Senbi, 20 Sәuir 2024
Biylik 5872 0 pikir 30 Qyrkýiek, 2016 saghat 09:37

ELBASY KEREKUGE BARDY

Jyly  shyrayy kete qoymaghan kýzdin  osy bir kýnderi Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng Kereku ónirine  joly týsti. Aua rayynyng ózi de  jaqsy kýnin saqtap, mәrtebeli meymannyng saparyn kýtkendey. Jalpy, býkil tynys-tirshiligin óndiriske ózek etken oblystaghy kóshbasshy industriyalyq jobalarda Núrsúltan Nazarbaevtyng qoltanbasy  bar ekenin, búl saparynda da elge qajetti manyzdy nysandardyng iske qosylatynyn pavlodarlyqtar jaqsy biledi. 

Kópir «Tәuelsizdikke – 25 jyl» dep atalady

Osydan bes-alty jyl búryn bos jatqan dalada býginde «Qazaqstan elektroliyz» zauytynyng qúrylysy boy kótergen. Oblys orta­lyghyndaghy «Kaustiyk» AQ-ta ónirdegi himiya-tehnologiya ónerkәsibi salalyq klasteri boyyn­sha Erkin ekonomikalyq ai­maq (EEA) qúru turaly tapsyrma berilgen edi. Keyin, Elbasy tarapynan ekonomikalyq aimaq qúratyn joba syngha úshyraghanymen, býginderi ser­pin alyp jolgha týsip kele jatqan sekil­di. Óitkeni, serpindi jobalardy iske asy­ru barsha qazaqstandyqtardyng әl-auqa­tyn arttyrugha baghyttalyp otyr.

Elbasy aldymen Aqsu, Pavlodar qalalary aralyghyndaghy Ertis ózeninde salynyp jatqan alyp kópir qúrylysy ótkelinde boldy. Kópirding úzyndyghy 12,3 shaqyrymdy qúraydy. Preziydent búghan deyin: «Bizde kólik, temir jol jýiesi boldy. Biraq olardyng barly­ghy Reseyge baryp tireletin. Tek tәuel­siz­dik alghannan keyin ghana ishki aimaq­tar­dy Astana arqyly baylanystyryp, birik­tiretin joldar sala bastadyq. Osy­laysha tәuelsiz elimizde talay jol­dyng túsauy kesildi», degen bolatyn

Memleket basshysy iri kópirding qúry­­lysyna atsalysyp, enbegi singen qúry­­lys­­shylargha alghys bildirdi. Eger de sapa­l­y jol bolsa, basqa ónir­lermen jәne elder­men jaqsy baylanys ornatyla­dy, dedi Preziydent. Búl biznes pen eko­­n­o­mikanyng damuyna septigin tiygizedi.

Pavlodar qalasynyng qúrmetti aza­ma­ty, Qazaq­stan­nyng qúrmetti qúry­­lys­­­­shy­sy Aman­jol Áubәkirov kó­pirge «Tәuel­sizdikke – 25 jyl» atauyn be­rudi úsyn­­dy. Núrsúltan Nazar­baev búl úsy­nys­ty qúptady. Kópir ótkelining qúry­ly­sy 2013 jyly bastal­dy. Nysan infra­­qú­ry­lymdy damytu­dyng «Núrly jol» ba­gh­darlama­sy shen­berinde jýzege asy­ry­lyp jatyr jәne «Ortalyq-Shyghys» avtojol qúrylysy jobasynyng bir ból­igi bolyp sanalady. Qazir kópir boyynsha negizgi júmystar ayaqtaldy. Alda jol belgileri men jaryq ótkizu siyaqty birqatar shaghyn júmys qaldy. Negizgi kópirde arkalardy ornatu barysynda «Heavylifting» teh­no­logiyasy qoldanylghan. Búl arka­lyq kópirlerdi qúrastyru boyyn­sha ýzdik әdisterding qatarynda. Kópir jana tehnologiyalargha səykes vant təriz­di iyilgish kólbeu aspalardy qolda­nu­men jasa­­luda. Nәtiyje­sin­de kópir Qazaq­stan­­nyng ortalyq bóligin Reseyding kórshi­les jatqan ónir­lerimen baylanystyrady.

