Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Alashorda 7563 3 pikir 28 Nauryz, 2017 saghat 14:20

P.K.Uslar. Qazaq dalasyndaghy tórt ay

Sizderge úsynylyp otyrghan shygharma baron Petr Karlovich Uslardyn  "Otechestvennye zapiski" basylymynyng 1848 jylghy № 10 sanynda "Chetyre mesyasa v Kirgizskoy stepi" degen enbegi.  19 ghasyrda qazaq dalasyna sayahattap kelgen orys baronynyng enbegin oqy otyryp әrtýrli sezimdi bastan keshesin. Bir jaghynan 19 ghasyrdyng ortasyndaghy qazaq ómirine sayahat keshkendey bolasyn, ekinshi jaghynan orys baronynyng qazaqtardy kemsitip, búratana jabayy halyq dep shovinistik túrghydan qorlap jazghandaryna, jansaq әri qate pikirlerine qanyng qaynaydy. Áriyne, baron Uslardyn  bilimdi, әdeby tildi jaqsy mengergen, kórkem sózderdi jaqsy paydalanatyn adam ekeni bayqalady. Biraq, óz tarihymyzdy tam-túmdap endi týgendep jatqan jaghdayymyzda bizderge múraghattardan tabylghan  tarihymyzgha qatysy bar әrbir derekti  paraq, әrbir jazba qymbat. Biz ýshin olardyng tarihilyghy men shynayylyghy qymbat bolghandyqtan qazaqshalap otyrmyn.

 

Saghat Jýsip

 

Eskertu:  Avtordyn  Kenesaryny qoldaushylardy  «hishniki, myatejniki» degeni sózderi «sodyrlar» dep audaryldy.

.

USLAR  PETR KARLOVICh (1816–1875), reseylik tiltanushy, Kavkaz halyqtarynyng tili men mәdeniyetin zerttegen. 1816 jyly Tveri guberniyasynda baron fon Uslardyng otbasynda dýniyege kelgen. Atasy mayor Karl fon Uslar 1765 jyly Germaniyadan kelip orystyng armiyasyna qyzmetke týsken nemisting barony, әkesi kapitan Karl Karlovich Uslar 1812 jylghy soghysqa qatysqan.

 

Petr Karlovich Uslar orys armiyasynyng generaly, Resey Bas shtabynyng akademiyasyn bitirgen, lingvistikalyq arnayy bilimi bolmaghan. 1858 jyly Kavkazdyng tarihyn jazu jýktelgen, osy qyzmeti kavkazdyq tilderdi zertteuge әkelgen.  1868 jyldan bastap Resey ghylym akademiyasynyng korrespondent mýshesi.

 

P. K. Uslar  1816-1875

 

184.. jyldyng mamyr aiynyng ayaghynda Tobyl guberniyasy men Qyrghyz-Qaysaq dalasynyng shekarasynda ornalasqan Petropavlgha keldim. Qajeti bolmay qalghan qamal biyik qyratty tik jargha ornalasqan bolsa,  qala   eshqanday oipat jeri joq jazyq dalagha ornalasqan. Qamaldan qalagha  kóz salsang onyng tip-tik kósheleri men tik búryshty qiylystaryn kórip doyby taqtasynan ainymaytynyn bayqaugha bolady. Ýileri týgeldey aghashtan soghylghan, arasynda bir-eki tastan salynghan jeke menshik ýiler, birneshe qazynalyq ghimarattar bar. Petropavl qalasy Tobyl guberniyasynyng uezdik qalalarynyng ishindegi Tómennen keyingi eng súlu qala bolghanyna qaramastan, onyng maghan әsirese únaytyn jeri – kóshelerinin  tarlyghy jәne olardyng kóshedegi qúrylystargha sayma-say keletindigi. Kóshelerining kendigi Neva danghylynday, boyyndaghy lashyqtardyng biyiktigi bir jarym sajyn bolatyn qala kórinisinen jaman nәrse bar ma eken. Tәp-tәuir soghylghan dep sanalatyn bizding qalashyqtarymyzdyng bәrine ortaq kemshilik osy.

