Jas kezimizde ata-anamyz aitqanyn dereu istey qoymasaq, «Áy, sen birnәrse aitsam, betime menireyip qaraytynyng ne? Mәngirip qaldyng ba? Mәngýrt bolyp qaldyng ba?» dep úrsatyn edi. Býgingi   keybir qazaqtargha qarasan, dәl sol marqúmdardyng aitqany esine týsedi eken. Óitkeni, osy kýni qazaqtargha, әsirese oryssha oqyghan nemese bes-alty jyl Reseyde, Europada oqyp kelgen qazaqtargha últtyq til, últtyq salt-dәstýr, últtyq tәrbiye, atameken, jer-su, últtyq memleket siyaqty birnәrse aita bastasang betine menireyip qarap túrady. Til joq. Ne olay, ne búlay demeydi. Keybireuleri betine bajyrayyp bir qaraydy da «tartyp ketedi».

Olargha qaraghanda qayta  «sizding aityp túrghanynyzda mynaday aghattyqtar bar» dep ózine qarsy pikir aitatyn bireudi estiging keledi. Sosyn bir ghúlamanyng «satyp keter dep dosynnan da, óltirer dep dúshpanynnan  da qorqa berme! Dýniyede eng qauiptiler samsozdar, samarqaular! Solardan qorqu kerek» degenin oqyghanyng eske týsedi. Eger shyn zerdelep, terenirek ýnilip qarasanyz, mәngýrtterding kóbi ne samsoz, samarqau, kerenau keledi, olargha últynnyn, qazaghynnyng basyna basqa últtan, әsirese orystan tónip túrghan qauip-qater turaly aita bastasan, ózine tarpa bas saluy mýmkin ekenin angharar ediniz. Olargha orystyng nebir kelensizdigin, kezinde mәdeniyeti, ilim-bilimi eng artta qalghan, sonysymen qoymay dóreki basqynshy bolugha beyim ekenin, olar ózimen qatar kýn keship jatqan qazaqtyng ne basqanyng tilin syilamaytyn әuleki ekenin aita bastasan, ózindi  jep jibere jazdaydy. Búl – mәngýrttikting eng soraqy týrining biri. 

Sonda  samsozdyq, samarqaulyq, kerenaulyq auru  bir auyz sózben aitqanda mәngýrttik qazaqqa qaydan keldi, ony qazaqtyng qanyna kim sinirdi dep oilaysyz? Ony jasaghan yaghni, qazaqty mәngýrttikke dushar etken eshqanday jonghar da, qytay da emes, tek Resey, yaghni, orystar ghana. Ol aurudy qazaqqa taratqan patshaly orys Reseyi, Kenestik orys Reseyi jәne býgingi shovinistik orys Reseyi dep ashyq aitugha qay qazaqtyng da húqy da bar, dәleli de bastan asady. Sonymen mәngýrt dep qanday adamdy aitugha bolady? Mәngýrttikting eng basty belgisi qanday? Búl rette basqa elderde sharuamyz joq, biraq qazaq arasyndaghy mәngýrttikting eng basty belgisi –óz ana tilin mensinbey, oryssha sóileuden bastalady.

IYә, adamnyng Allahtaghala jaratqan basqa maqlúqtardan eng basty aiyrmashylyghy onyng tili bar ekendiginde. Adam sol tili arqyly jansarayyndaghy quanyshy men renishin, qayghysy men mún, sherin, ashu-yzasy men rizalyghyn nemese narizalyghyn, armanyn, múratyn, maqsatyn, mýddesin bildire alady. Sol adamzattyn, әrqaysysyn Jaratushy IYemiz túrghylyqty mekenine, sol mekenning tabighatyna, nәsiline, tirshilik etu hareketine qaray tilin de әrtýrli etip jaratqan. Al óz últynyng sol tilin bilmeu–mәngýrttikting eng basty nyshany. –Óz últynyng tilin bilmeytin adam qansha jerden ózge últtyng tilinde sóilese de eshqashan búratola sol últtyng adamy bolyp kete almaydy.

