Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Janalyqtar 2597 0 pikir 1 Mausym, 2009 saghat 07:58

Jarlyq bola túra jaltaqtay beremiz be?!

«Ana tili» gazetining 2009 jyldyng 19 aqpan kýngi sanynda jaryq kórgen bir top ziyaly qauym ókilderining Elbasyna, Premier-Ministrge, Senat jәne Mәjilis tóraghalaryna, Parlament deputattaryna arnap jazghan ýndeuin oqyp, bey-jay qala almadym. IYә, Qazaqstan Respublikasy Preziydentining últy qazaq azamattardyng tegi men әkesining atyn jazugha baylanysty mәselelerdi sheshu tәrtibi turaly jarlyghy jariyalanghaly attay 13 jyl uaqyt ótti. Jaryq dýnie esigin shyr etip ashqan sol sәbiyler býginde bir mýshel jasqa kelgen túlymshaghy jelbiregen úl-qyzdar. Olardyng nesheuining tuuy turaly kuәliginde aty-jóni qazaqsha toltyrylghan? Qyzyljardaghy qazirgi jaghday qanday? Mine, osy saualdargha jauap izdep kórgen edim.
Oblys ortalyghyndaghy jetpis jyldan astam tarihy bar Á.Dosmúhambetov atyndaghy daryndy balalargha mamandandyrylghan gimnaziya-internatynda 1996 jyly tughan 56 oqushy bar eken. Olardyng ishinde beseuining ghana tuuy turaly kuәliginde aty-jóni qazaqsha toltyrylghan. Kәmelettik jasqa kelip, jeke kuәlik alghan bozbala-boyjetkenderding arasynda nebary altau-aq. Basqa synyptarda da sausaqpen sanarlyq. Tek qana 4 synyptaghy 25 balanyng 10-ynyng kuәliginde tegi qazaqsha.

«Ana tili» gazetining 2009 jyldyng 19 aqpan kýngi sanynda jaryq kórgen bir top ziyaly qauym ókilderining Elbasyna, Premier-Ministrge, Senat jәne Mәjilis tóraghalaryna, Parlament deputattaryna arnap jazghan ýndeuin oqyp, bey-jay qala almadym. IYә, Qazaqstan Respublikasy Preziydentining últy qazaq azamattardyng tegi men әkesining atyn jazugha baylanysty mәselelerdi sheshu tәrtibi turaly jarlyghy jariyalanghaly attay 13 jyl uaqyt ótti. Jaryq dýnie esigin shyr etip ashqan sol sәbiyler býginde bir mýshel jasqa kelgen túlymshaghy jelbiregen úl-qyzdar. Olardyng nesheuining tuuy turaly kuәliginde aty-jóni qazaqsha toltyrylghan? Qyzyljardaghy qazirgi jaghday qanday? Mine, osy saualdargha jauap izdep kórgen edim.
Oblys ortalyghyndaghy jetpis jyldan astam tarihy bar Á.Dosmúhambetov atyndaghy daryndy balalargha mamandandyrylghan gimnaziya-internatynda 1996 jyly tughan 56 oqushy bar eken. Olardyng ishinde beseuining ghana tuuy turaly kuәliginde aty-jóni qazaqsha toltyrylghan. Kәmelettik jasqa kelip, jeke kuәlik alghan bozbala-boyjetkenderding arasynda nebary altau-aq. Basqa synyptarda da sausaqpen sanarlyq. Tek qana 4 synyptaghy 25 balanyng 10-ynyng kuәliginde tegi qazaqsha.
M.Júmabaev atyndaghy Petropavl gumanitarlyq kolledji janyndaghy jalpy bilim beretin mektep-liyseydegi jarlyq shyqqan jyly dýniyege kelgen 38 oqushynyng ekeuining ghana tuuy turaly kuәliginde aty-jóni qazaqsha jazylghan. Kәmelettik jastaghylardyng arasynda – ýsheu. Qyzyljar qalasyndaghy basqa qazaq mektepterindegi jaghday da dәl osynday.
IYә, kenestik dәuirding sarqynshaghy – «ov», «ev»-ten týbegeyli arylatyn kez jetken siyaqty. Áriyne, agha buyn ókilderi ýshin búl azdap qiynyraq bolatyny týsinikti, óitkeni jeke kuәligin ghana emes, barlyq qújattaryn ózgertuge tura keledi. Sondyqtan tegimizdi qazaqylandyrudy ómirge jana qadam basqan balalarymyz ben nemerelerimizden bastauymyz kerek. Alayda «Men qazaqpyn!» degen aghayyndarymyz artynan ergen úrpaghynyng tegin qalyptasqan tarihy dәstýrge sәikestendiruge әli de asyghar emes. Mәselen, ýstimizdegi jyldyng qantar aiynda dýniyege kelgen 271 qazaq balasynyng 126-synyng aty-jóni qazaqsha jazylghan, 50 payyzgha da tolmaydy.
Elbasymyzdyng ózi osynday mýmkindik berip túrghandyqtan, jan-jaghymyzgha jaltaqtaghanymyz dúrys bolmas, sirә. Kәmelet jasqa tolghandargha jeke kuәlik alarda oy salghanymyz jón. Búl rette ata-analar me ústazdardyng yqpaly erekshe. Synyp saghattaryna әdilet departamentinen mamandar shaqyryp, kezdesuler úiymdastyrghan dúrys. Búl mәseleni ata-analar jinalystarynda da qozghau qajet.
– 16-gha tolghan jas halyqqa qyzmet kórsetu ortalyghyna baryp, arnayy ýlgi boyynsha ótinish jazady. Eger balanyng tuuy turaly kuәliginde «Djaylaubaev Arman Serikbaevich» bolyp jazylsa, endi ol esh qiyndyqsyz «Jaylaubay Arman Serikbayúly» etip qazaqylandyra alady, – deydi Soltýstik Qazaqstan oblystyq әdilet departamenti halyqty qújattandyru jәne tirkeu jónindegi júmystardy úiymdastyru bólimining bas mamany Áliya Mústafina.
Keybir ata-analar týbinde tuuy turaly kuәlikti ózgertu kerek shyghar dep oilaydy. Ony ózgertip jatudyng esh qajeti joq. Sonday-aq tuuy turaly kuәlik pen jeke kuәliktegi tekting eki týrli jazyluy bolashaqta jeke bastyng mәselelerin sheshude kedergisin tiygizui mýmkin degen oidan da aulaq bolghan dúrys. Búl turaly Jarlyqta «Azamattyng tegi men әkesining atynyng jazyluyn ózgertui onyng qúqyqtyq subektiligin qozghamaydy, yaghny tegi men әkesining atynyng búrynghy jazyluynda alghan qúqyqtary men mindetterin dogharugha nemese ózgertuge negiz bola almaydy» dep anyq aitylghan. Sondyqtan býirekten siraq shygharudyng qajeti joq.
Kenes túsynda barlyq qazaq jappay «ov», «ev» bolyp tizimdelip jatqanda, Bauyrjan Momyshúly siyaqty birli-jarym azamattar ghana qasqayyp qarsy túra alghan edi. Al, endi tәuelsiz elding azamattary berilgen mýmkindikti paydalana almay otyrsa, úrpaghymyzdyng aldynda úyatty bolarymyz anyq.

 

 

Farida Túyaqova, tilderdi damytu jónindegi basqarmanyng bas mamany
Soltýstik Qazaqstan oblysy
«Ana tili» gazeti 28 mamyr 2009 jyl

0 pikir