Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 9606 0 pikir 27 Mausym, 2015 saghat 04:24

AShYQ-ShAShYQ KIYINUDING ZIYaNY

Kóptegen psiholog mamandar adamnyng kemeldikke jetu joldary birneshe kezenderge bólinedi dep esepteydi. Adam damuynyng әrbir kezeninde naqty qajettilikter tuyndaydy. Eger siz osy qajettilikterding dúrys oryndaluyn qadaghalamaghan bolsanyz, "jeke túlghanyng damuynda toqyrau bolady", yaghni, adamnyng jeke túlghasy jetilmeydi, ol belgili bir damu satysynda "qatyp qalady". Adam óz qajettilikterin adal jolmen qanaghattandyra almasa, onda ol ómirining sonyna deyin sonyng ornyn toltyru ýshin úmtylatyn bolady.

Búl kezende úldar kóbirek belsendi әreket etedi jәne olar ózderinin  artyqshylyqtaryn  kórsetuge tyrysady. Qyzdar kóbinese qorshaghan ortanyng nazaryn ózderine audarghysy keledi. Atalmysh kezenning negizgi belgisi qyzdarda әdemi kiyim kii men kosmetikany qoldanumen erekshelenedi.  Qyzdar men әielderding kópshiligi osy kezende tynysh, birqalypty ótedi jәne "adamdyq túlghanyng kemeldenui men jetilu" kezenine birtindep qadam basatynyn atap ótken jón. Sol ýshin olar ózderining syrtqy beynesin bezendiru ýshin quaty men energiyasyn júmsay bermeydi, kerisinshe, jeke túlghasyn, otbasyn, qoghamdy damytugha ózderining moralidyq jәne fizikalyq qabiletterin shyndaydy.

Belgili  sebeptermen óz júbaylarynyng nazaryn audara almaghan әielder, qanday da bir jolmen ózin kórsetu ýshin ózderining "әsemdigin"  jalpynyng nazaryna úsynu arqyly qoghamda bar ekendigin, ornyn kórsetuge tyrysady. Búl әreket әiel bolmysynyng búzyluyna, túlghasynyng tómendeuine әkep soqtyrady. Psiholog Shahriyar Ruhany osy turaly bylay dep týsinik beredi: "Kóp jaghdayda júbaylarynyng jetkiliksiz nazary qoghamda әielding jeke túlghasynyng búzyluy men tәrtipsizdikke baruyna  әkep soqtyrady". Jazushy taghy da bylaysha tolyqtyrady: "Keybir әielderding óz týr-sipatyna degen shekten tys kónil bólui men ózgening nazaryn ózine audarugha degen talpynysy olardyng moraldyq qasiyetterining jetispeytindigin kórsetedi".

Zertteuge qatysqan Prinston uniyversiytetining týlegi Mina Sikar erler  jabyq kiyimdi әielderge ashyq kiyimdi әielge qaraghanday, qaramaytyndyghyn tilge tiyek etedi. Psiholog Suzan Fiskening pikirinshe, erler tolyqqandy  jabyq kiyingen әielderdi tәuelsiz әri salmaqty dep qabyldaydy. Áyelderdegi kóp jalanashtanu, әdette qaterli isikpen ayaqtalady. Múnday tújyrymgha kelgen "Strestin  psihologiyalyq antropologiyasy" atty monumentaldyq zertteuding avtory, ataqty dәriger, akademik Leonid Kitaev-Smyk boldy.

Dәrigerler qaynaghan ystyq kýnde basty mindetti týrde bir nәrsemen jabu kerektigin úsynady. Mәselen, kepka, panama, qalpaq nemese oramal. Eger adam ystyq kýnde basyn ashyq ústasa, kýn sәulesinen kóp ziyan shegedi. Kýn kózinen basty ghana emes, shashty ta qorghamasa, ystyq pen radiasiyalyq sәuleler olar ýshin qauipti bolyp tabylady. Joghary temperaturanyng әserinen shash aitarlyqtay ylghaldylyghyn joghaltyp, tez kebuge beyimdeledi. Ulitrakýlgin sәuleler shashtyng jogharghy qabaty - kutikulany búzady. Zaqymdalghan kutikula tolyq qorghanysh funksiyasyn atqara almay, shash qatty bolyp, iykemdiligin joghaltyp, tez úshtalady. Sonday-aq ziyandy kýn sәulesinen terini qorghaytyn tabighy matalardan jasalynghan jәne deneni salqyndatu ýshin aua aghynyn erkin ótkizetin, denege jabyspaytyn kiyim týrin tandau kerek. Tar kiyim kerisinshe deneni qyzdyrady. Kýnning astynda ashyq jýru giypertermiyany tughyzady. Sonymen qatar, kýn sәulesining ziyany terining merziminen búryn qartangyna alyp keledi.

Dәrigerler tar shalbar men jabysqan tar koftanyng densaulyqtyng búzyluyna birden-bir sebep bolatyndyghyn  basa aitady.  Mysaly,  kiyimning ishti qysuynan dem alu barysynda diafragmanyng tolyqqandy týsuine kedergi keltiredi әri ókpening giyperventillyasiyasyn tughyzady. Ókpenin  giyperventillyasiyasy - búl shamadan tys jyldam nemese tereng dem alu. Múnday tynys alu óz kezeginde bas ainalu, әlsizdik, entigu siyaqty jәne basqa da belgilerdi tughyzady, qandaghy ottegi men kómirqyshqyl gazy balansynyng búzyluyna әkeledi. Tar shalbar kiiding taghy bir jaghymsyz saldary - qyjyldy tudyru. Onyng sebebi qysymnyng әserinen asqazan qyshqyly óneshke kóteriledi. Tar jaghaly jeydeler men vodolazkalar  moyyn arteriyasyn qysady jәne kózishilik qysymdy jogharlatady. Búl glaukomanyng payda bolu sebebin tughyzady. Glaukoma – kózdin ishki qysymynyng joghary kóteriluinen bolatyn sozylmaly kóz auruy.

Sondyqtan әielderding jabyq kiyinui bógde kózderden ghana qalqan emes,  qoghamdaghy erlerding de teris jolgha týspeuine negizgi sebep bolyp sanalady. Kýlli әlem ózine tәn jamylghysymen oranghan, aghashtar japyraqtarymen sәndi, jerding ózi atmosfera men azon qabattarymen qaptalghan, noutbukti arnayy cheholmen qaptaymyz, qylysh bolsa, qynapta saqtalady. Al qaby joq nәrselerge qaranyz, jemister bolsa, birden shiriydi, týsterin ózgertedi, zattarymyz bolsa, syrtyn bes eli shan-tozang basady. Al, endi osylay bol túra, sanasy bar adam qalaysha jartylay jalanash kýide jýre alady. Olay bolsa, siz de sol kereksiz zattarday ózinizge shan-tozannyng qaptaghanyn qalaymaytynynyz anyq. Endeshe, Allanyng asyl búiryghyn maqsat etken әr әiel túlghasy da syrt kózden jasyryn bolyp, ózin әsem jabyq kiyimmen әsemdeui tiyis.

alashainasy.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1582
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3613