 

Petropavl men Semipalatinsk – Orta Aziya men Batys Sibirdi saudamen baylanystyratyn basty nýkteler bolyp sanalady.  Biraq búl sauda qatynasy әzirshe bisharalyq jaghdayda, múnday jaghdaydan shyghu ýshin Qazaq dalasy әbden tynyshtaluy tiyis, biraq ansap jýrgen múnday zamannyng tuatyn uaqyty әli jaqyn emes.   Reseyding qaramaghyndaghy eki ordanyng ekeuinde de qalypty tәrtip ornatu jolynda ýkimet kóptegen júmystar atqarghanyna qaramastan atalghan aimaqtarda  tynyshtyq ornamay otyr. Petropavldan shyghatyn keruender Túran nemese Maverannegr dep atalatyn aimaqtaghy handyqtargha – Hiuagha, Búharagha, Qoqan men Tashkentke barady.  Búlargha qosymsha, Semipalatinskiden shyghatyn keruender jaqyn uaqyttan beri Aspan astyndaghy imperiyanyng batys shekarasyna jaqyn ornalasqan Shýgishek qalasyna jәne Qytay Týrkistanyndaghy  qalalargha, Ýlken jәne Kishi Qúljagha qatynaydy. Osylay desek te, búl jasalyp jatqan sauda ainalymdary anda-sanda bir ret qaytalanatyn tәjriybeden aspaytyndyqtan, olardy auyz toltyryp sauda qatynastary deuge túrmaydy. Áli kýnge deyin Sibirding Túran men Qytaygha kórshi ekendigin bildiretin esh belgi joq, birneshe shapan men әielderge arnalghan qymbat jaghaly ton әkelinetinin bilemiz. Olardyng qanday materialdan tigilgenin bir ghana adam – Iakinf әkey ghana biledi.  Sonymen birge, Aspan asty imperiyasynyng túrghyndaryn әdepsiz týrde beynelegen birneshe kartina әkelinipti.

 

Qarym-qatynastary sonshama az bolghanyna qaramastan Petropavl qalasynyng kelbeti shekaralyq qaladan ainymaydy. Týrik maghynasyndaghy sózderdi kóshelerding әr búryshynan estiysin, olardyng dauysy parsy tilin búzyp sóileytin búharlyqtardyng ghana emes, tipti bizding orys tilimizdi de basyp ketedi.  Kiygen kiyimderining ala shúbarlyghy birden kózge týsedi.  Men týsinbeytin bir nәrse bar, osy bir ýsterine jaltyraghan shapandary men ala shalmalaryn kiyip alyp kóshelerde  asyqpay manghazdanyp qydyryp jýrgen qymbatty qonaqtardyng bizge nege kelgenderi týsiniksiz. Bizding jerge arnayy kózdep kelgen sharualary joq siyaqty, joq ekeni anyq, әitpese ortaaziyalyq aimaqpen jasalyp jatqan sauda qatynasynyng sifrlary  sonshama az bolmas edi. Áytse de bir bayqaghanym, osy bir  onsha auqatty emes aziyalyqtardyng alys jerlerge sapar jasaugha degen qúmarlyghy; búl jaghynan olar aghylshyndargha úqsaydy, tek aiyrmashylyghy – aghylshyndar qayda barsa da bir júmysymen barady, al aziyalyqtargha kelsek, olar eshqanday maqsatsyz saparlap jýre beredi. Kýn kóris ýshin, ashtan ólmes ýshin búl dindarlar ashtan ólip bara jatsa da júmys istemeydi. Olar әrtýrli jeleudi tauyp keruenbasygha jaldanady nemese keruennin, әskery otryadtyng manynda jýrip, әiteuir ashtan ólmeuding retin tabady. Sondyqtan da aziyalyq jaulap alushygha nemese qaraqshygha qasyna ýlken shaykany jinap alu tipten qiyn emes. Birneshe ay boyy týiening qomynda otyru nemese attyng ýstinde qamshy ýiirip eshteneni oilamay, ertengi kýnim qanday bolady dep bas auyrtpay jýre beredi. Ertengi kýnining keshegi kýndey bolaryna әbden sengen. Áriyne múnday saparlardyng qauipteri de az emes, keybireulerdi, jýrektilerin de oilantuy mýmkin, biraq «jazymyshtan ozmysh joq» degen qaghidagha berik sengender, ýiinde  otyryp ta óluing mýmkin dep ózderin júbatady. Sonymen birge orys qalalarynyng Hiua, Tashkent nemese Búharadan kelgender ýshin jaqsy jaqtary da bar. Múnda kelgen erler hannyng qolastynda jýrgen kezderinde denesine  dýre tiyip sodan alghan jaralaryn emdeydi, islam dini jýkteytin kóptegen mindetterden az uaqytqa bolsa da qútylady. Petropavlda romgha súranys barshylyq, dindarlar ony ishetini sonshalyq, olardyng búl erligine Bursovtyng ózi tanqalghan bolar edi.