Mysaly, qansha jerden ómir boyy oryssha sóilep, oryssha óleng jazyp, orystyng sózin sóilep, orys ne istese sony istep, óz últynyng keybir kemshilikterin tizbelep on jerden orysqa jaghympazdansa da,  meyli KSRO-nyng nebir jogharghy  syilyghyn alyp myqty aqyn, myqty jazushy atansa da ol adam orysqa sinip, orystyng aqyny, orys últynyng ókili bola almaytynyn kózimiz kórip otyr. Ondaylardy qartayyp, ajaldy shaq kelgende ana dýniyege qay últtyn, qay dinning ókili dep shygharyp salu da qiyndau bolady eken. Óitkeni, marhúmdy shygharyp salar sәtte de ol ómir boyy óz últynan góri ózge últqa tabynumen ótken adam ekenin eriksiz esine alyp túrasyn. Yaghni, ol marqúm ómirden mәngýrt bolyp ótken adam!

Mәngýrt adamnyng eng qorqynyshty qyluasynyng biri – satqyndyq. Mәngýrt el basyna kýn tughanda qashanda qay jaqtyng kýshi, mysy basym bolsa, solay qaray auyp týsuge dayyn túrady. Óitkeni, ol kózin ashqannan kýshi basym jaqtyng tilinde sóilep, solardyng kónilin taba biluge jatyqqan.

Taghy bir mysal: Qazaqtar 24 jyldan beri tәuelsizbiz dep qansha jerden shuyldasa da bizding býkil derlik basshylarymyz 80 payyzgha juyq týrki tildiler túratyn elding aldynda oryssha sóilep, býkil zan-zәkýnderin orys tilinde jazady.Sosyn ol zan-zәkýnder týsine almaytynday etip qazaqshagha tәrjimalanady. Týgel derlik kózi ashyq, sauatty, ózderin bilimdar adamdarmyz dep biletin osy basshylar (mәngýrtter demey túra túrayyq!) qay mәselede de tilding basty roli atqaratynyn jaqsy biledi. Bile túra oryssha sóileydi. Al eshqanday MGU, eshqanday KazGU nemese Euraziya uniyversiytetin bitirmegen ghúlama shayyr Ábubәkir Kerderi:

         Bismillah dep sóilesem,

         Tilge jәrdem bere gór

         Til jaratqan Jalalym,

          Tilim barda janym bar–    

         Jangha jәrdem bere gór,

         Jan Jaratqan Jalalym, – dep eng әueli tiline Jaratqannyng jәrdem beruin tileydi. Sonda osylardyng qaysysy mәngýrt? Álgi uniyversiytet bitirgender me, jәy medrese bitirgen Ábubәkir Kerderi me? Osy ghúlama shayyr, әri ýlken molla odan әrmen:

         ...Qauly qylghan azamat

         Kónil qaytyp pәs boldy

         El qorghaytyn erlerim

         Dúshpanmenen dos boldy

         Atany biylep úl ketti

         Qojany biylep qúl ketti

         Balasy kelse on beske,

         Ata-anadan kýn ketti

         Bilmedi bala qúrmetti, – degende kýnderding kýni bolghanda tughan halqynyng ishinde tilinen, dininen, ata-anasynan, tipti últynan mýldem ajyrap, mәngýrt miyghúlagha ainalatyn úrpaq kóbeyip ketetinin bizdin  býgingi jaghdayymyzdy dәl boljady ma kim bilsin.

