búdan bylay Ýkimet jiyny qazaqsha ótedi

Jana Ýkimetting basshysy Serik Ahmetov Ministrler kabiynetining otyrystary men iri jiyndardy memlekettik tilde ótkizu turaly sheshim qabyldapty. Serik Nyghmetúly búl iydeyany jýzege asyrugha keshe kirisip ketti: Ýkimetting keshegi otyrysy tolyghymen tek qazaq tilinde ótti. Bir aita keter jayt, osynau izgi isting el erteni - jastar taqyrybynan bastau aluynda da bir simvolikalyq mәn barday. Aghalardan núsqau bolghan son, Ministrler kabiynetining keshegi keneytilgen jiynynda minberge shyqqan belsendi jastar da ana tilde mayyn tamyza sóiledi.

Jiynnyng ekinshi jartysynda da memlekettik til ózining mәrtebeli ornynan týspedi, ýstemdigin saqtady: el Parlamentining «2012-2014 jyldargha arnalghan respublikalyq budjettin» naqtylanghan jana jobasyn qabyldauyna oray el Ýkimetining 2011 jylghy 1 jeltoqsandaghy №1428 qaulysyna ózgerister men tolyqtyrular engizetin jana qaulynyng jobasyn tanystyrghan Qarjy ministri Bolat Jәmishev te bayandamasyn basynan ayaghyna deyin qazaq tilinde jasap shyqty. 
Osy jiyn kórsetkenindey, Qazaqstan Ýkimetining otyrysyn memlekettik tilde ótkizuding esh qiyndyghy joq eken. Búl rette әli kýnge memlekettik tildi iygermegender ýshin jap-jaqsy ilespe audarma jýrdi. Al orys tildi jurnalisterge bayandamalardyng oryssha núsqasy taratylyp berildi.

Otan - jastargha!