Sonymen qatar, jana kópirding ashyluy Aqsu men Pavlodar arasyn­daghy joldy 15 shaqyrymgha qysqartsa, eli­mizding shyghys ónirlerinen orta­lyq aimaqqa qatynaytyn tranzittik kólik­ter qala ishine kirmeydi. Osylaysha, joldy 40 shaqyrymgha qysqartu mým­kin­digi tuady.

Núrsúltan Nazarbaev búl jobany iske asyrugha júmyldyrylghan qúry­ly­sshylarmen jәne júmys­shy­­­lar­men kezdesti. Ángimelesu ba­ry­­synda ol «Núr­ly jol» baghdar­la­ma­sy ayasynda memleket tarapy­nan ob­lystyng kólik iyn­fraqú­ry­ly­myn  jaqsartyp, investiy­siya­­lyq tar­­tym­­dylyghyn arttyru ýshin qa­­je­t­­ti barlyq jaghdaylar jasala bere­­tinin aitty.

Jol-qúrylys kәsiporyndary ókil­deri elding infraqúrylymdyq jan­ghyr­­tyluyna arnalghan memle­ket­tik baghdar­lamalardyng iske asyrylyp jatqany ýshin Qazaqstan Preziydentine alghys bildirdi.

Búl Ortalyq Aziyadaghy eng úzyn kópir ótkeli bolyp sanalady. Qúry­lys barysynda merdigerlik júmys­targha ónirding shaghyn jәne orta biznes subektileri tartyluda. 400-den astam júmys orny ashyldy. Kópir ótkelin paydalanugha beru Pavlodar qalasynyng jol-kóshe torabynyng jý­gin jenildetip, kólik-tranzit aghy­­nyn ontaylandyrugha septigin tiygizedi.

Studentter innovasiya jolynda

Jana kópir ótkelin kórgen qu­a­nysh­ty sәtten son, Elbasy Núrsúltan Nazarbaev Súltanmahmút Torayghyrov atyndaghy memlekettik uniyversiytetting Startap akademiyasy JShS-inde boldy. Studentter, oqytushylar qúramy jyly shyrayly qarsy alghan kezdesu ótti. Rektor Aryn Órsariyev Innovasiyalyq ortany damytu arqyly túlghanyn, qoghamnyng jәne memleketting iygiligi ýshin júmys isteytin joghary bilik­ti mamandardy dayarlaudaghy óz­derining atqaryp jatqan júmys­tary jayly bayandap berdi. Preziy­dent uniyver­siytetting Startap akade­miya­­sy­nyng jú­mysymen tanysty. Mem­leket bas­­­­­shysyna student­terding iske asy­­­­ryl­­­­ghan, qazir ónim bere basta­ghan biyz­­­­nes-jobalary turaly bayandal­dy.

Sonday-aq, Elbasyna Pavlodar mem­le­kettik uniyversiytetining oqu ýderi­sine «kәsipkerlik arqy­ly oqy­tu» jónindegi jana qa­ghiy­­­dat­­tyng en­gizilip jatqany jó­nin­­de aityldy. Onyng ayasynda oqu ornynyng barlyq studenti kәsip­­ker­lik pen kóshbas­shy­lyq kurs­ta­rynan ótedi.

Núrsúltan Nazarbaev studentter úsynghan biznes jobalardyng әleuetining jogharylyghy men jasam­pazdyghyn atap ótti. Qazirgi uaqytta memleket biznesting damuy ýshin barlyq qajetti jaghdaydy jasap otyr. Álemning kóptegen elinde jas­­tar­­dyng studenttik kezende ózi­ning startap-jobalaryn bastap, jogha­ry oqu ornyn bitirgende birta­lay jetistikke jetuine mýmkin­dik beretin tәjiriybeler bar. Mún­day jaghdaylar elimizding ózge ónir­leri­ning joghary oqu oryndarynyng stu­dentteri ýshin de jasalugha tiyis, dedi Qazaqstan Preziydenti.

Studentter men oqytushylar Elbasyna zor densaulyq tilep, jas úrpaqty jetildiru mәselesine degen qamqor kózqarasy, janashyrlyghy ýshin alghys bildirdi.