Sol mәngýrtterden dәl býgingi qazaqqa  keletin ýlken qauipting biri – olardyng aqparattyq nasihat jaghynda yaghni, aqparat qúraldary jaghynda da kóbirek shoghyrlanuynan bolyp otyr. Óitkeni, Qazaqstannyng býkil derlik aqparat qúraldarynyng basym bóligi Reseyding qarauynda. Qazaq Elining býkil derlik telearnalary efirlik uaqyttyng kóbin orys tilinde ótkizedi. Yaghni, olar kýndiz-týni Reseyding sayasatyn jýrgizude. Búl orayda biz Reseyden aqparattyq tәuelsizdik alghan joqpyz dep ashyq aitar kez keldi. Týp-týgel qazaq tilinde sóileydi deytin «Qazaqstan» telearnasy orysshadan audarma kórsetilimge tolyp túr. Onda onyng nesi qazaqsha? Tipti, Resey qazaq eline aqparattyq ta, әskery de qysym jasaytynyn jәne Reseyding qazaq eline degen basqynshylyq sayasatyn bildirmeu ýshin qazaqtardy qytaymen qorqytatyndar da kóbeyip ketti. Olar múny qazaq eline, qazaqqa jany ashyghannan emes, qaytkende qazaqty Reseyding kórpesining astyna kirgizuge ýles qosu ýshin Reseyding aqparat basshylyghynyng tapsyrmasymen aitady. Áytpese,  eki sózining birine oryssha qosyp sóileytin bizge úqsamaq týgil qytaydan kelgen bauyrlarymyz bir auyz qytay sózin aralastyrghanyn kórgen emespiz. Sebebi, shyghys elderi orystargha úqsap basqa últtardyng tiline, dinine, salt-dәstýrine qol súghyp, tiyise bermeydi. Búl–býkil Shyghys elderine, músylman elderine ortaq qasiyet ekeni yqylym tarihtan belgili.

Senbeseniz, ne Batu hannyng kózi tirisinde, ne odan keyingi alyp imperiya Altyn Orda zamanyndaghy han atauly orystyng bir shirkeuining sylaghyn týsirip kórmegenin esinizge alynyz. Al orystyng kez-kelgen poliyseyi Reseyge jan-jaqtan qara júmysqa kelgenderden orys tilinen emtihan alyp mazaq qylady. Oryssha bilmeytinderge júmys bermek týgil, kýn kórsetpeydi. Úryp-soghady. Ótirik terrorist «tauyp alady». Resey qoldan kelse Tatarstan, Bashqúrtstan degen el ataularyn da alyp tastap birynghay Rossiya dep atamaq oiy bar ekenin de bayqatyp otyr. Biraq bizding keybir mәngýrt sayasatkerler jasyrghanymen Reseyding qazaq jerin jútyp jiberuge dayyn ekenin bayaghy Soljenisynnan beri Jirinovskiy, Dugiyn, Limonov, Prosvirinder ashyqtan-ashyq aityp keledi. Olargha ony aitqyzyp otyrghan da Kremlidegi Putin bastaghan orys dókeyleri. Qazir Reseyde Jirinovskiy, Limonov, Duginderding ertengi izbasarlary, jas orys shovinisteri qaptap jýr. Kremli olardy әdeyi qútyrtyp qoyyp, erkine jiberip otyr. Olar qanday qylmys istese de sottalyp jatqan bireui joq.

Osydan 3-4 jyl búryn  bir ghana Orynbor oblysynda bir jylda 23 qazaq qyzy joghalyp ketti. Olardyng birde-biri tabylghan joq. Búl ne qúpiya? Reseyding polisiyasy basqa da qúpiya, arnauly qyzmetteri sony bilmeydi deysiz be? Ayta bersen, tolyp jatyr. Biraq orystildi qazaq aqparatshylary búnyng birde-birin tis jaryp aitpaydy. Onyng esesine әzildegen bolyp qazaqtyng tilin, salt-dәstýrin qorlaytyn sayqymazaq qoyylymdar kóbeyip barady. Osynyng bәrin jasap jýrgen aqparatshy orystildilerdi mәngýrt deuge qorquymyzdyng ózi-aq bizding sana-sezimimizge orystyng aldynda qorqasoqtap túratyn sonau zamandaghy QÚLMINEZ әbden ornyghyp qalghan deuge tolyq negiz bar emes pe? Áriyne, orystildilerding bәrin birdey mәngýrt deuge eshkimning húqy joq. Biraq mәngýrt ataulynyng bәri  orystildiler ekeni taghy da shyndyq.

