Iliya Iliin tórtinshi mәrte әlem chempiony ataghyn jenip alghan quanyshty sәtting ýstinde is-әreketine baqalau jasay almay qalghan mәdeniyet jәne sport ministri Arystanbek Múhamediyúly (surette) jaqynda qúmar oiynshylardyng qúlashyn kenge jayghysy keletinin Parlament minberinde aitty.

Ministrding mәlimdeuinshe, «Lotoreya jәne lotoreya qyzmeti turaly» zang jobasy boyynsha elimizde lotereya terminaldaryna tyiym salynbaydy. Kerisinshe, mәdeniyet jәne sport ministri júrttyng qaltasyn qaqqan jýieni damytudy kózdeude. Dәlirek aitsaq, ol útys oinatatyn elektrondy terminaldardy zandastyru kerek dep otyr. BAQ ókilderine qarta oinay almaytynyn aityp maqtanghan ministr «jastar men zeynetkerler qúmar oiyndardy jaqsy kóredi jәne ermek etedi» deydi. Olar útylsa útylsyn, qynjylatyn dәnene de joq, sóitip, memleketting qazynasyn solardyng qaltasyn qaghu arqyly qampaytamyz degen pikir aitty. Demek, ministr tarazyda myndaghan jastardyng taghdyry túrghanyn biledi degen sóz. Bilse de, qasaqana qauipti qadamgha nege baryp otyr?..

Álqissa. Birneshe jyl búryn Elbasynyng tapsyrmasyna oray, barlyq oiynhanalar belgili aimaqtargha, yaghni, Qapshaghay, Shuchinsk qalalaryna kóshirilgen bolatyn. Týpki maqsat – jastardyng sanasyn azart oiyndarmen ulamau edi. Al «jasotandyq» jastar da Elbasynyng sayasatyn qoldap, qalalardaghy kazinolar men elektrondy lotoreya terminaldarynyng júmystaryna qarsy shyghyp, san mәrte «Qúmar oiyndargha jol joq!» degen aksiyalar ótkizip, atsalysyp keledi. Sodan beri el qúlaghy birshama tynyshtanghan siyaqty edi. Biraq, sport ministri Elbasynyng sol tapsyrmasyna, eldikti oilaghan týpki maqsatyna «pishtumen» qarap túr. Múny Elbasynyng últtyq qasiretke dushar eter dertting aldyn alu ýshin jasaghan jarlyghyna degen halyqtyng senimin setinetuge sebep izdeuinen tuyndaghan kesirli úsynys desek, artyq aitqandyq emes. Onyng ýstine, zandylyq túrghydan jәne baghdarlamalyq túrghydan oryndaluy, әri tehnikalyq rettelui kýmәndi ekenin birqatar deputattar shyryldap aituda. Biraq Arekeng qúlaq asar emes. Sonda ol qanday kesirli kýshting mýddesin kóksep otyr? Eger Elbasynyng sarabdal sayasatyn iske asyratyn bolsa, basqasha әreket qylar edi ghoy. Qazaqtyng birtuar qayratker úly Álihan Bókeyhanov «Baylyqty ónermen, sharuamen, qyzmetpen izder bolar» deydi, al Arekeng «barmaghyn soryp» qalyp jatqan baqyr basty jelikkenderdi eliktirip, baylyq izdeydi.

Múnysymen qoymay, ministr týrli qaterli problemalargha jol ashyp berip otyr. Atap aitsaq, qaupi jaghynan qúmar oiyndargha tәueldilik nashagha nemese maskýnemdikke degen tәueldilikten esh qalyspaydy. Tipti, múnyng artynda jastardyng óz-ózine qol júmsaugha, jaqynynyng qaryzyn tóleu ýshin otbasynyn, ata-anasynyng dýniye-mýlkin satugha, keybir jaghdayda qylmystyq jolgha týsuge әkeletin ýlken qauip túrghanyn mәdeniyet jәne sport ministri bilmey me? Álde sport ministri qazirgi tanda jastar sportpen ainalasqannan góri, ózderining altyn uaqyttaryn osynday oryndarda ótkizgenin qalay ma? Búdan bólek, jastardyn, balalardyng psihologiyasyna, ruhany damuyna, sapaly bilim aluyna keri әserin tiygizetinine san dәlel de, fakti de bar. Qazirgi tanda Qazaqstan jasóspirimder suisiydi jóninen ýshinshi orynda túr. Joghary suisid qauip-qateri – qúmar oiynnyng siqyryna arbalyp, yaghny ludomaniyagha shaldyqqan nauqastardyng 13-40%-y ózine-ózi qol júmsaydy, 32-70%-a suisid jayly oy keledi. Ministrge osy ma keregi? IYә, tyshqangha ómir qymbat, al mysyqqa oiyn kerek degen osy.

Seyilhan ÁLNAZAROV

ABAI.KZ