 

Jaghdaydyng solay boluyna baylanysty búl qalashyqta birneshe kýn ayaldauyma tura keldi, oghan esh ókinishim joq, meni qyzyqtyrghan nәrseler kóp bolyp uaqytym esh bayqalmay tez ótip ketti. Syrttan kelgen birneshe kópestermen jaqyn tanysyp keshqúrym jatqan jerimde bir top qauym adam jinalatyn boldyq. Búl jaqtyng әdet-ghúrpyn bilmegendikten bir-birimizge alghashqy iykemsiz maqtau sózder aityp, tamaghymyzdan bir-eki stakan punshty ótkizip alghan song qonaqtarmen aramyzdaghy múz qabyrshaq tez jibip, әngimemiz jarasyp ketti. Petropavlda sayasat әrbir әngimening basty ózegi, biraq múndaghylar evropalyqtar jayly esh habary joq, tipti bilgisi de joq. Eshkim tanymaytyn el basshysynyng birinshi ministrining atynyng kim ekenin bilmese, Gizo degenning de kim ekeninen habary joq,  shilde aiynda oryn alghan kýrkiregen oqighanyng dauysy petropavldyq sayasatkerlerding qúlaghyna әli jetpepti. Sol sebepten de bizde júrttyng barlyghy aityp jýrgen әngimelerdi qaytalap tyndamaysyz, eleng etkizer janalyq pen paydaly is jayly da siyrek estiysin. Búl jerding sayasy әlemi basqasha. Búl jaqta aty júrtqa tanys emes elderdi estiysin, olardy búl jerding tabighaty basqa әlemnen ýlken susyz shóldermen bólip tastaghan, olar óz ómirlerining taghdyryn ózderi sheship keledi, býkil әlemdi  qanatynyng astynda ústap otyrghan evropalyqtargha baghynbaydy. Jerding ortasynda ómir sýrip jatqan elderding sayasy túrmysy qanshalyqty qiyal ghajayyptargha toly desenshi!  Iskendir Rumy men Shynghyshan, Samanidter men Timuridter – mine, osy ataulardy túrandyq ghalymdar maqtanyshpen jii qaytalaydy. Búl ólkeni jaulap alghan ózbekterding zamanynan bizding uaqytymyzgha deyingi tausylmaytyn qangha toly tarihyn aitsanshy! Sol qantógister búrynghy kezden de jaman qaharly bolyp jalghasuda. Qúdiretti bolghan alpauyt memleketting tez qúrylyp, tez qúlauy jii kezdesedi, olardyng qúlaghanynan keyingi qandy  tasqyny әr qúlaghan sayyn qaharlana týsude! Sol apattardy basynan keshkenderdi tynday otyryp aziyalyqtardyng shynayy minezin tanisyn, olardyng arasynda adal Yagony, erjýrek Falistafty attaghan sayyn kezdestiresin. Dana Shekspir Makbetting beynesin jasau arqyly bizge  tez ósip tez sónetin aziyalyq jaulap alushy patshalardyng minezin kórsetip týsindirdi. Búl patshalardy sol kezdegi jaghday men orta bir qylmysty jasatyp, ekinshi qylmysqa iytermelep otyrady. Olardyng tez jeniske jetui men tez ólui de birin biri jaqsy týsindiredi.

 

Petropavlgha jol-jónekey barghan edim, qyzmet babymen Qyrghyz-Qaysaq dalasyna baru niyetim  bolatyn, sondyqtan da meni qyzyqtyratyn mәseleler sol ólkede bolghandyqtan, bar ansarym sol jaqta ekeni belgili. Búl ólkede búghan deyin eshqashan bolmaghanmyn. Bilgenderim jayly oqushylarymmen bólisip qoyayyn,  búl dala jayly habary bar oqushylaryma aitarym, mening maqalalarymda aita qoyarlyqtay jalpylama derekterden basqa eshtene joq. Biraq mening oqushylarymnyng kópshiligi «Qyrghyz-Qaysaq dalasy» degen kezde kóz aldaryna geografiya oqulyqtaryndaghy appaq teniz siyqty bolyp kórinetin bos jatqan orasan zor kenistikti elestetedi. Osy oqushylaryma shamaly shydamdyq jasap kelesi betterdi oqynyzdar demekpin.

 

 

II.