Mәngýrttikting eng belgili endi bir nyshany – óz últynyng әn, kýy ónerinen maqúrymdyq. Naghyz mәngýrt ózining últtyq әnin, kýiin, dombyrasy men qobyzynyn, syrnayy men sybyzghysynyng ýninen zәrredey de lәzzat ala almaydy. Ol qarsy aldynda aitylyp túrghan әn zarly, múndy әn be, ol ansaghan armanyna jete almay, ghashyghynan airylyp qúsalyqtan qan jútyp jýrgen adamnyng qasiret-qayghysy ma, әlde tamaqqa toyyp alyp, isteytin isi joq, ne isterin bilmey әiteuir әlәulәi, әgugәilap túrghan túrpayy dybys pa, ol jaghyn aiyra almaydy. Oghan dәl sol sәtte onyng ornyna «oy, ryabina, ryabinushka», «shumel kamysh», «utky letyat» siyaqtylardy qoyyp bersen, jýzine qan jýgirip, kózinde jylt etken úshqyn payda bola bastaydy. Útyry kelgende aita keteyik, qazir shegirtkedey qaptaghan 3-4 adamnan top qúryp әnshi atanyp jýrgenderding últtyq ónerimizge әkelip jatqan әn emes әldenelerining ózi de qazaqty tól ónerinen, tól mәdeniyetinen aiyryp, ruhany mәngýrt últqa ainaldyryp baratqanyn kórip otyrmyz. Sol toptardy tyndap alaqanyn shapattap otyrghandar ózderining últtyq ónerinen ajyrap, talghamy talqan bolyp baratqanyn da bilmeydi. Biz osy toptardyn, teledidardy shegirtkedey basyp alghan әlәulәishilerding tamashalauymyzdyng kesirinen últtyq ónerge degen talghamnan airylghan últqa ainalyp baratqanymyzdy da bayqaudan qaldyq. Biz osy kýni býkil telearnalardy basyp alghan әnshi emes әnshilerge, sazger emes sazgerlerge, 3-4 adamnan top qúryp aqsha tauyp jýrgenderge tezirek toqtau salmasaq naghyz talghamsyz, ruhany mýgedek últa ainalyp ketuimiz mýmkin. Allah saqtasyn, biraq ózimiz de saqtanayyq! Esimizdi jinayyq!

Mәngýrt kim?  Ol jastayynan Qúrmanghazynyng «Saryarqasy» men «Serperin», «Kóbik shashqany» men «Týrmeden qashqan», «Kisen ashqan», «Kishkentayyn», Dinanyng «Ásem qonyryn», Qazanghaptyng «Domalatpay», «Kókil», «Qús qaytaruyn», Abaydyng «Ayttym sәlem Qalamqasyn», Múhittyng «Zәureshin», Ahannyng «Manmangerin» tyndap,sodan jas janyna lәzzat alyp, solarmen birge quanyp, solarmen birge múnayyp óspegen adam. Mәngýrt әnshi qazaqtyng múngha, syrgha toly halyq әnin aityp túryp, mәz bolyp yrjalaqtap, bóksesin búrandatyp túrady. Arjaghynda jartylay jalanash 4-5 qyz biylep jýredi. Mәngýrttik degenimiz osy! Mәngýrt qazaq «Aynamkóz» ben «Zәureshtin» ornyna «Chio-Chio-Sandy», ne Pugacheva aitatyn «Arlekinony» tyndaydy. Óz anasynyng ýsh kýieuge tiygeni turaly әngimeni rahattana tyndap, soghan maqtanghan mәngýrtti de kórdik. Ol ýshin Lәili men Mәjnýnnin, Farhat pen Shyrynnyn, Tahir men Zuhranyn, Qyz Jibek pen Tólegenning mahabbatynan góri bir sәttik lәzzattyng qúly, jeniletek Karmen әldeqayda biyik! Ol ýshin dombyra degeniniz qazaqty mazaq qyp aitatyn «Adin palqy, dva ystruna, vot qazaqskiy dombra». Naghyz mәngýrttik degenimiz osy! Osynyng bәri kórshiles ne Ózbekstanda, ne Týrkimenstanda, ne Ázirbayjanda, ne Tәjikstanda nege joq? Sebebi, olar әp degennen óz elinde Reseyden aqparattyq tәuelsizdik aludy jolgha qoydy. Olardyng býkil baspasózi, býkil telearnalary tek óz últynyng tilinde eng aldymen óz últynyng qam-qareketin qaujaydy. Al bizding múnday kýige týsuimiz әueli sonau Kenes zamanyndaghy basshylarymyz qazaqty orystandyru sayasatyn qyzu jýrgizgenining saldary ekenin aitqysy kelmeytinder de kóp. Jәne biz sol Reseyding aqparattyq qyspaghynan әli de shygha almay otyrmyz.