Halyqaralyq Startap akademiyasy 2030 jylgha deyingi ónirdi damytu strategiyasyna sәikes S.Torayghyrov atyndaghy Pavlodar memle­kettik uniyversiytetining baza­syn­da ashylghan. Bilim beru meke­­mes­ining qyzmeti studenttik jәne oqytu­shylyq kәsipkerlikti ynta­lan­dyrugha, sonday-aq, ghylymy jәne zertteushilik jobalardy kom­mer­siyalandyrugha baghyttalghan. Qazir­gi uaqytta akademiya tayau jәne alys shetelderdegi biznes ókil­deri­men iskerlik baylanysty jolgha qoydy.

«Saryarqa» túrghyndargha quanysh syilaydy

Búl kýnderi oblys ortalyghyn­daghy «Aluminstroy» shaghyn auda­ny­nyng búrynghy túrghyndary pay­da­lanugha berilgen jana ýiden jar­­qy­­raghan pәterlerge ie boluda. Búry­nghy túrghyndary deytini­miz, qala­da ótken ghasyrdyng 50-shi jyldary salynghan eki qabatty túrghyn ýiler әbden tozyghy jetip, apatty jaghdayda túrghan-dy. Talay jyldar boyy búl jerge jana ýiler túrghyzu mәselesi de jii aity­lyp jýrdi. Osydan ýsh-tórt jyl búryn eski ýiler orny­nan «Saryarqa» atty jana túr­ghyn ýy keshenin salatyn joba jasalyp, búl maqsatty Ýki­met te qoldady. Qúrylys júmystary «Ónirlerdi 2020 jylgha deyin damytu» baghdarlamasy bo­yynsha jýr­gizilude. Búl jerde 2021 jyl­gha deyin kóp pәterli 40 túrghyn ýy kesheni túr­ghyzylmaqshy. Búl ýi­ler­ding erek­sheligi, birinshi qabat­taryn­da nemese dәl jandarynda Elbasy aityp jýrgendey, halyqqa qajet әleu­mettik oryndar ornalasady.

Jal­py, ónirdegi túrghyndardyng pәter alugha degen qajettiligin azay­­­tu maqsatynda aldaghy jyldary ob­lys ortalyghynda búl jana audan­­daghy ýilerden basqa taghy 22 jana ýy salynady dep jo­spar­la­­nyp otyr. Al 9 ýy osy jyl­dyng sony­­na qaray paydalanugha beri­ledi. Búl – kóp­tegen otbasy jana pәter­­­ler­men qamtamasyz etile­di de­­gen sóz. Qazir «Saryarqa» sha­ghyn auda­­nyn­­da jana ýilerding qúry­­lysy qar­­­qyndy jýrip jatyr.

Núrsúltan Nazarbaev eki bala­baqsha men әleumettik-mәdeny ba­ghyt­­taghy nysandar qúrylysyna arnalghan naqtyly jobamen tanys­ty. Sonday-aq, joldar men inje­ner­­lik kommunikasiyany qay­ta jón­deu, jasyl kóshet otyr­ghyzu, túr­ghyn ýilerding aulasyn ba­la­largha arnalghan alanmen jab­dyq­tau ar­qyly abattandyru qaras­tyry­lu­da.

Jana zaman balalaryna arnalghan mektep

Kelesi kezekte Elbasy Núrsúltan Nazarbaev «Saryarqa» túrghyn ýy kesheni audanyndaghy «Bala­lar­dyng tehnikalyq mektebine» keldi. Memleket basshysyn mek­tepting ýsh oqushysy qarsy al­dy. Preziydent әrbireuining qolyn qy­syp, bolashaqta qanday maman­dyq iyesi bolghylary keletinin súra­dy. Lenya Troyan úshqysh boludy ar­man­daytynyn, әuemodelideuding qyr-syryna ýirenip jýrgenin aitty.

Búl – paydalanugha dayyn túrghan 12 qabatty túrghyn ýiding birinshi qaba­­tynda ornalasqan mektep ýii. Mektepting maqsatybalalar­dyng shygharmashylyghyn damytugha jaghday jasau. Mektep diyrektory Sergey Shnayderding aituynsha, ýiirmelerge keletin 200 oqu­shy 6 kórkem-tehnikalyq jәne 10 teh­nikalyq baghyttaghy toptar­gha qa­tysady. Ónirdegi erekshe qú­­ryl­­­ghan búl joba jana zaman ýlgi­s­in­de oqushylardy robotty teh­niy­ka, radioelektronika, avia, keme mo­deliderin jasau, stendtik modeli­deuge ýiretedi.

