Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Janalyqtar 3964 0 pikir 31 Mamyr, 2013 saghat 11:45

Ábilpeyiz Iliyasov. Zarlatty zaman talaydy...

Tandayy jarylyp sheshen, mandayy jarylyp kósem bolyp tuu – ekining birine bitetin baq emes. Dese de, óz oiy men kónil kýiin ózgeshe jazyp, sóz kestesimen órnektey bilgen Ábilpeyiz Ámzeúly Iliyasovtyng (1922-194...) ólenderin oqyp tereng oigha berilesiz.

  Jastayynan jetimdik pen joqshylyq kórip, býkil әuletinen ajyrap erte eseygen aqynnyng jyrlarynan 1932-1933 jyldardaghy alapat ashtyq pen 1937 jylghy zúlmat zardabynan taqsiret shekken elding múny men zapyran zaryn, әdiletsizdik pen qisapsyz qiyanattyng qasiretin kóresiz, júlyn-jýikenizben sezinip tarihy jadynyz janghyrady.

  Ókinishke qaray, qysqa ghúmyr keship, 1941 jylghy qan maydannan oralmaghan qyrshyn jastyn  kóp ólenderi saqtalmady. Óz atam Ámzeúly Ghany (1924-1996) aqsaqal aghasy Ábilpeyizding esinde qalghan birneshe jyr shumaqtaryn maqamdap otyryp egile aitatyn. Osydan jiyrma jyl búryn jazyp alghan múrany 31 mamyr «Sayasy qughyn-sýrgin qúrbandaryn eske alu kýnine» oray aza tútyp, marqúmdardyng ruhy shat bolsyn degen niyetpen kópshilik nazaryna úsynyp otyrmyn.

Tandayy jarylyp sheshen, mandayy jarylyp kósem bolyp tuu – ekining birine bitetin baq emes. Dese de, óz oiy men kónil kýiin ózgeshe jazyp, sóz kestesimen órnektey bilgen Ábilpeyiz Ámzeúly Iliyasovtyng (1922-194...) ólenderin oqyp tereng oigha berilesiz.

  Jastayynan jetimdik pen joqshylyq kórip, býkil әuletinen ajyrap erte eseygen aqynnyng jyrlarynan 1932-1933 jyldardaghy alapat ashtyq pen 1937 jylghy zúlmat zardabynan taqsiret shekken elding múny men zapyran zaryn, әdiletsizdik pen qisapsyz qiyanattyng qasiretin kóresiz, júlyn-jýikenizben sezinip tarihy jadynyz janghyrady.

  Ókinishke qaray, qysqa ghúmyr keship, 1941 jylghy qan maydannan oralmaghan qyrshyn jastyn  kóp ólenderi saqtalmady. Óz atam Ámzeúly Ghany (1924-1996) aqsaqal aghasy Ábilpeyizding esinde qalghan birneshe jyr shumaqtaryn maqamdap otyryp egile aitatyn. Osydan jiyrma jyl búryn jazyp alghan múrany 31 mamyr «Sayasy qughyn-sýrgin qúrbandaryn eske alu kýnine» oray aza tútyp, marqúmdardyng ruhy shat bolsyn degen niyetpen kópshilik nazaryna úsynyp otyrmyn.

                                                                                                      

Mýsilim ÁMZE

                                                    *  *  *                                                                                                             

Ua, bek jaqsylar aghayyn !

Qúlaghyng salyp tyndasan

Qalamdy qolgha alayyn.

Kókti sýzip jyljyghan

Júldyzdayyn aghayyn.

Jaqsy menen jamannyn

Nadan bir menen adamnyn,

Jasym kishi bolsa da

Kórdim mende talayyn.

Ýlken-kishi bәrine

Qatyn-qalash, qyz-qyrqyn

Enbektegen baladan

Saqaldy-múrtty kәrine

Sәlemhat arnap jazayyn.

Sondaghy aitar talayym:

Ýsh jasymda jetim qap

Kórdim men de qúdaydyn

Kenshilik qylghan sarayyn.

Anamnyng jatyp ishinde

Isteppin kýnә talayyn.

Jaralmay túryp jasymda

Tarttym halyq jazayyn.

Qúdaydyng qylghan әmiri

Dәuren sýrgen pir babam

Solardyng qylghan kýnәsin

Audarghan maghan qúdayym.

 

Endigi sózding qysqasy,

Ýsh jasta qalsam atadan

Jetimdikti bilmeppin

Asyq oinap saqadan.

Jetimdik taghy bilmeppin

Asyraushy bolyp anadan.

Jetimdik taghy bilmeppin

Ata da bolyp aghadan.

Kóp kórindi manlaygha

Toghyz jasqa kelgende

Ámze, Qamar, Sәipidin

Joghaldy búlar aradan.

Bәdiredin tiri dep

Jan-jaghyma qarasam,

Shulaghan jan orasan

Aughanstan, shetelge

Ótti dep shekaradan.

Tiri ghayyp, tusyz el

Tiri airylghan aghadan

Jyghylghanday jaradan,

Birden ketti-au ýsh arlan

Mende bir kóp qoy ish arman...

Aldady ómir, aldandyq,

Búlandatty-au súm jalghan.

Qútylyp qashan shyghamyz

Qúruly temir qúrsaudan?!

                                                  

 *  *  *

 

Zamana zary qalay-dy

Zarlatty zaman talaydy.

Baryn tonap dýniyenin

Qanyratyp qoydy saraydy.

Ayaghyng shalys basylsa -

Týrmesine qamaydy.

