Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 3006 0 pikir 10 Shilde, 2013 saghat 20:28

Azamat Aqylbekov. Mening úsynysym: bas sýiekti qalay qaytarugha bolady?

         Qúrmetti oqyrman! Birden kelisip alayyq, búl mәsele turasynda jazu barysynda ózimdi kórseteyin nemese bilgishsineyin degen oiym joq. Tek ózimning azamattyq paryzymdy oryndap, elge oy tastamaqshymyn. Búghan týrtki bolghan -  Parlament Mәjilisinde bir top deputattardyng osy mәseleni qayta kóterui. Qaytalaymyn, qayta kóterui! Óitkeni, búl mәsele eshqashanda qazaq jadynan óshpey, mazalay beretini anyq. Sonyng sheshilu joly qalay iske aspaqshy? Mine, men sizderdi sol turaly oy bólisuge shaqyramyn.

         ...Kenesary hannyng bas sýiegin qaytaru mәselesine qatysty jaghdaygha ýnilip qarasaq, biz túp-tura tamaq esine týskende zar qaghyp manyraytyn jetim qozydaymyz...

         Qúrmetti oqyrman! Birden kelisip alayyq, búl mәsele turasynda jazu barysynda ózimdi kórseteyin nemese bilgishsineyin degen oiym joq. Tek ózimning azamattyq paryzymdy oryndap, elge oy tastamaqshymyn. Búghan týrtki bolghan -  Parlament Mәjilisinde bir top deputattardyng osy mәseleni qayta kóterui. Qaytalaymyn, qayta kóterui! Óitkeni, búl mәsele eshqashanda qazaq jadynan óshpey, mazalay beretini anyq. Sonyng sheshilu joly qalay iske aspaqshy? Mine, men sizderdi sol turaly oy bólisuge shaqyramyn.

         ...Kenesary hannyng bas sýiegin qaytaru mәselesine qatysty jaghdaygha ýnilip qarasaq, biz túp-tura tamaq esine týskende zar qaghyp manyraytyn jetim qozydaymyz...

         ...Búl mәselemen  Kenesary úly Syzdyq súltan men Jambyl atamyzdan bastap, Alash arystary da ainalysqanyn, Sovet zamanynda sol sýiekti Leningradta kórdim degen talay kisilerding (Mysaly: ataqty shopan, Sosialistik enbek eri Jazylbek Quanyshbaev) sózderin, qazirgi kezende birneshe ekspedisiya jabdyqtalyp, olardyng barlyq júmystary sәtsizdikke úshyraghany turaly bireu bilse, bireu bilmeydi. Onyng ýstine osy ispen birneshe qordyng qatar ainalysyp jýrgendigi taghy bar. Gazet, jurnal betterinde kóptegen azamattar talay sharua bitirgenderi de jazyldy jәne han jatqan jerler «tabylyp», qazir tórt jerge eskertkish qoyylghandyghy, izdeuge kóripkelderding de qatysqandyghy turaly habarlargha kóptegen syndar aitylyp, el arasynda tirnektep jasalynghan qiyn júmystardyng bedelin tómendetip ketkendigi de ókinishti...

         Alayda, qazaq halqynyng babamyz Kenesary jәne de sol kezderde sheyit bolghan kóptegen súltandardyn, erlerdin, batyrlardyng qaza tapqannan keyingi jaghdaylaryna bey-jay emestigine, janashyrlyqpen qaraytyndyghyna quanamyz. Songhy hanymyzdyng aruaghy úmytylmay, ómirde erekshe oryn alyp otyrghany әr qazaqtyng jýreginde, oiynda túr.  

         Songhy ret Kenesary jaghdayyna mәdeniyet ministri M. Qúl-Múqammed jauap berip, barlyq ekspedisiyalardyng sәtsizdikke úshyraghanyn, al aldaghy uaqytta izdeu júmystarynyng jalghastyrylyp, eger basqaday qiyndyqtar tuyndasa, elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng ózi tikeley aralasatyndyghy turaly mәlimetterdi oqyp quanyp qalghan bolatynbyz.

