp jaghdayda kýndiz - kýlkiden, týnde - úiqydan airylady dese de bolady. Adam SEZIMI búl satyda - Erkek pen Úrghashynyng bir-birinsiz túra almaytyn qalge dushar bolghanyn sezdiredi.

YNTYQTYQ – QÚMARLYQ pen QÚShTARLYQTYNG eng asqynghan túsyn beyneleydi. QÚMAR bolghan, QÚShTAR bolghan Erkek pen Úrghashynyng birin - biri kóre almasa, túra almaytyn qalge dushar bolghanyn aighaqtaytyn ystyq SEZIMNING erekshe týri búl. Erkek te, Úrghashy da, týnde ot bolyp janyp, dónbekship úiyqtay almaytyn jaghdaygha dushar bolady.

GhAShYQTYQ - Qúmarlyq, Qúshtarlyq, Yntyqtyqtyng shyrqau shekke jaqyndaghanyn sezdiretin adam SEZIMINING lapyldap otqa oranghan bir sәtin beyneleydi. Erkek te, Úrghashy da, ózderin-ózderi tejep ústay almaytyn qalge dushar bolghanyn aiqyndaytyn kezeng búl.

JAN LÁZZATY MEN TÁN LÁZZATY – Qúmarlyq, Qúshtarlyq, Yntyqtyq, Ghashyqtyq sezimderining shyrqau shegi dese de bolady.

Erkekting de, Úrghashynyng da, jan lәzzaty men tәn lәzzatyn aluy – ghajayyp sәt!

SEZIMNIN: Qúmarlyq, Qúshtarlyq, Yntyqtyq, Ghashyqtyq satylarynan sýrinbey ótken nemese kóptegen kedergiler men qiyndyqtardy asqan qaysarlyqpen, tózimdilikpen jene bilgen Erkek pen Úrghashy – Jan lәzzaty men tәn lәzzatyna erik beredi. Búl, buyrqanghan sezimge toly ottay ystyq sәtti – jay ghana tilmen beynelep jetkizu mýmkin emes. Búl jóninde әlemning nebir ghúlama oishyldary, jazushylary, aqyndary, az jazghan joq, az tebirengen joq.

Adam boyyndaghy osy bir aityp til jetkize almas Jan lәzzaty men Tәn lәzzatynyng bir-birimen toghysyp, ghalamat kýshpen janartauday atylyp, syrtqa ot shasha atylghanyn, Erkekting de, Úrghashynyng da – bir-birinen TOYaT alghanyn, yaghni, TOYaTTAGhANYN, qaytalap aitamyn, qarapayym tilmen beynelep jetkizu - mýmkin emes.

Adam boyyndaghy asyl SEZIMNING osynau bir arnasynan asyp, tasyp, aqtarylatyn kókke kóbik shasha buyrqanghan sәtin - Qazaqtyng danshpan aqyny әri oishyly, Abay:

«Ghashyqtyng tili - tilsiz til,

Kóben kór de, ishpen bil...»-dep, qalay dóp basyp aitqan desenizshi?

«SEZIM turaly» búl shaghyn hikayamda, adam boyyndaghy asyl qasiyet - SEZIM jóninde Úly Abaydan artyq eshteme de aita almas edim әri oghan mening shamam men kýshim de jetpes edi der edim.

Ázirge «SEZIM turaly» ýshinshi hikayamdy- osy jetken jerimnen toqtata túrghandy jón kórdim. Amandyq bolsa, alda «Sezim turaly» neshe týrli hikayalar men anyzdargha, әr pendening basynan keshken aluan-aluan oqighalargha sýiene otyryp, bayandaytyn bolamyn.

Sonymen, qadirli oqyrman!

«SEZIM TURALY» hikayamnyng jalghasyn kýtuinizge әbden bolady degen nyq senimmen búl joldardy әzirshe ayaqtay túramyn...

 Qúmarlyq

 Tórtinshi әngime

 Aldynghy ýsh hikayamda da adam janynyng nәzik qyly SEZIM turaly jәne oghan baratyn joldar: QÚMARLYQ, QÚShTARLYQ, YNTYQTYQ, GhAShYQTYQ, JAN LÁZZATY MEN TÁN LÁZZATY nemese TOYaTTAU turaly әlim jetkenshe bir sydyrghy әngime etkenim belgili.

Endi sol joldardyng әr qaysysyna jeke-jeke toqtalsam ba deymin. Sondyqtan da búl joly QÚMARLYQ-ty jeke taqyryp etip aldym.

Men búl joly Adamdar arasyndaghy, dәlirek aitqanda, Erkek pen Úrghashy arasyndaghy ystyq ta nәzik Sezim - QÚMARLYQ turaly turaly ghana bayandamaqpyn.

Erkek pen Úrghashy arasyndaghy sezim jayly әngime aityp otyrghandyqtan, mening kimder turaly sóz qozghap otyrghanymdy birden týsinip alghan jón siyaqty.

Sonymen QÚMARLYQ degenimiz ne?

QÚMARLYQ - bir nәrsege, dәlirek aitqanda bir adamgha qúmar boludy bildiredi.

Júmash Kenebay

Abai.kz

9 pikir