Byltyr Ózbekstanda toy ótkizuge baylanysty zang qabyldandy. Jana ereje boyynsha toydyng aldynda tapsyrys berushi (toy iyesi) men tapsyrys alushy (toyhana) mindetti týrde kelisimshartqa otyruy kerek eken. Búl - ózbekting «otyz kýn oiyn, qyryq kýn toyyn» jasaytyn ysyrapshyldyghyn tyydyng bir joly deydi biletinder. Qazaqtyng toyy da sәn-saltanaty jaghynan eshkimge des bermeydi. Byltyr Mojazarplata.kz sayty Qazaqstannyng shaghyn qalasynda 100-120 kisilik shaghyn toy jasau ýshin (toy malyn esepke almaghanda) 1 mln. tenge kerektigin eseptep shyghardy. Áriyne, tirkeuge túru, shaqyru biyletterin әzirleu, zaldy bezendiru, toy dastarhany, asaba men әnshilerdi, fotograf pen operatordy, toy kóligin jaldau - әrqaysysy az shyghyn emes. Dastarhan men osy kәkir-shýkirdi qosqanda, Almatydaghy «ortasha» toy 15 myng dollargha shyghady degen «statistika» bar. Oghan qalyndyq pen kýieuding kiyim-keshegi men boyau-soyauyn qosasyz. Qúda-qúdaghilargha taratatyn kiyitting jayyn taghy pysyqtaysyz. Aynalyp kelgende, 15 myng dollar degen de - «ber jaghy» ghana...