Qazaqtyng barlyq tarihy tolyp jatqan baylauy joq anyz ben әfsanalardan túrady: eshqanday jylnama qalmaghan, tipti tarihy epostyq muzykalyq shygharmalar da joq. Ia, dalada әrbir tarihy qorghan men mazardyn, tipti shatqaldar men qoynaudyng óz attary men tiyisti anyzdary bar. Olar auyzdan auyzgha jetkizilip aziyalyqtardyng sózge sheber qaraqtylyghynyng arqasynda az uaqyttyng ózinde esh maghynasy joq dalbasagha ainalady. Búl anyzdar ózderining Hodakovskiyin kýtip otyrsa kerek, әy qaydam, ol kýtkenderi oryndala qoymas. Tek qana ertegilerdi jaqsy kóretindikten qazaqtar ata-babalaryna sonshalyqty beyjay qaraydy, arghy atalarynyng attaryn dúrys atay alatyndary kóp emes. Búl kemshilik býgingi elining taghdyryna erekshe yqpaly bar familiyanyng iyelerine de qatysty. (Búl jerde avtor qazaq jayly ne eshtene bilmeydi nemese qazaqty kemsitu ýshin әdeyi osylay jazyp otyr. Aud. S.J.)  Áriyne, aldymyzda basqa da tolyp jatqan basqa da ister bolghandyqtan qazaqtardyng búghan deyingi birneshe ghasyrda ne istegeni jayly qazbalamay-aq qoyalyq. Adamdy sharshatatyn búl zertteuler ózimizdi tanystyratyn birneshe tanys ataulardy tanugha әkeleri anyq, biraq olardyng bizge esh qajeti joq.  Osydan 250 jylday búryn qazaqtar Sibir aimaghynda Minusinsk okruginin  Kuznesk aimaghynda, Eniysey ózenining jogharghy jaghynda ómir sýrgen degen derekti shynayy dep qabyldaugha bolar. Olar sol jaqtan birtindep batysqa jyljyp Ertisten ótip sodan keyin Oralgha deyingi jerdi jaylay bastaghan. Ótken ghasyrdyng ortasynda ghana qazaqtardyng qalmaqtarmen, qaraqalpaqtarmen jantalasqan soghysy bitken bolatyn. Qalmaqtar men qaraqalpaqtar kóship jýrgen kelimsekterge óz jerin erikti týrde bergisi kelmedi. Ayta ketuge tiyispiz, olar ózderin qazaqtarmyz dep ataydy, shyn mәninde olargha búl ataudy orystar bergen, orystar olardy jabayy qyrghyzdar nemese buruttarmen  aralastyryp jibergen. Jaraydy, ne bolghany jayly osy da jeter, qazaqtardyng ózderining shyghu tegi jayly ne aityp jýrgeni jayly әngimeleyin.

 

Olardyng aitularynsha, búl ólke alty ret óz túrghyndaryn auystyrghan, әrtýrli jaghdaylargha baylanysty sonsha ret el túrghyndary  qyrylyp, sonsha ret esh adam qalmay qyrylghan dep oilaydy. Dala birneshe ghasyrlar boyy jan túrmaytyn shól dalagha ainalyp búl jerde eshqashan adam túrmaghanday bolyp,  adamdardyng quraghan sýiekteri ghana qalghan deydi. Qazaqtar ózderin búl ólkege kelgen jetinshi kelimsektermiz, ózderine deyin qyrylyp qalghandardyng jazmyshtyq taghdyryn biz de keshemiz dep sanaydy. Búl iydeyanyng óte tamasha, sherli aqyn jyryna say keletin jaghy bar, biraq ony ózderi Shyghysta keng taraghan  Múhammedtik iydeyasyna, qazaqtyng minezine say keltirip ózgertip alghan bolsa kerek. Dindarlardyng aituynsha, olardyng jeri óte ejelgi, biraq adamzat balasy búl jerge jaqynda kelip adam balasynyn  Adam Ata jaylaghangha deyingi alty túqymyn auystyrghan dep sanaydy. Búl pikirding rastyghy  Samúryq qúsynyn  (Firdousiyding «Shahnamasyna») abyroyyna negizdelgen. Samúryq qúsy adamdardyng basqa jerlerden kelip qonystanghanynyng kuәsi bolghan. Jaraydy, ózimizding әngimemizge kóshelik.