Keshende 15 oqu kabiyneti bar. Kabiynetter zamanauy qúraldarmen jabdyqtalghan. Qosymsha sabaqtar tegin jýrgiziledi. Búl oqushylardyng ghy­lym men tehnika әlemine, en­bek­­ke degen qyzushylyqtaryn qalyp­tas­tyrady. Bos uaqyttaryn sheberhanalarda, zerthanalarda ótkizedi. Olardan bәsekege qabiletti bolashaq injenerler, konstruktorlar, óner­tapqyshtar, úshqyshtar, keme jasau mamandary ósip shyghatyny anyq.

  Auylgha da, qalagha da ortaq «Argo»

Tehnikalyq mektepten shyqqan song Elbasy Núrsúltan Nazarbaev Ruslan Aushev basqaratyn «Argo» jauapkershiligi shekteuli seriktes­tigine keldi. Oblys halqyna esimderi jaqsy tanys aghayyndy Aushevtar qughyn-sýrgin kórgen cheshen-iyn­gush­tardyng balalary. Jalpy, «Argonyn» auyl men qaladaghy iske asyryp jatqan júmystary is bastaghan kәsipkerlerge kerek-aq ýlgi. Kәsipker Ruslan Aushev oblys ortalyghynyng shetki jaghynda óz qar­jysyna elevator túrghyz­dy. Elevatorda astyqty keptiru, jeldetu, tieu sekildi júmystardyng barlyghy avtomattandyrylghan. Serik­testik diyrektory Ruslan Aushev­­tyng aituynsha, Jelezin auda­nyndaghy «Pahari» agroqala­shyq­tarynyng jekemenshik iyeliginde 9,2 myng gektar suarmaly alqap bar.

2015 jyly 1,2 myng bas iri qara Avstraliyadan әkelingen. Qazirgi tanda múnda 180 adam júmys istey­di. Biylghy jyldyng ayaghyna qaray sýt-tauarly fermasyn iske qosu kóz­delude. Júmysshylar ýshin bar­lyq jaghday jasalghan. 48 otbasyna әrqaysysy 12 pәterden túratyn qos­qabatty tórt ýy úsynylghan. Son­day-aq, basseyn, sportzal, dәm­hana, dýken, dәrigerlik ambulatoriya, mashina-traktor sheberhanasy, avtogaraj, túqym qoymasy júmys isteydi.

Búdan keyin Elbasy ónirde ósir­iletin auyl sharuashylyghy ónim­deri kórmesin aralap, oblystyng auyl sharuashylyghy tauarlaryn óndiru­shilerimen kezdesti. Olar oraq nau­qanynyng barysy men agrarlyq sala­nyng damu qarqyny jóninde әngimeledi.

Jinalghandargha arnaghan sózin­de Núrsúltan Nazarbaev ghylymiy-zert­teu instituttarynyng әleuetin ónirding agroónerkәsip keshenining ónimdiligin arttyru ýshin paydalanu qajettigin aitty.

Búdan bólek, Qazaqstan Preziy­denti Qytaygha tayaudaghy sapary bary­synda sol elge eksporttalatyn dәndi jәne mayly daqyldar mól­­sherin aitarlyqtay arttyrugha mým­­kindik beretin kelisimge qol jet­kizilgenin erekshe atap ótti.

Oblystaghy auyl sharuashylyghy kәsiporyndarynyng ókilderi Mem­leket basshysyna elding auyl sharua­shylyghy salasyna qamqorlyghy men qoldauy ýshin alghys bildirdi.

Bozshakólge industriyalandyru dýbiri jetti

Týsten keyin Elbasynyng qaty­suymen oblys ortalyghyndaghy Dostyq ýiinde Ekibastúzdyn «Bozshakól» tau-ken bayytu kombina­tyna qatysty telekópir ótti. Búdan búryn da, 2015 jyldyng jel­toq­san aiynda Memleket basshy­synyng qatysuymen ótken jalpy­últ­tyq telekópir ayasynda Boz­shakólde iske qosu-retteu júmys­­tary bastalghan bolatyn. Biyl aq­panda alghashqy mys kon­sent­raty alyndy. Bozshakól ónimi­ning alghashqy partiyasy Qytay­gha eksporttalmaq.