         Jaqyn kýnderde bir top Mәjilis deputattary osy mәseleni qayta kóterip, búrynghy qatelikterdi qaytalamay, ary-beri qaptaghan jazu, hat almasumen ghana shektelmey, tez arada shalt, naqty qimyldaytyn top qúryp, onyng jetekshiligine osy iske shyn berilgen adamdy taghayyndaudy úsynghandaryn tolyghymen qúptay otyryp, sonday adamnyng boyynda qanday sapa-belgileri, qasiyet-sharttary boluy kerektigin úsynbaqshymyz:

1) Áriyne, top basqaratyn túlghanyng arqalaytyn jýgining orasan auyrlyghy anyq, sondyqtan búl iske tolyghymen berilgen adam boluy qajet, yaghny kýndelikti kýibenmen óz basynyng qamyn oilap ketpey, bastaghan isti ayaghyna jetkizip, búl mәseleni tolyghymen sheship, bar elding senimin aqtau;

2) Top Reseyge, Qyrghyzstangha barghanda úyatqa qalmas ýshin bar jaghynan bilimdi boluy kerek. Ol ýshin osy mәselege qatysty barlyq materialdardy týgel bir ortalyqqa jinaqtap, tolyq tanysyp bilui qajet;

3) Belgili han úrpaqtarynan DNK saraptamalaryn alyp, ghylymy negizdelgen hannyng óz DNK taldamasyn shygharyp, anyqtau kerek;

4) Altau ala bolsa, auyzdaghy ketedi, tórteu týgel bolsa, tóbedegi keledi demekshi, barlyq qarjyny bir jerge toptastyru kerektigi sebepti sengen adamnyng barynsha ashyq-adal boluy;

5) Top basshysy qazaqsha óte jaqsy bilui kerek; (barghan adamymyz, kelisim jýrgizetin qarsy jaqtyng adamdarymen qosylyp, ózimizdikilermen tilmash arqyly sóilesip túrsa, onday toptyng qanday bedeli bolmaq?)

6)  Top basshysynyng túlghasynan qazaqy kelbet týgeldey tabyluy kerek, yaghny bizding qazaq elining basqa týrki halyqtarymen salystyrghanda eshteneni úmytpaytyn qasiyeti dara kórinui kerek; (birer alghan hattardan ýzindi keltireyin - Murad Adjiy (jazushy): «...Sening aitqanyna tolyqtay qosylamyn, key kezderde el auzynan mýiizderi qaraghayday akademikter bilmeytin mәlimetterdi alugha bolady. Búl jóninen qazaq halqy óte erekshelenedi»; R. Túrabhanogly (partiya jetekshisi) «..Qazaq halqy bizding әzerbayjandargha qaraghanda búrynghyny, eski sózderdi, ata-babasynyng jatqan jerin biluimen tang qaldyrady»; R. Sanbobaev (professor) «...Bizding ózbekterden ary taman súray bastasan, tek túrghan jerlerin aitumen ghana shekteledi. Al qazaq bauyrlarymyz búrynghy ata ruhtaryna erekshe senimmen, adaldyqpen qaraydy») Mine, bizding top basqarushysynyng qazaqy sana ruhynda bilimdi boluy kerek degenimizding maghynasy osynda. Egerde top basshysy (mýshesi) Shoqan, Nysanbay, Kókpay, Jambyl, Syzdyq, Ahmet, Múhtar, Sәbiyt, Iliyas, Ermúhan, Álihan, Múhametjan, Múqash, Soltonaev, Álkey, Shәdi, Sýiinbay, Baqtybay, Kenen siyaqty t.b. t.b. atalarymyzdyng enbekterinen nәr alghan, habary bolmasa, ondaylar uyzyna jarymaghan tóldey orta jolda qalyp qoyary anyq;        

7) Top jetekshisi hannyng qazirgi úrpaqtarymen týgeldey derlik tanys bolyp, údayy baylanysta bolghany jón. Jasyratyn nesi bar, bizding qazaqtyng túrghan jerine, shyqqan tegine (ruyna) baylanysty da azdaghan erekshelikteri bar. Kenesary – tóre túqymynan, sondyqtan búl rudyng da erekshelikterin (tamghasyn, úranyn...) týbegeyli bilu manyzdy. Al han úrpaqtaryn tolyqtay bilu qajet deytinimiz, alda kim biledi, qanday jerlerge jýginuge tura kelerin, sondyqtan zandylyq-zannamalyqtar negizindegi keybir oilarymyz bar; 

8) Top jetekshisin (mýshelerin) saylaghanda onyng jasyna, ataghyna, shenine qaramay, qolynan naqty is keletindigine qaraghan abzal.

9) Osy toptyng ózin qalyptastyrghanda Últtyq komissiya qúryp, kandidattardy ashyq týrde (BAQ) talqylau qajet;

         Kenesary hannyng bas sýiegin qaytaru - el preziydenti N. Nazarbaevtyng tapsyruy boyynsha qazirgi talqylanyp jatqan qazaq halqynyng shynayy tarihyn qalyptastyru konsepsiyasyna sәikes ýlken, asa manyzdy oqigha bolmaq. Sondyqtan osy úsynystarymdy kópshilik talqysyna joldaudy jón kórdim.

 Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1582
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3613