Byltyr Ózbekstanda toy ótkizuge baylanysty zang qabyldandy. Jana ereje boyynsha toydyng aldynda tapsyrys berushi (toy iyesi) men tapsyrys alushy (toyhana) mindetti týrde kelisimshartqa otyruy kerek eken. Búl - ózbekting «otyz kýn oiyn, qyryq kýn toyyn» jasaytyn ysyrapshyldyghyn tyydyng bir joly deydi biletinder. Qazaqtyng toyy da sәn-saltanaty jaghynan eshkimge des bermeydi. Byltyr Mojazarplata.kz sayty Qazaqstannyng shaghyn qalasynda 100-120 kisilik shaghyn toy jasau ýshin (toy malyn esepke almaghanda) 1 mln. tenge kerektigin eseptep shyghardy. Áriyne, tirkeuge túru, shaqyru biyletterin әzirleu, zaldy bezendiru, toy dastarhany, asaba men әnshilerdi, fotograf pen operatordy, toy kóligin jaldau - әrqaysysy az shyghyn emes. Dastarhan men osy kәkir-shýkirdi qosqanda, Almatydaghy «ortasha» toy 15 myng dollargha shyghady degen «statistika» bar. Oghan qalyndyq pen kýieuding kiyim-keshegi men boyau-soyauyn qosasyz. Qúda-qúdaghilargha taratatyn kiyitting jayyn taghy pysyqtaysyz. Aynalyp kelgende, 15 myng dollar degen de - «ber jaghy» ghana...
Sonymen, toy jasay otyryp, qalay ýnemdeuge bolady? Qazaqtyng әdeti - qayysqan dastarhan jay. Jaqynda bir tanysymyz qúdalyq jasaytyn boldy. 56 kisi qatysatyn qúdalyqty atqaru ýshin janaghy meyramhana 39 kg (!) et súrapty. Sonda әr qonaq 700 gramm et jey me? 0,7 keli et jese, dastarhandaghy basqa tamaqty qalay tauysady? Eng qyzyghy, 40 keli et arqalap barghan tanysymyz jeme-jemge kelgende dastarhan betinde tauday ýiilgen etti kóre almapty. Jas qúdaghi: «Men әkelgen toqpaqtay qazy barmaqtay bolyp aldymnan shyqty», - dep jaghasyn ústaydy.
Qarap otyrsanyz, qaptaghan toyhanalar men meyramhanalar toyshyl qauymdy múzgha otyrghyzudyng myng da bir tәsilin biledi. Mysaly, siz aparghan etting bәrin aldynyzgha tartpauy mýmkin. «Beshbarmaqtyn» betindegi etti eshkim tarazygha tartpaydy ghoy? Nemese, jogharydaghyday, túryp qalghan azyq-týlikti sizding «sip-svejiy» asynyzdyng ornyna úsynuy mýmkin. Shyn-ótirigin qaydam, susyndar men ishimdikter gharyshtyq jyldamdyqpen tausylyp jatady. Áriyne, toyhanagha jem bolghynyz kelmese onyng iyesimen ekijaqty kelisim-shartqa otyrugha bolady. Tipti qonaqtar kelmey túryp syqighan dastarhandy (erteng dәlel bolu ýshin) suretke týsirip alugha da bolady. Biraq aq týiening qarny jarylyp jatqan kezde, kim búlay úsaqtalyp jatar deysiz...
Ysyrap bolmas ýshin eng dúrysy - qansha qonaqqa qansha azyq-týlik qajet ekenin aldyn-ala esepteu. Sizge ony dayashy da eseptep bere alady, biraq kóbinde olar sizge keregin de, kereksizin de «tyqpalap» jiberui mýmkin. Sonymen, osy salanyng sýiegin shaghyp, mayyn ishken bir tanysymyzdyng kómegimen 150 kisilik «shaghyn» toydyng mәzirin әzirlep kóreyik.
Toy mәzirinde әdette 4-5 salat, 3 týrli tiskebasar, 2 ystyq tamaq bolady. Onyng birinshisine et asylsa, ekinshisi balyq, tauyq ne ózge as boluy mýmkin. Sonymen, 150 qonaqty 15 kisiden 10 ýstelge otyrghyzamyz.
Et. 150 kisige 250 gramnan eseptegende 37 keli et jetedi. Sonda bir tabaqqa 2 keliden et keledi.
Balyq. Balyqty kisi basyna 150 gramnan - 23 keli alasyz: artyq ta emes, kem de emes.
Tiskebasar. Ár ýstelge 2 tәrelke tiskebasardan: qazy-qarta, tauyq pen balyq assortiyleri qoyylady. Qazy-qarta: qazyny bir adamgha 45 gramnan - 7 keli. Siyrdyng tili 6 tәrelkege esepteledi. Yaghni, 10 ýstelge eki tәrelkeden qoi ýshin 4 til satyp alu kerek. Etti kesek turap qoi ýshin әr kisige 30 gramnan - 4,5 keli. Tauyq assortiyi ýshin tauyq qanattarynan әr tәrelkege 3-euden, 60 qanat kerek. Pisirilgen ne farshtalghan tauyq etinen 20 porsiyadan kerek.  Balyq assortiyi ýshin 5 keli kókserke, 5 keli bekire (kisi basyna 50 gramnan), 1,5 keli aqserke (kisi basyna 10 gramm, әr tәrelkege 10 tilimnen).
Salat. Salattyng týr-týri kóp, әriyne. Onyng birneshe týrinen qosa eseptegende kisi basyna 600-650 gramnan aspaytynday etip tapsyrys beru kerek. Qyzanaq pen qiyardy 60 danadan satyp alu kerek. Kókshóp te solay: 60 salat japyraghy, petrushka, ukrop, búira petrushkanyng әrqaysysyn 2 bumadan alsa, jetkilikti.
Qazir neghúrlym ishimdiksiz toy ótkizgen tiyimdi. Degenmen «jyndy susyz» bolmaydy dep sanaytyndar ýshin: 150 kisige әdette 30 bótelke araq, 15-17 bótelke koniyak artyghymen jetedi. Shyryn 90-100 litr, 3 buma gazdalmaghan, 3 buma  gazdalghan miyneraldy su jaraydy. 
Jemis-jiydekter. Ár ýstelge eki jerden jemis-jiydek qoyylady. Bir qútygha 3 alma, 2 apelisiyn, 2 almúrt, 2 kivi, bir buma jýzim, 3 banan qoigha bolady. Shay ýshin. 750 gramm shay, 14 qúty sýt, 6 keli kәmpiyt, dәnderding әrqaysysyn 2 keliden, tәtti-júmsaqtan 120 danadan alsanyz, jetip jatyr.
Qysqasy, toyhanadan aldanyp qalmaudyng qamyn erterek oilaghan jón. Jәne asta-tók molshylyq pen ysyraptyng eki bólek úghym ekenin este tútsanyz bolghany.