Dostyq ýiinde Elbasynyng qatysuymen bolghan telekópir barysynda «KAZ Minerals Bozshakol» JShS-inde jana fabrika iske qosyldy. Memleket basshysyna «KAZ Minerals Bozshakol» JShS-ning basqarma tóraghasy Oleg Novachuk ken-bayytu keshenining tolyq júmys siklin bayandap berdi. 2016 jyldyng aqpan aiynda múnda alghashqy mys konsentraty óndirilse, endi quaty jylyna 5 mln tonna kendi qúraytyn jana kәsiporyn iske qosylghannan keyin jalpy jyldyq óndeu kólemi 30 mln tonnagha jetetin bolady.

– Bozshakól tau-ken bayytu keshenin iske qosu ýshin 2,2 mlrd tenge júmsaldy. Kәsiporyn ónir­degi ken salasyn damytugha ýlesin qosady. Eng bastysy, osy ónerkәsip­ting arqasynda 2 mynnan asa adam júmyspen qamtyldy. Men barlyq әkimder men Ýkimet basshylaryn jana júmys oryndaryn ashugha basa nazar audarugha shaqyramyn. Sebebi, búl – memleketting mindeti. Biz әr adamdy júmyspen qamtuymyz kerek. Al eger ol enbek etkisi kelmese, ózi biledi. Dese de, júmys mәselesi aldynghy qatarda túruy tiyis. Býgin biz kendi qayta óndiretin jәne mys konsentratyn shygharatyn jana fabrikanyng ashyluynyng kuәgeri boludamyz, – dedi Preziydent.

Búl dalada mys qana emes, son­day-aq, molibden, altyn, kýmis jәne basqa da qúndy metaldar bar. Yaghni, Bozshakóldi evolusiyalyq órken­deuding ghasyrlyq jobasy deu­ge bolady.

Senim jýgi auyr

Sapar sonynda Dostyq ýiinde el Preziydentining qatysuymen oblys júrtshylyghymen kezdesui ótti. Jiyngha enbek sinirgen ardagerler, óndiristik kәsiporyndardyng júmys­­shylary, agrarlyq sala óki­l­deri, jastar kóshbasshylary, sport­­shylar, qoghamdyq úiymdar men etno­mәdeny birlestikter je­tek­­shi­leri qatysty.

Oblys әkimi Bolat Baqauov Elbasyna ónirding әleu­mettik-ekonomikalyq damuy turaly bayandady. Al Elbasy óz sózinde tәuelsizdik jyldarynda damudyng ornyqty ekonomikalyq modeli jasalghanyn atap ótti. Naryqtyq ekonomika ýshin damudyng jana «lokomotiyvine» ai­nalghan myqty kәsipkerler taby pay­da boldy. Býginde elimizde 1 miyl­­­lion 260 mynnan astam shaghyn jә­ne orta biznes kәsiporyndary bar, dedi Núrsúltan Nazarbaev.

Memleket basshysy elding әleu­met­tik saladaghy jetistikterining de manyzdylyghyn atap ótti. BÚÚ-nyng damu baghdarlama­­sy­nyng reytingine sәikes, Qazaq­stan әlemde 55-oryn iyelenip, adamy damu dengeyi joghary memleketter tobyna endi, dedi Qazaqstan Preziydenti.

Sonday-aq, Elbasy Qazaqstan ekonomikasynyng «industriyalyq-ónerkәsiptik tiregine» ainalghan ónirding eleuli damu nәtiyjelerine nazar audardy. Ónirding odan әri damuynyng irgeli industriyalyq bazasyn qúra­ghan auqymdy jobalar jemisti jýzege asyryldy. Atap aitqanda, quattylyghy jylyna 250 myng tonna bolatyn, bastapqy aluminiy óndiriletin elektroliz zauyty salyndy, ol Qazaqstandy týsti metallurgiyadan jetekshi elder qataryna qosty. Búl manyzdy jobanyng damuy barysynda «Qazenergokabeli» aksionerlik qoghamynda aluminiy symdarynyng óndirisi iske qosyldy. Taghy bir manyzdy nysan – quattylyghy jylyna 30 myng tonna bolatyn hlor men kýidirgish soda shygharu jónindegi «Kaustiyk» aksionerlik qoghamynyng zauyty, dedi Núrsúltan Nazarbaev.