KSRO qúlap, Mәskeuding uysynan shyqqan jyly tughan sәbiylerimiz býginde 24-ke keldi. Qazir solardyng ekeuining biri oryssha sóileydi. Sonda olardyng tilin qazaqylandyrudy biyl bastaghannyng ózinde taghy da 24 jyl kerek bolady eken. Jәne 24 –tegi osy balalarymyz óz sәbiylerine oryssha sóilep jýrgenin de shyqqyr kózimiz kórip jýr. Ol az bolsa, balabaqshadan, birinshi synyptan bastap әli aqyl-esi tolyspaghan perishtelerimizge orysshagha qosyp, aghylshynshany kýshtep oqytugha kiristik. Bir-birimen oryssha sóilesetin qazaq endi bir-birimen aghorqaz degen tilde (aghylshynsha, oryssha, qazaqsha) sóileytin bola ma degen qauip rasqa ainalatyn siyaqty. Búl qazaqtyng bolashaq úrpaghyn últy joq, ne óz tili men óz dili, óz dini joq mәngýrttendiru sayasaty emes pe? Jәne orys tilin әli de birinshi oryngha qoyyp, ol az bolghanday oghan ýshtildilik degendi oilap tauyp qosyp otyrghandar da qaytkende qazaqty orystandyrudy kózdeytin dýbәralar ekeni belgili bolyp otyr. Búl olargha Reseyding bergen jasyryn tapsyrmasy, tipti, búiryghy eken degen de sybys bar. 

Bir derek keltire keteyik: Malayziya tәuelsizdik alghan sәtte onyng jergilikti halqy–malay últy elde 30% ghana eken. Soghan qaramastan el basshylyghy әp degennen malay tilin memlekettik til dep jariyalady. Al Qazaqstanda 67%-gha juyq qazaq, 80%-gha juyq ózimiz siyaqty týrki tildiler úighyr, ózbek, tatar, bashqúrt, әzirbayjan túrady. Olar týgel derlik qazaqsha biledi. Sonda qalghan 20% slavyan tildilerge bola Qazaqstanda orys tilining týkirigi jerge týspey túrghanyn qalay týsindirer ediniz? Bizde orys kóp degen tek syltau – ghana! Bizde mәngýrt kóp jәne aqparat qúraldarynyng oryssha boluy arqasynda biz mәngýrtter sanyn kóbeytuge júmys istep jatyrmyz desek te qatelespes edik.

