Qazaq últtyq kino óneri taghy bir tyng tuyndymen tolyqty. Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» kinostudiyasy «Er Tóstik jәne Aydahar» (Rejisserleri - Jәken Dәnenov pen Rustam Túrәliyev) atty alghashqy tolyqmetrajdy animasiyalyq filimining júmysyn ayaqtap, jaqynda alghashqy bolyp jurnalister qauymyna kórsetken bolatyn. Ayta keterlik jayt, atalmysh tuyndy - qazaq últtyq anima­siyasyndaghy túnghysh, әri sәtti shyqqan tolyqmetrajdy filim.

Otandyq animasiyalyq filimining tarihy «Qarlyghashtyng qúiryghy nege aiyr?» atty alghashqy qysqametrajdy mulitfilimning jaryq kóruimen tikeley baylanysty. Sodan beri, mine, 45 jyl ótti. Qazaq mulitipliy­kasiyasynyng atasy atanghan Ámen Qaydar búl kýnde shәkirtterimen birge últtyq naqyshtaghy filimder týsiru boyynsha kenes berip, sýbeli ýles qosudy jalghastyryp keledi. Ámen agha sekildi úly mulitipliy­katordyng izin qughan shәkirtterining biri - Jәken Dәnenov deytin bolsaq, osy agha buyn ókilderining jalghasy retinde jas ta bolsa, talpynysy zor rejisser-animator Rustam Túrәliyevting esimi de kórermenge birshama tanys.

Qazaq últtyq kino óneri taghy bir tyng tuyndymen tolyqty. Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» kinostudiyasy «Er Tóstik jәne Aydahar» (Rejisserleri - Jәken Dәnenov pen Rustam Túrәliyev) atty alghashqy tolyqmetrajdy animasiyalyq filimining júmysyn ayaqtap, jaqynda alghashqy bolyp jurnalister qauymyna kórsetken bolatyn. Ayta keterlik jayt, atalmysh tuyndy - qazaq últtyq anima­siyasyndaghy túnghysh, әri sәtti shyqqan tolyqmetrajdy filim.

Otandyq animasiyalyq filimining tarihy «Qarlyghashtyng qúiryghy nege aiyr?» atty alghashqy qysqametrajdy mulitfilimning jaryq kóruimen tikeley baylanysty. Sodan beri, mine, 45 jyl ótti. Qazaq mulitipliy­kasiyasynyng atasy atanghan Ámen Qaydar búl kýnde shәkirtterimen birge últtyq naqyshtaghy filimder týsiru boyynsha kenes berip, sýbeli ýles qosudy jalghastyryp keledi. Ámen agha sekildi úly mulitipliy­katordyng izin qughan shәkirtterining biri - Jәken Dәnenov deytin bolsaq, osy agha buyn ókilderining jalghasy retinde jas ta bolsa, talpynysy zor rejisser-animator Rustam Túrәliyevting esimi de kórermenge birshama tanys.

Mine, endi birer kýnde ekran­gha jol tartatyn «Er Tóstik jәne Aydahar» animasiyalyq fili­mi búghan deyin kenjelep qalghan qa­zaq animasiyasynyng algha birsha­ma adymdaghanyn jәne óskeleng jas úrpaqtyng tamashalap jýrgen sheteldik tuyndylarymen bәse­kege týsu qabilettiligin dәleldey týsetin dýnie ekendigine kәmil sendim. Qazaq animasiyasyn­da­­ghy osynau airyqsha qúbylys, әsi­rese, balalar ýshin kýtpegen tosyn syy bolmaq.

Jalpy, qazaq animasiyasyna toqtalmas búryn, birinshi kezekte bala tәrbiyesi jóninde mәsele kóteruden bastauymyz qajet sekildi. Sebebi qazirgi kezde ba­la tәrbiyesi - qoghamymyzdaghy bas­ty mәselening biri.