Qazaqstan Preziydenti jinalghan­dardy Bozshakól tau-ken bayytu kombinatynyng jana fabrikasynyng iske qosyluy sekildi tarihy janalyqpen qút­tyqtap, jana óndiris Pavlodar oblysynyng indus­t­riyalyq-innovasiyalyq әleue­ti joghary ekenin kórsetetinin atap ótti. Jana kәsiporyn Bozshakól tau-ken bayytu kombinatynyng kendi qayta óndeu quatyn 30 mln tonnagha, mys konsentratyn óndiru kólemin 100 myng tonnagha deyin arttyrugha  mýmkindik beredi, dedi Núrsúltan Nazarbaev.

Sonymen birge, Memleket basshysy oblystyng energetika salasynda da kósh bastap túrghanyn aitty. Tәuelsizdik jyldary oghan 600 mlrd tenge investisiya salyndy, 2300 megavattan astam jana quat kózi iske qosyldy, dedi Núrsúltan Nazarbaev.

Sonday-aq, Qazaqstan Preziy­denti oblystyng kólik infraqú­rylymy jaqsarghanyn atap ótti. Aqsu – Kurchatov temir jol tar­maghy iske qosyldy, Omby qalasyna deyingi halyqaralyq avtodәliz qayta janartyldy. Qazirgi tanda «Núrly jol» baghdarlamasy oi­daghy­day jýzege asyrylyp jatyr. Onyng ayasynda Ertis ózeni ýsti­­nen kópir ótkeli salynuda. As­tana – Pavlodar baghytynda saly­nyp jatqan avtobannyng qúry­ly­sy jospar boyynsha 2017 jyly ayaq­talady, dedi Memleket basshysy.

Núrsúltan Nazarbaev әleumet­tik salada jýieli júmys jýrgizilip otyrghanyn aitty. Oblystyng túrghyn ýy qory 25 jylda 1,7 mln sharshy metr túrghyn ýige deyin kóbeydi. Byltyrghy jyldyng ózinde densaulyq saqtau sala­syn damytugha 35 mlrd tenge bólindi. Búl Tәuelsizdigimizding al­ghash­qy jylyndaghydan 100 ese kóp. Ónirdegi bilim beru salasyndaghy kórsetkishter de jaqsy. Oblysta apatty jaghdayda túrghan jәne ýsh
auysymmen oqytatyn mektepter joq, dedi Qazaqstan Preziydenti.

Sonday-aq, Memleket basshysy әlemdik naryqtaghy túraqsyzdyq pen qarqyndy tehnologiyalyq ózgerister jaghdayynda elimizdi odan әri damytu ýshin tótenshe sharalar qabyldau qajet ekenine nazar audardy. Eng birinshi kezektegi manyzdy mindet – Qazaqstan ekonomikasyn damudyng industriyalyq-innovasiyalyq jolyna kóshiru.

Núrsúltan Nazarbaev ekonomiy­kalyq ósimdi, halyqtyng túrmys dengeyin kóteru ýshin memleket tarapynan qajetti barlyq jaghdaylar jasala beretinin aitty.

Júrtshylyq ókilderi Memleket basshysyna ónirdi damytu mәsele­leri­ne údayy kónil bólip, tiyimdi mem­­le­kettik sayasat jýrgizip otyr­gha­ny ýshin rizashylyqtaryn bildirdi.

Sonynda Qazaqstan Preziy­denti oblystyng tәuelsizdik jyl­daryndaghy barlyq jetistigine ónir túrghyndarynyng eren enbegi arqasynda qol jetkizilgenin aityp, pavlodarlyqtargha zor densaulyq, amandyq jәne bereke-birlik tiledi.

Farida BYQAY

«Egemen Qazaqstan»

 

 

0 pikir