Mәngýrttikting basty belgisining biri –óz memleketinin, óz últynyng tarihyn bilmeu. Bilmegeni bylay túrsyn, keybir mәngýrt óz últyn búryn onyng memleketi bolmaghan, shekarasy bolmaghan, әskeri bolmaghan degenin de estip jýrmiz. Mәngýrt adam óz últyn әrtýrli taypalardan qúralghan tobyr deuge deyin barady. Múnyng basty sebebining biri ol bayghúsqa  Reseyding ruhany ezgisinde bolghan óz Qazaqstanynda  óz tarihy búrmalap oqytyldy. Múny teris oqu dep ataydy. Qazaqtyng tarihyn sol kezde Resey tarihshylary men Mәskeuding Qazaqstandaghy  itarshy-tarihshylary jazdy. Búrynghy Kenes tarihynda Qazaqstan Reseyge óz erkimen qosyldy delinip kelse,  býgingi qazaqtar  handar, súltandar ózara taqqa talasyp,  Reseyge qosyldy deytindi shyghardy. Sonda búl tarihtyng aldynghy tarihtan aiyrmashylyghy qanday?

Osynyng bәri Altyn Orda ydyrap, orystar es jinap el bolysymen qazaq jerin sonau Batys ónirinen Edil, Jayyq boyynan bermen qaray qualap, údayy qangha bóktirip kelgenin әsirese batys qazaqtary men orystar arasynda 250 jyl boyy qandy qyrghyn maydan bolghanyn jasyru ýshin, yaghni, qazaq pen orys bauyrlas, tatu bolghan degen esuastyq sayasatty rastau ýshin aitylumen keledi. Ol ýshin  bayaghyda qytaylar qyryp tastaghan jonghar degen halyqtyng qazaqqa jasaghan shabuyldary toqsan týrlendirilip, myng qúbyltyp aityla beredi. Tipti, sol ózimiz siyaqty ishkeni qymyz ben shúbat, jegeni et, qazaqpen qyz alysyp, qyz berisken ózimiz siyaqty qiyqkóz, taqyrbas qalmaqty  qazaqqa aidap salyp, qyrylystyryp qoyghan da orystar ekeni aitylmaydy. Sonday tarihty ghana oqyp ósken qazaq balasy mәngýrt bolmaghanda qaytedi? Qazaqstan tarihynda qazaqty  syrtqy dúshpandardan qorghap, aman saqtap qalghan orystar degenge sheyin aitylady. Biraq qazaqty ne jonghardan, ne qytaydan qorghaymyn dep bir orys ólmek týgil múrty qisayghany turaly synar auyz derek joq. Bizdin, yaghni, qazaq arasynda mәngýrtterding kóp boluyna osylaysha óz tarihyn bilmeu de basty sebep deuge tolyq haqymyz bar.

Resey qazaqty mәngýrttendiruding búdan basqa da tolyp jatqan tәsilderin qoldanyp keldi, әli de qoldanuda. Olar últty mәngýrttendiru ýshin onyng kiygen últtyq kiyimin de qajetsiz qylady, mazaqqa ainaldyrady. Qazir elimizdegi qay ashanagha, qay kafege barsang da qazaqtyng malynyng etinen, qazaqtyng astyghynan jasalghan taghamdardyng bәrining atauy ne oryssha ne ózge elderdiki. Ózbekter mәskeuding qaq ortasynda palauy men narynyn, kók shayyn, әzirbayjandar lulyakebabyn, lavashyn, týrikter donerin satyp otyr. Qazaqtar Almaty men Astananyng kóshelerine sau sәbiydi auru qylatyn, semirtip, jýrek, qan tamyrlarynyng qyzmetin búzatyn gamburger, pissa, spraiyt, kola, fantany toltyryp qoydy. Demek, qazaq úrpaghyn ózining últtyq taghamynan alystatu arqyly da  mәngýrt etuge bolady eken.