Áriyne, búl baghytta auqym­dy júmystar atqarylyp ja­tyr. Elimizde mektepten bas­tap balabaqshagha deyin týrli keshenderdi qamtityn memle­ket­tik baghdarlamalar qolgha aly­nuda. Alayda bala tәrbiyesine iydeologiyalyq túrghydan kelu kemshin soghyp jatqanyn moyyn­daghanymyz jón. Óitkeni bala­l­argha arnalghan әdeby shy­ghar­malar, kino-mulitfilimder, sonday-aq osy atalghan baghyttar boyynsha jasalyp jatqan ma­nyzdy jobalar joqtyng qasy. Býgingi tanda el arasynda ru­hany qúndylyqtarymyzgha qar­sy baghyttalghan aqparattar aghy­ny óte kóp. Telearnalardaghy zorlyq-zombylyq, batystyq  jat qylyqtar, kózqarastar men salt-dәstýrler úrpaghymyzdy óz dili­nen, tilinen bólip, batystyq tәr­biyege iykemdeluge mәjbýr etude. 
Búl mәseleni sheshuding tek ghana bir joly - iydeologiyalyq negizi myqty filimder arqyly toyta­rys beru. Úrpaqqa últtyq anima­siya kerek. Osy baghytta Shәken Aymanov atyndaghy « Qazaq­filim» kinostudiyasy týsirgen «An­shy», «Balaqaylar men bójekeyler», «Aq qaz», «Qoshqar men teke», «Mo­myn men qaraqshylar», «Ayka», «Zәitýn  qarlyghash pen  qúiyr­­­shyq» atty animasiyalyq filim­der «Qazaqstan», «Balapan», «Al­maty», «Astana» telearnalary­nan kórsetilu ýstinde.

Osy orayda, «Qazaqfilim» úsynghan taghy bir jana tartugha toqtala keteyin. Rejisser Jә­ken Dәnenov bastaghan animatorlar toby «Er Tóstik jәne Aydahar» filimin ýsh jyldan astam uaqyt kóleminde týsirip bitti. Al­ghashqy últtyq tolyqmetrajdy animasiyalyq filim mektep ja­syna deyingi jәne mektep ja­syndaghy balalargha arnalghan. Tól ertegimiz «Er Tóstik» jәne jal­py, qazaq auyz әdebiyetining basqa da shygharmalaryna negizdel­gen búl tuyndy Spanjbob, Shrek, Ben 10, Kung-Fu Panda, Naru­to syndy sheteldik jat keyipker­lerding shyrmauynan qútqara­dy degen senim mol.
«Er Tóstik jәne Aydahar» qa­zaq animasiya tarihyndaghy tún­ghysh tolyqmetrajdy filim ghana emes, ol әlemdegi songhy anima­siyalyq 2D jәne 3D ýlgidegi teh­nologiyalar qoldanylghan joba boluymen de qúndy.Osyghan deyin sheteldik animasiyalyq filimdermen tәrbiyelenip kelgen jas úrpaq atalmysh filim ar­qyly qazaq ertegilerining kóne keyipkerlerimen qauyshyp, hal­qymyzdyng ruhany әleminen nәr alady.

«Qazaqfilim» kinostudiya­synyng búl baghyttaghy qolgha ala­tyn is-sharalary múnymen bit­pek emes.  Ekrangha shyqqan әrbir últ­tyq animasiyalyq kórsetilim­der­di jarnamalau mәselesi jol­gha qoyylyp otyr. Mulitfilim keyipkerin últtyq brendke ai­nal­dyru maqsatynda últtyq ýl­gidegi quyrshaqtar, oiynshyq­tar shygharudyng ózi ýlken jar­nama bolary anyq. Búl sózsiz, qazaq animasiyasynyng jenisi!  Atalmysh animasiyalyq
filim sujeti jenil әri shiraq, beynebir ertegiler әlemine týs­kendey әserde qalasyn. Sonday-aq, qazaqtyng últtyq animasiya­lyq filimderine susap kelgen bala­lar ýshin de airyqsha bazarlyq!  Jerasty patshalyghy әmirshi­si Bapy jer betinde mәngi tý­nek ornatu maqsatynda Samrúq qústyng kýn beynesindegi júmyrt­qasyn jútudyng amalyn izdep, әrtýrli ailagha barady. Alayda ol josparynyng kýlin kókke úshy­rugha dәrmendi batyrdyng da
bar ekendiginen habardar. Sóite túra, Bapy kómekshileri arqyly oilaghan oiyn jýzege asyru ýshin tyrysyp baghady. Kóp úzamay dýniyege batyr keledi. Kýn sayyn emes, saghat sayyn ósken Tóstik jer betine tynyshtyq ornatyp, beybitshilik simvoly - Samrúq­tyng bәiterek basyna qonyp, júmyrt­qa saluyna kómektesedi. Qarsy­lasy Aydaharmen bolghan sheshu­shi shayqasty jenip, kýlli adam­zat taghdyryna baqyt syilaydy.
Jalpy alghanda, tuyndyda ertegi sujetin saqtaugha tyrys­qandyq bayqalady. Biraq basy artyq qosylghan detalidar, keyipkerler, mәselen qazirgi za­mannyng jana tehnologiyalaryn kórsetu, sonymen qatar samrúq qús, bәiterek, qústyng júmyrtqa saluy, taghysyn-taghylar filim­ning kórkemdik dәrejesin asyrma­sa, esh kem týsirmeydi. Osy tektes birqatar simvolikalyq element­terge týzilgen «Er Tóstik jәne Aydahar» animasiyalyq fili­mining tabysty da ómirsheng bo­lary haq.

