Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Janalyqtar 3256 0 pikir 1 Qyrkýiek, 2009 saghat 03:36

Nәziya JOYaMERGENQYZY. Kazinolar zangha baghynbaydy

Biylik qúmarpazdardy Shortandy men Qapshaghaygha sýirep әlek, al zangha moyynsúnghysy kelmeytinder jasyryn әri zansyz jolmen payda tabuda. Olardy tipti, qúqyq qorghau organdarynyng әshkereleui, sottyng aiyppúly men tәrkileui de tyya almay otyr.

Biylik qúmarpazdardy Shortandy men Qapshaghaygha sýirep әlek, al zangha moyynsúnghysy kelmeytinder jasyryn әri zansyz jolmen payda tabuda. Olardy tipti, qúqyq qorghau organdarynyng әshkereleui, sottyng aiyppúly men tәrkileui de tyya almay otyr.

2007 jyldyng 1-sәuirinde QR "QR Oiynhanalyq kәsipkerligi turaly" Zangha sәikes, elimizdegi 150-ge juyq oiynhanalar Almaty oblysyna qarasty Qapshaghay su qoymasynyng jaghalauy men Aqmola oblysyndaghy Shortandy kólining jaghalauyna kóshui tiyis bolatyn. Qújat nebary ýsh aidyng ishinde qúmarhanalar men oiyn avtomattaryn atalghan eki aimaqqa shoghyrlandyrudy kózdegen. Shortandy men Qapshaghaydaghy jana oiyn alandarynyng qúrylysy shamamen, 23,6 mlrd. dollargha baghalanghan. Tyghyryqqa tirelgen oiyn biznesining ókilderi sazgha otyryp qalmaudyng san amalyn qarastyrdy: biri oiynhanasyn alys shet memleketter men kórshiles elderge kóshirse, endi biri ghimaratyn meyramhanalar men qonaqýilerge ainaldyrdy. Sarapshylar qauymy oiynhanalardan týsken kiristing basym bóligi kólenkeli ekonomikanyng enshisine tiygenin aitady. Juyrda Almaty qalasynyng prokuraturasy qaladaghy 214 qúmarhana klubtarynyng kópshiligi zansyz payda tauyp jatqandyghyn mәlimdedi. Prokuratura qyzmetkerlerining aituynsha, eki jyl búryn tyiym salynghan osy oiyn biznesinen 153 kәsipker óz erkimen bas tartqan kórinedi. Al zangha moyynsúnbaghandar zansyz kәsipkerlikpen ainalysqandardy jazalaytyn eng qatang bap - 190-bappen jauapqa tartylady, yaghni, 5 jylgha deyin bas bostandyghynan aiyrylady. Kazinolar men aqshalay útysqa negizdelgen oiyn avtomattarynyng qyzmetine tyiym salatyn QR "Oyyn biznesi turaly" Zang 2007 jyldyng 1-sәuirinde qabyldanghan. Soghan qaramastan, resmy derekter 2007 j. nauryz ben 2008 qarasha aralyghynda Almatydaghy oiyn avtomattarynyng 10 esege kóbeygenin aitady. Taghy bir keregharlyq: 2007 jyldyng 1-sәuirinen bastap 47 zandy jәne jeke túlghanyng oiyn avtomattaryn ashugha qatysty bildirgen ótinishteri qanaghattandyrylghan. Basqasha aitqanda, "Oyyn biznesi turaly" Zandy Salyq komiytetindegiler teriske shygharyp otyr. Oiyn avtomattarynyng qyzmetin qadaghalaytyn da - salyq organdary men QR turizm jәne sport komiyteti.
Elimizdegi oiyn biznesining nysandary 4-ke bólinedi: oiyn zaldary, yaghni, qúmarhanalar, oiyn avtomattaryna arnalghan oryndar, totalizatorlar men bekmekerlik mekemeler. Qazirgi kezde oiyn avtomattarynyng oiyn biznesindegi salmaq ýlesi 80-85 payyzgha juyq. Byltyr jyl sonyna deyin ýzdiksiz ósu ýstinde bolghan oiyn avtomattarynyng sany kýrt azaya bastaghan. QR Qarjy ministrligindegilerding derekterine sýiensek, 2007 jyly elimizde 132 qúmarhana 2000 oiyn zaly, 53 bukmekerlik mekeme men 1 totalizator júmys istegen. Esesine, qazir olardyng naqty sanyn tap basyp aitu mýmkin emes. Al azarttyq oiyndar salasynda nәpaqasyn tapqandar sany - 10 myng 400-ge juyq. Alayda, ministrlik taratqan sandyq kórsetkishterdi Qazaqstannyng oiyn biznesi assosiasiyasynyng ókilderi teriske shygharady: "Shyn mәnisinde, 10 400-den bes esege kóp". Bir-birine qayshy eki pikirding arajigin ajyratyp aitar eshkim joq. Sondyqtan oiyn biznesinde ter tókkenderding naqty sany da belgisiz.