Aytpaqshy, Mәskeuding «Domodedovo» әuejayynda otyryp alyp ózbekter úshaqtardy «Toshkenden kelyatypty», «Toshkenge ketyatypty» dep ózbek tilinde, әzirbayjandar әzirbayjan tilinde habarlaydy. Olardyng úshaqtarynyng qabyrghasynda «Uzbekiston hava iollary» dep jazuly túrsa Qazaqstandikinde «Eyr Astana!» Arjaghyn óziniz oilay beriniz. Qazaqty mәngýrttendiru sayasatyn qashannan Resey jýrgizip keledi desek, onyng qazaq arasynan shygharyp qoyghan «shúbar jylandary» da az emes. Olardyng birazy qazaqty islam dininen aiyrugha tapsyrma alghan. Olar qazaqtardy әldebir tengrizm degenge engizudi nasihattap jýr. Al biz islam dinin qabyldaghannan 200 jyldan keyin ghana hristiandyqty qabyldaghan orystar bayaghy yazychestvomyzgha qayta barayyq degendi ólse de aitpaydy. Dúrysynda tәnirlik te, yazychestvo da eshqanday din emes, olar erte zaman adamdarynyng aspannan, búlttan, sudan, jelden, ottan qoryqqannan shygharghan nanym-senimi ghana. Din bolu ýshin onyng Qúran, Injil, Taurat siyaqty kitaby, payghambary, belgilengen tәrtipteri boluy kerek. Álgi «tengristerde» búnyng biri de joq. Olar ne mәngýrtter, ne qazaqty mәngýrt últqa ainaldyrugha shetelderden tapsyrma alghandar emes pe dep te kýdiktenemiz.

«Ózi de bilmey me, kóp sóilep sozbayyn» deydi kemenger shayyr. Sol aitqanday búdan әri aita bersek, kókmyljyng dep sógetinder de tabylary haq. Jaqynda bir saytta últ uayymyn aitqan osynday bir maqalalaryma júrtshylyq rizalyqpen jazghan pikirlerding ishinen әldebireuler mening jas shaghymda ashy su ishkenimdi, endi bireui shataq bolghanymdy aityp ketipti. Óz basym solar ne dese, o desin әiteuir mәngýrt emes, qazaqsha sayttardy oqityn adamdar bolghanyna quandym. Qazaq «ishten shyqqan jau jaman» deydi. Allah saqtasyn, eger el basyna kýn tuyp, últtyghymyzgha qauip tónip jatsa eng qauipti jau óz tilin, óz dinin, ózining últtyq salt-dәstýrin syilamaytyn mәngýrtter bolatynyn tariyh-aldiyar dәleldep-aq keledi. Tipti, keshegi Qyrym qaqtyghysy kezinde de noghaylar orystan kórmegen qorlyghymyz joq, biz Reseyge qosylmaymyz dep zar-enirep jatqanda óz últyn satyp, Reseysiz kýnimiz joq dep iritki salghandardyng bәri óz tilin, salt-dәstýrin bilmeytin, aralas neke qúrghandar men oryssha sóileytin dýbәralar siyaqty yaghni, mәngýrtter eken. Resey endi Qazaqstannyng soltýstik oblystaryna ashyqtan-ashyq qastigerin qadap otyr. Al әlgindey dýbәralar men mәngýrtter qazaq arasynda myndap sanalady. Sondyqtan býgingi úrpaghymyzdyng oi-sanasyn, últtyq dýniyetanymyn, eljandy, últjandylyghyn, otanshyldyghyn oyatudyng qamyna býginnen bastap kirispesek kesh qalamyz!

Ol ýshin eng әueli telearnalarda kim kóringen kelimsekting tiline, býldirgi kórsetilimderine, sayqaly sayasatyna tyiym salu, tól tarihymyzdyng shyndyghyn jazyp, olardy merzimdi baspasózde kýn sayyn derlik jariyalap, sheteldik әuenge essiz eliktegen әnshisymaqtardyng ornyna últtyq naqyshy bar әn-kýilerimizdi shygharudy jәne basqa da últtyq bet-beynemizdi aiqyndaytyn is-sharalardy qolgha almasaq bolmaydy. Ásirese, telearnalardaghy qazaqsha habarlargha, qazaqsha kórsetilimder men qoyylymdargha bólinetin uaqytta kóbeytip, telearnalar basshylyghyna taza qazaqtildi, eng últjandy azamattardy, orysshadan audarmalap sóilemeytin tili shúrayly jurnalisterdi qyzmetke tartudy keshiktirmey qolgha alsaq qalay bolar edi?

Abai.kz