Kýlip-oynap shattansan

Túrmysy tezep sabaydy.

Aqyryn bayqap tynlasan

Naq ózinning jan dosyn

Basqan izdi sanaydy.

Ata-babang bay bolsa

Jabylghan júrtyn, aghayyn

Ala kózben qaraydy.

Ýzdik shyqsa dabysyn

Týspeydi jerge namysyn.

Dau-jala jerdi jarmasa

Shoqpardan basyng qanaydy.

Baghyng taysa basynnan

Tuysqan deme aghaydy.

Dәulet qús qonsa basyna,

Júrt jiylsa qasyna

Sonda ghana aghayyn

Birte-birte janaydy.

Janyn berer dossynyp

Auzyndy kelip jalaydy.

Osydan ne sóz shyghad dep,

Kózin almay qaraydy.

Toltyrady tuysqanmen

Qazaq bir qalmaq jinalyp

Bauyrlas bolyp manaydy.

 

Zamana zaryn tyndasan

Zarlaghan zarly ýn shyghad

Shyrqaghan әndi tyndasan

Dymyghyp adam túnshyghad.

Jalyqpay kýtseng jalghandy

Tang atpay jaryq kýn shyghad

Allagha ising jaqpasa

Sapary bolmay qyrsyghad.

Momyndy týrtip qorlasan

Sheber-sheshen til shyghad.

Jamanmenen syrlassan

 Tóbeles syndy ýn shyghad

Jaqsymenen syrlassan

Qúny joq qiyal, syn shyghad.

Jaqsyny tansang ósekke

Aytyp bolmas min shyghad...

                                          

 *  *  *

 

Qúdayym bastan jarattyn

On segiz myng ghalamdy

Qolynnan sanap tarattyn.

Aqyrynda adam ghyp

Atymyzdy sanattyn.

Bireudi bay, kedey ghyp,

Birine-birin qarattyn.

Alshaqtatyp bireudi

Telegey malyn sanattyn.

Qúpiya jalghan dýniye

Pendelerding ýstinen

Tynshy qoyyp talattyn.

Bireudi jastan jetim ghyp

Kisi auzyna qarattyn.

Jetimge jaryq tabylmay

Baqtyrdyng qoyyn manaptyn.

Sótke men kýndi úmytyp

Jolyna týsting saghattyn,

Atasy jaqsy ne sabaz

Dәmin tattyng araqtyn...

                                           

Dombyramdy tartayyn

Tiyegin ústa ondasa,

Sheshennen sóz tabylar

Janly tonday torlasa.

Qisyq aghash týzeler

Ústagha salyp morlasa,

Áshekey symbat kóriner

Boyama týspen onlasa.

Bendening baqyty ashylmas -

Mandayy qalyng sorlasa.

Barynsha sózdi tógeyin

Pirlerim kelip qoldasa !         

                                                     

*  *  *

Aughangha ketken agham Bәdiredinge                                                   

 

Oygha shomdym qalamymdy qolgha alyp

Saghynghanda agha sizdi oigha alyp.

Ystyq jýrek mahabbattan shyqqan oi,

Qústay úshty-au óz-ózinen joldanyp.

Qaydan tabam agha, sening ózindi

Agha desem estimeysing sózimdi.

Qarataudan qarly boran soqqanda

Izdeymising yqtap ketken qozyndy?!

Syr jazugha qalamym túr qolymda

Siz de barsyz jýregimde, oiymda.

Kóp kýttirdin, agha sizdi saghyndym,

Qaraumenen eki kózim jolynda.

Agha desem, auyzymnan shyqqan ot

Júmarlanyp kónilime boldy top.

On jyl kórmey, agha sizdi saghyndym

Yntyq jalyn, jýregimde jaynap shoq!

Tauda – arqar, atsam kózim qimaydy

Qayghy-qasiret jýregime simaydy.

Osyndayda syryn syrtqa shygharmay,

Bәrin qalay ining ishke jinaydy.

Mening atam – qút, baqytty jan edi

Ádildikte búl dýniyening hany edi.

Auyspaly kezek kýtken jalghannyn

Sol sebepti mende kegi bar edi.

Amalym ne, aitqanmenen bola ma

Jylay bersem qu kónilim tola ma?

Iliyastan Ghany menen men qaldym,

Eki jetim qozyng manyrap qorada.

Ining Sәipin, qaryndasyng Ámiynә,

Qamar qyzy Mәliykә men Ádiysә.

Bizdi tastap súm ómirmen qoshtasty...

Alghan jary  Biybigýli taghy da.

Aldymyzda esen qoysa anany

Qoydan  qalghan qozylargha panany.

Shýkir etip siynamyn Allagha

Bilmegendey jýrektegi jarany.

Sonyma ergen sýienish qyp Ghanidy

Ishten jekip súm-dýnie pәniydi.

Aldymda – anam, sonymda – inim túrghanda

Quanyshym tisin kókke janidy.

Bauyrlasym, jasyng ýlken aghasyn

Jaghalapsyng Ámudariya jaghasyn.

Qasqyr shauyp bytyrap ketken qozyndy

Qorasyna qashan kelip jinaysyn?

Alys joldan aighaylasam barmaydy

Búl súm ómir múnsha meni aldaydy!

...........................................................

Qoy jýregim!

Ezile  bermey toqtashy,

Alyp qashyp әrnemege soqpashy.

Qysqart sózdi, toba qyl...

Bolsang daghy óz qúlyna baqtashy!

 

Abai.kz

0 pikir