Býginde qúmarhanalar men oiynhanalardyng kópshiligi zansyz týrde jasyryn júmys jasaugha kóshti. Negizi qúqyq qorghau organdarynyng qyzmetkerleri zansyz әreket qylmyskerlerdi anyqtaudan, aiyppúl saludan, olardyng zattaryn tәrkileuden kende emes. Biraq ony shybyn shaqqan qúrly kóretin qúmarhana iyeleri joq. "It qoryghan jerge ósh" demekshi, barghan sayyn qúmarhana, oiynhanalar sany artyp barady. Otandyq búqaralyq aqparat qúraldarynda zansyz qúmarhanalargha qatysty aqparattar legi tolastar emes. Juyrda dәl osy baghytta atqarylyp jatqan sharalargha kónili tolmaytyndyghyn mәlimdegen QR Preziydenti N.Nazarbaev zansyz túrghyda payda tauyp jýrgen oiynhanalardy әshkereleuge qatysty QR Ishki ister ministrligine núsqau berdi: "Eger múny qarapayym azamattar biletin bolsa, jergilikti polisiya da habardar. Eger ol biletin bolsa, kazino nege әli kýnge júmys istep jatyr?". Elbasy auzyn jiyp ýlgergenshe, anyghynda, dәl sol kýni Almatyda zandy belsheden basqan eki kazino - "Tornado" men "Arlekino" anyqtaldy. Eki mekemege tiyesili 1,5 mln. tenge kólemindegi menshik tәrkilengen. Onyng 500 mln. tengesi - qolma qol aqsha. Arada eki kýn ótkende Ontýstik Qazaqstan oblysynyng Saryaghash qalasynda kólik juatyn oryn men biliyard kluby ornalasqan ghimarattan zansyz júmys istep jatqan oiynhana "tabyldy". Resmy derekterge sýiensek, songhy ailarda QR Bas prokuraturasy zansyz payda tauyp otyrghan 97 oiynhanany anyqtaghan. Sonday-aq, 35 ruletka, karta oiyndaryna arnalghan 12 ýstel men 1300-den astam oiyn avtomattary (onyng 350-ge juyghy Almaty qalasynda) tәrkilengen. Negizi ruletkalargha qojalyq etken azamattar sot aldynda jauap berui tiyis. Biraq oiyn avtomattarynda syiaqy beriletinin dәleldeu prokurotura qyzmetkerlerine onaygha soqpaydy әri zang búzushynyng qylmysyn әshkereleu ýshin qaltadan kәdimgidey mol kólemde aqsha shygharugha mәjbýr. QR Bas prokuraturasynyng resmy ókili Núrdәulet Sýiindikovting aituynsha, qúqyq qorghau qyzmetkerlerining qyryna ilikkenderdi zang jýzinde jaza tartu ýshin qúmarhanalarda syiaqy alu arqyly ghana qúryqtaugha, yaghni, dәleldeuge mýmkindik tuady. Al oiyn avtomattarynda syiaqy taghayyndamay-aq "qyzyqqa batugha" Qazaqstan zandary tyiym salmaydy.
Eskeretin jayt, oiyn biznesi damyghan Qúrama Shtattarda qúmarhanalargha tepse, temir ýzetinder emes, jastary egde tartqandar ýiir keledi eken. Onyng ýstine, Amerikada 21-ge tolmaghandardy qúmarhanalardyng esiginen de syghalatpaydy. Qúqyq qorghau organdarynyng qyzmetkerleri bizding elde zannyng jii búzylatynyn, yaghni, 21 jasqa tolmaghan jastardyng kazinoda jii kónil kóteretinin aityp, dabyl qaqqan edi. Býginde zansyz әreketke kóshkenderding bala taghdyry men jastardyng ómirine jauapkershilikpen qaray qoyy neghaybyl. Onyng ýstine, qúmarhana bitkenning esigin tars bekituge tyrysqan memleketter kóp qazir. Sebepteri әrtýrli, әriyne. Mysaly, Veneseula biyligi kolumbiyalyq narobarondar qúmarhanalardyng kómegimen zansyz aqshasyn zandastyryp alugha úmtylghandargha zang jýzinde qatang tyiym saldy. Biraq búl zannyng Margarita aralyna qatysy joq. Dәstýrli islam ýstemdik etken elderde qúmarhanalar men oiyn biznesi atymen joq ekendigi aitpasa da, týsinikti. Óitkeni, sharighatqa qayshy keletin "shaytannyng isinen" imangha úiyghan islam elderi týgel irgelerin aulaq salghan. Oiyn avtomattary turaly әngime qozghaudyng ózi artyq. Óz elderinde qúmarhana nysandary joq izrailidikter qúmarlaryn Palestinadaghy arnauly oryndargha baryp basady eken. Óitkeni, Palestinada qúmarpazdardyng qúmaryn qandyratyn oiynhanalar kóp. Ondaghan jyldar boyy kazinolardyng qúrylysyna qatang tyiym salyp kelgen Tayvani jyl basynda әrbir aralynan 2 qúmarhanadan ashugha rúhsat beretin jana zang qabyldady. Qújat qabyldana salysymen, qúmarhanalardyng ashyluy eldegi qylmystyq әreketterding jiyileuine jәne qoghamdyq adamgershilik qaghidalardyng taptaluyna jol beredi dep dabyl qaqqan tayvanidyq qorshaghan ortany qorghau mekemeleri men diny úiymdardyng ókilderi narazylyq sherulerin ótkizdi. Al Qazaqstandaghy zansyz әreket etip jatqan qúmarhanalar men oiyn avtomattaryna qazaq qoghamy narazylyq bildirgeni bolmasa, kóshege shyghyp, sheruletip, biylikten solqyldaq zandaghy oiyn biznesine qatysty búlynghyr mәselelerding arajigin ajyratyp berudi talap etken joq.

«Týrkistan» gazeti, 27.08.2009

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2253
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3511