 

Songhy ret dala bos jatqan kezde, Syr ózenining ar jaghynan qaptaghan noghaylyqtardyng ordasy dalagha kelip ózderine alystaghy Qyrymnan, Kubaninan jer izdegen.  Esil ózenining jogharghy jaghyna jetip týnegen kezinde halyq biyleri ýiirden birneshe tәuir attardyng joghalghanyn bayqaydy. Aralarynan aty shyqqan ýsh aghayyndy myqty  jigitti attardy izdeuge ormangha jiberedi. Ol kezde Esilding jaghasy tolghan orman eken. Aghayyndy ýsh jigit ormanda ýsh kýn adasyp  attardy izdep taba almaydy,  ózderi týnegen jerge qaytyp oralady. Aghayyndylar jalghyz bastary aidalada qalyp biraz múnayyp uayymdap, aqyldasyp jar izdeuge bel baylaydy.   Osy maqsatpen Esilding soltýstigine ótip bir tanys emes halyqtyng ýsh súlu qyzyn alyp qaytadan Esilge oralady. Qúdaydyng aghayyndylargha raqymy týsip erli-zayyptylargha kóp úrpaq beripti. Birneshe ondaghan jyldardan song aghayyndylardyng qaptaghan úrpaghyna jer tar bolyp ýsh aghayyndy jigitting úrpaqtary ýsh jaqqa tarapty. Ýlken aghanyng balalary shyghysqa, jeti su ózenderi men Jogharghy Ertiske, kishi inining úrpaghy batysqa Oral ónirine bet alyp, ortanghy balanyng úrpaghy sol jerde, Esil manynda qalypty. Osylay әrqaysysy bir bólik – Jýzder qúrylypty: Úly jýz – agha jýzdik, Orta jýz jәne Kishi jýz. Biz olardy Úly, Orta jәne Kishi orda dep dúrys atamay jýrmiz, sebebi qazaq tilinde Orda  degen sózben halyqty emes, hannyng reziydensiyasyn nemese ornalasqan jerdi  ataydy. Ýsh jýzding ishinde Orta jýz eng halqynyng sany kóp bóligi, sodan keyin Kishi jýz, sosyn Úly jýz. Biraq, búl derekti naqty deuge bolmaydy, sebebi qazaqtardyng Úly jýzding halqynyng sanyn eshkim bilmeydi, olar bizding ýkimetke baghynbaydy jәne kóship qonatyn jerleri alys.

 

Endi Orta jýzding jana tarihynan birneshe derekterdi keltireyin. Orta jýz qazir Batys Sibirding general-gubernatory basqaru aimaghynda ornalasqan, Petropavldan olardyng kóship-qonyp jýrgen aimaghyna sapar shegeyin dep otyrghan ólke. Mening әngimem týgelimen qazaqtardyng ózderinen estigenderimning negizinde, senimdi kisilerding auzynan jazylyp alynghan jәne de búl oqighalardyng bolghan uaqyty óte alys ta emes.

 