QAZAQSTANDAGhY №1 ASABA KIM?
Jaqynda osynday súraq qoyghan surak-zhauap.kz saytynda pikirlesken júrt birauyzdan «Túrsynbek Qabatov!» dep jauap beripti. Túrsynbek Qabatovpen «birinshi oryngha» talasatyn bir asaba bolsa, ol - Núrjan Tólendiyev eken. Degenmen el arasynda «Tuka әrtistik sheberligimen bauraydy, al Túrsynbek improvizasiyagha, sózge sheshen, sondyqtan ol basqarghan toy qyzyqty ótedi» degen pikir bar kórinedi.
«Jaqsy asaba - jarty toy». Erterekte «elitnyy asaba» degen atty Tolymbek Álimbekov, Núrlan Ónerbaev, Erlan Aytuarov, Azamat Satybaldylar arqalap jýretin. Al jastardyng arasynda «elitnyi» bolmasa da, sapaly jýrgizetin Beybit Sarybay, Ashat Qylyshbek, Oljas Sydyqbekov siyaqty jigitter elding alghysyna bólenip jýr. Kim de bolsa «ólgende kórgen bir toyyn» layyq asaba jýrgizse eken deydi. Biraq toydyng kórigin qyzdyratyn kórkem jýrgizushining tәbeti de jaman bolmaytyny belgili. «Tukanyng stavkasy 600 myng tenge, Túrsynbek Qabatovtiki 400-500 myn» deydi biletinder. Astana men Almatydan basqa qalagha shaqyrsanyz, úshaqtyng jol púly da sizdin  moynynyzda. Túrsynbek Qabatovtyng ózi bolsa: «Júrt stavka degendi qaydan shygharady, bilmeymin. Ózderi habarlasyp: «Sizdi 3000 dollargha kelisedi deydi, osynday kýni bossyz ba?», - deydi, nemese «Qay kýni bossyz?», - dep, toyyn mening uaqytyma say auystyryp jatady, men kelispey qayda baramyn?», - dep sharasyzdyq tanytady. Songhy uaqyttaghy «ataqty» toylardyng biri - Qarlyghash Múhamedjanovanyng úzatuyn da jýrgizgenine qaraghanda, Túrsynbekting qazir «super tamada» atalyp jýrgeni tegin bolmasa kerek...

Toy-ghúryp
Qazirgi qazaq toyynda gýl shoghyn laqtyru, torttyng betindegi shyraqtardy ýrleu, kesu siyaqty bóten júrttyng salttary enip ketti. Qazaq ghúrypqa bay halyq. Ásirese toygha baylanysty salt-yrymdar az emes. «Toy-ghúryp» degen aidarymyzda úmytyla bastaghan ghúryptardyng mәnin ashyp otyrsaq deymiz.

«Otqa may qúy»
Otqa may qúydy qazir Tәnirshildikting qaldyghy dep sanaytyndar da bar. Degenmen qazaqta osynday salttyng bolghany ras. Ol turaly Shoqan Uәlihanov: «Jana týsken kelin (kýieuinin) әkesining ýiine kirip, sәlem jasap, «aruaq razy bolsyn» dep taghzym etip, otqa bir qasyq may qúyy kerek. Jas kelin sәlem etkende, aruaq razy bolsyn dep, tize býgip, enkeyip, mandayyn edenge tiygizedi. Otqa tamyzghan may janyp jatqanda, jas kelinning enesi nemese әielderding biri alaqanyn otqa qyzdyryp, kelinning betin sipaydy. Ýlken ýiding otynyng qúrmetine dep, qalyndyq atasynyng iyghyna shapan jabady, otaghasy jas kelindi: «IYin qandyryp iylegen teridey, minezing júmsaq bolsyn, qaraghym», - dep bata berip, tulaqqa, qoy terisine otyrghyzady», - dep jazady. Al Ybyray Altynsariyn: «Qyz әkesi ýiining ong jaq irgesine kýieuge arnap qymbat matadan tigilgen tósek salyp, shymyldyq qúryp qoyady. Kýieu tabaldyryqtan attap kirgende ýsh ret tәjim etedi. Tabada túrghan shoqqa qolyna ústatqan temir ojaudan maydy qúyady. Bir kempir súq qolyn әueli shoqqa qarsylap, odan ózining mandayyna, keudesine súq qolyn basady. Búdan song kýieudi tósekke otyrghyzady. Ózge júrt shyghyp ketip, jengesi tamaq beredi», - dep jazady.
Yaghni, búl dәstýr kýieu jigit qalyndyghyn alyp qaytugha barghanda, al jana týsken kelin qayyn atasynyng shanyraghyna alghash kelip kirgende jasalatyn bolghan.

"Halyq sózi" gazeti