Filimning bir artyqshyly­ghy - býgingi kýnning elementteri, yumory, ondaghy Tóstik pen Ken­jekeyding salatyn mahabbat әni, janashyl kiyim kiyisteri jal­py mazmúnmen qabysyp, ýndesip jatyr. «Atalmysh filim, negizi­nen, kompiuterlik baghdarlama arqyly jasalghanymen, әr keyip­kerding beynesin dayyndaugha kóp uaqyt júmsaldy. Aldymen keyipkerlerding qaghazgha eskiyzi salynyp, sodan keyin quyrshaq beynesi әzirlendi. Odan keyin olardy 3D MAX jәne Maya syn­dy ýsh ólshemdi grafikamen kom­piuterlik baghdarlamalar arqy­­ly jetildirdik. Sandyq format­qa kóship, jana tehnologiyalar­dy mengeruge de biraz uaqyt ketti» degen edi, filim rejisseri Jә­ken Dәnenov.

Kartina rejisserlerining aituynsha, shygharmashylyq top qazaq ertegisining ishinen bala­lar auditoriyasyna layyq dep tap­qan sujetterdi ghana úsynghan. Sony­men qatar janr zandylyqta­­­ryn búzbau, tolyqmetrajdy mulit­filimning erejelerin saqtau maq­sat qylyp qoyylghan.
Basty rólderdi dybystaghan Dulygha Aqmolda, Dimash Ahy­mov, Kýnsúlu Shayahmetova, Merey Ájibekov, Lidiya Kәdenova, Ný­ketay Myshbaeva, Qadyrbek De­mesinov, Aqkenje Álimjan, Bauyrjan Qaptaghay, Eldar Otar­baev, Beybit Mýslimov syndy kiy­no jәne teatr artisteri filimge últtyq boyau bere bilgen.

Bile bilsek, qazaqtyng kez kel­gen dastany bolsyn, anyzy bol­syn, bәri de dayyn mulitfilim. Tek ssenariyge beyimdep, aniy­masiyagha sәtti ainaldyra bilu kez kelgen adamnyng qolynan ke­le bermesi anyq. «Er Tóstik jәne Aydahar» jobasy boyynsha ýsh jyl uaqyt boyy tynymsyz enbek etken aniy­matorlar toby kórermender­ding ystyq yqylasyna bólenedi de­gen oidamyn. Qorytyndylay kele aitarym, qazaq animasiyasyn damytu, qazaq mulitkeyipkerlerin әlem­dik keyipkerlermen tenestiru býgin-erteng bitetin sharua emes. Ýlken iydeologiya sanalatyn mulitfilimder arqyly úrpaq sa­nasyna ghana emes, barsha qazaq kórermenine jol tabugha bolady. Qazaqtyng halyq ertegilerinde boy kórsetetin Er Tóstik, Jel­ayaq, Kóltauysar, Mystan kem­pir, Shalqúiryq syndy dayyn keyipkerlerdi sәtti ónimge ainal­dyra alghan qazaq aniy­matorlary­na «Bәrekeldi!» demekpin. Últ­tyq animasiya órlep, damy bersin!

Jambyl QYRGhYZBAY

"Ayqyn" gazeti