Ótken ghasyrdyng birinshi jartysynda Týrkistan, yaghny Syrdariya ózenining boyynda ornalasqan kishigirim handyqtar dәl qazirgi kezdegidey, neshetýrli qan tógilgen soghystardyng teatry boldy, dәlirek aitar bolsaq, sol kezdegi basqarushy qojayyndardyng arasyndaghy ózara keskilesu aimaghy boldy.  Ózderining otbasylyq esep-qisaptary boyynsha, sonday kishigirim qojayyndardyng biri Bóri han sol kezdegi jas Sabalaqqa (Abylay hannyn  jas kezindegi aty) degen erekshe óshpendiligi bolady, onyng Qanisher degen aty sol kezdegi aziyalyqtardyng úly adamdargha beretin eng jogharghy teneui. Bóri han da osy joghary ataqqa úmtylghan bolsa kerek, sondyqtan da ózining dәrpin asyru maqsatynda qasqyrgha úqsap adam qanyn ishuge de barypty. Jas Sabalaqtyng baqytyna oray Oraz atty ýlken aghasy boldy, kishkentay inisin aman saqtap qalu ýshin Oraz Týrkistannan Qazaq dalasyna qashyp barady. Qashqyndardyng basynan keshken oqighalarynyng egjey-tegjeyi jayly әngimeler óte kóp. Týrkistan men Orta jýz kóshpendilerining arasyndaghy úlanghayyr keng dalany alyp jatqan, eshtene óspeytin, susyz, ýlken jerdi qazaqtar «Betpaq dala» dep, bizder «Golodnaya stepi» dep ataymyz.  Múnday qaterli aimaqty basyp ótken adamnyng jaghdayyn bile berinizder! Ol jerdi Jaratushynyng laghnaty jaylaghan, adamnyng ómirine kómek beretin eshtene joq, anda-sanda jylqy men týiege azyn-aulaq qorek bolatyn tikendi ósimdikter ghana kezdesedi.  Jýruden tityqqan jolaushy bir shelek әri ashy, әri túzdy  su tabu ýshin qúdyq qazuy tiyis. Oghan qosa, búl aralyqtyng eng az degen joly 350 shaqyrym ekenin eskersek, Oraz ben Sabalaq búl aralyqty trampliyerler siyaqty  Týrkistannan minip qashqan kәri jýdeu atqa ekeui mingesip ótui kerek edi. Taghdyr ekeuine qarasyp osy bir qauipti sapardan aman-esen eline jetedi. Taghdyrdyng jarylqauy múnymen ghana tynbay qashqyndardy jolda kezdesken qazaq auyldary jaqsy qarsy alady, sebebi ataqty qanisher degen at úzaqqa taraghan bolatyn. Búl kezderde Orta jýz qazaqtarynyng dalanyng shyghys jaghyndaghy qalmaqtarmen soghysynyng qyzyp jatqan uaqyty edi. Sabalaq búl úrystargha qatysyp onyn  batyrlyghy  qazaq dalasy men Orta jýzding halqyna  tez taray bastady, kóp úzamay býkil Orta jýzding hany bolyp saylanady. Orta jýzding handary men basqa kóptegen súltandary ózderin Sabalaqqa qaraghanda tegin myqty sanaghandaryna qaramastan Sabalaq «Abylay han» degen atpen eldi basqardy. Abylay han basqarghan kezen  qazaqtyng ýsh jýzining tarihynda erekshe qaldy. Osydan bir ghasyr búryn bolghan basqaru kezeni onyng atyn danqqa bóledi. Endi qazaqtar tútqiyldan, atqan oqtay soqqylaryn jasaghan kezde «Abylay» dep úrandaydy. Batyrdyng aty ózderin erlikke jeteleytinine senedi.

 

Abylay hannyn, qazaq dәstýrine sәikes birneshe әieli bolghan, olardan tughan birneshe úldarynyng barlyghy súltan ataghyn iyemdenip otbasylyq basqaruynda týgel Orta jýzdi ústap otyrdy. Abylay han qartayghan shaghynda taghy bir jas әieldi alady, onyng búl ýilenuining nәtiyjesi qazaq dalasynyng mәselesinde ýlken manyzgha ie boldy. Búl oqigha 1771 jyly qalmaqtardyng Volgadan Qytaygha Qazaq dalasynyng ýstimen kóshken kezinde oryn aldy. Qazaqtar kórshilerining barlyghyna  erekshe óshpendilikpen qarap olardy  ata jauynday kóredi. Sonyng ishinde qalmaqtargha da erekshe ósh. Qalmaqtardyng Reseyden kóship jatqany jayly habar býkil dalany dýrliktirdi. Qazaótar qoldaryna ilikken qaru-jaraqtaryn asynyp qalmaqtardyng jolyn kesuge attanady. Al, qalmaqtarda  qaytsek tezirek Qytaygha jetemiz degennen basqa oy joq bolatyn.  Torghauyttardyn   (Volgadan qashqan qalmaqtardy osylay ataghan) bastaryna barlyq pәle tónkerildi, kópshiligi shabyldy, әielderi men balalary tútqyngha alyndy, maly men mýlki talaugha týsti.  Shabylu men tútqynnan aman qalghandardyng ózderi ashtyq pen aurudan qyryldy. Qazir jan túrmaytyn Balhash kólining shóldi jaghalauy adamnyng sýiekterine tolyp jatty – myndaghan qalmaqtar shólge shydamay ishuge jaramsyz kólding suyn iship qyrylyp qaldy. Qalmaqtyng súlu qyzdaryn qazaq dalasynda erekshe qúrmetteytin edi, qazaqtar sәti týsip túrghan kezdi paydalanyp olardy әieldikke aldy. Olardyng ishindegi eng súluy Abylay hannyng ýlesine tiyip súludy zandy týrde  nekelep әieldikke aldy. Bir jyldan song qalmaq hanshayym Qasym atty úl tuyp onyng aty úzaq uaqyt dala tarihynda qaldy.

 

(Jalghasy bar)

 

Abai.kz

3 pikir