Qazaqstandyq jastardyng Otan ýshin ne jasaugha dayyn ekendigi kóshbasshy partiyanyng jastar qanatynyng ekinshi sezinde pash etildi. Al keshe ózderining jiyndaryna jiylghan Ýkimet mýsheleri, «Núr Otanmen» alqa qúryp, endi Otannyn, yaghny memleketting jastargha qanday qoldau kórsetetindigi jóninde aqyldasty. 
- Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng qatysuymen «Núr Otan» partiyasynyng «Jas Otan» jastar qanatynyng II Sezi ótti, - dedi jinalghandargha Premier S.Ahmetov. - Ózderiniz bilesizder, jastar mәselesi qashanda Memleket basshysynyng erekshe nazarynda. Olargha qamqorlyq, jan-jaqty qoldau - memlekettik sayasattyng basym baghyttarynyng biri. Osy jiynda Preziydent Ýkimetke memlekettik jastar sayasatyn iske asyrugha qatysty birqatar tapsyrmalar berdi. Onyng ishinde, júmyspen qamtu, baspana salu, әleumettik qorghau, memlekettik jastar sayasaty turaly zang jobasyn dayyndau bar.
Osy orayda «Núr Otan» HDP tóraghasynyng birinshi orynbasary Baqytjan Saghyntaev el Ýkimetining «Jas Otan» Sezinde qoyylghan mindetterge ýlken kónil bólip, jedel týrde keneytilgen otyrys ótkizgeni ýshin alghysyn bildirdi. «Óitkeni Sezde aitylghandar tek partiyamyzdyng jastar qanatynyng mýshelerine ghana emes, jalpy qazaqstandyq jastargha arnaldy, - dedi B.Saghyntaev. - Sol alqaly jiyn barysynda kóptegen ómirlik manyzdy, óte mәndi mәseleler kóterildi». Birinshiden, onyng aituynsha, Elbasy ózining bayandamasynda bir ministrlikting ghana emes, barlyq salanyng basshylyghy jastar isimen ainalysulary kerektigine arnayy toqtalyp, soghan basa nazar audartty. 
«Yaghny búl jalghyz Bilim jәne ghylym miy­nistrligining ghana júmysy emes, oghan Ýkimetting barlyq qúrylymdary, sonday-aq jergilikti biylik organdary tartyluy qajet! - dedi Ba­qytjan Saghyntaev. - Ekinshiden, biz endi tek oqushylarmen jә­ne studenttermen ghana shek­telip qalmaugha tiyispiz. Búdan bylay júmysshy jastargha da, sportshy jastargha da, әskery jastargha da kónil bólu kerek bolady, olardyng esh­qay­sysy jastar sayasatynan tys qalmauy, tegis qamtyluy qajet. Búl - «Qazaqstan kósh­basshysynyng bizding bәrimizding aldy­myzgha qoyyp otyrghan ortaq talaby» dep týsinuimiz kerek». 
Ýshinshi mәsele, «Memleket basshysy eli­miz­de әzirlenip jatqan baghdarla­malar­dyng barlyghy jastardyng qatysuymen da­yyn­dalugha tiyistigin nyqtady». «Preziydent «Júmyspen qamtu-2020», «Biznesting jol kartasy-2020» baghdarlamalaryna ózgerister engizu, ghalam­tor­da jastardy júmysqa ornalastyrugha arnalghan enbek birjasyn qúru jәne basqa da kóptegen úsynystar aitty» degen B.Saghyntaev Ýki­met basshysyna jýgindi: «Osy júmys­tar­dy, әlgi ózgeristerdi әzirleu barysynda, Serik Nygh­metúly, jastardyng ózderin shaqyryp, oi-pikirin bilulerinizdi sizden súraymyn. Eger olardyng ózgeris, oi-pikir, úsynystary eske­ril­mey qalyp jatsa, Elbasy tapsyrmasy oryndalmay qal­dy dep esepteledi». 
«Núr Otan» partiyasy Tóraghasynyng birin­shi orynbasary taghy birer úsynysyn Ýkimetke engizdi: «Búghan qosa, Bilim jәne ghylym miy­nistrliginde janadan qúrylghan Jastar isi komiyteti jastar oy bólisetin pi­kirsayys alan­daryn kóbirek ashsa?! Biz óz tarapymyzdan oghan atsalysamyz. Son­da jastardyng kókeytes­ti problemala­ryn der kezinde estip, dóp basyp otyrar edik, - dedi ol. - Taghy bir jayt, qazir Erbol Túrmahanúlynyng basshylyghymen, jú­mys toby qúrylyp, memlekettik jas­tar saya­satynyng jana tújyrymdamasy jasalyp ja­tyr. Sonymen birge Ýkimette jastar saya­saty turaly jana zanyn qa­byldaugha baghyt­tal­ghan júmys jýrude. Búl ýderiske bizding «Jas Otan» jastar qa­natynyng belsendileri qaty­suda» dey kele, Baqytjan Saghyntaev sezde Elbasy aitqan úsynystar men tapsyrmalar osy Tújyrymdama men zang jobasynda es­ke­rilip, óz sheshimin tabuy qajettigin eske saldy. Ýkimet otyrysynda bayandama ja­sa­ghan Bilim jәne ghylym ministri Baqyt­jan Júmaghúlov múny rastady. 
- «Jas Otannyn» II sezi elimizdegi jas­tar sayasatynyng jana betin ashty, - dedi Ýki­met otyrysyna arnayy shaqy­ryl­ghan «Jas Otan» jastar qanatynyng atqa­rushy hatshysy Núr­lan Sydyqov. - «Jas Otannyn» «Jas­tar - Otangha» strate­giya­sy jastardy jana iydeyalardy úsynushy, qozghaushy kýsh retinde memleket pen qogham damuyna óz ýlesterin qosugha sha­qyratyn qújat. Demek, jәrdemdi syrttan kýtpey, óz taghdyryna ózi jauapty jas úrpaqty qalyptastyru basty maqsat bolyp taby­la­dy. Strategiya janghyrtu mindetterin sheshu jolynda jas qazaqstandyqtardy jú­myl­dy­rugha baghyttalghan, - dey kele, ol «bel­sen­di jastar men iri jastar úiymda­rynyng basyn bir arnagha toghystyryp, qoghamdy eleng etkizer jana, tyng azamattyq bastamalardy jýieli túrghyda úiymdas­ty­rudy» - «Jas Otan­­nyn» aldynda túr­ghan basty mindetterding biri dep mәlimdedi.
- Memleket basshysy sonau qiyn-qys­tau zamanda da jastardy «altyn qor» dep baghalap, bilim aluyna, kәsipqoy ma­man boluyna barsha qoldau kórsetti,-dedi sóz alghan «Jas Úlan» balalar men jasóspi­rimder úiymy respub­likalyq qoghamdyq birlestigining tórayymy Nәzira Bóltiri­kova. - Sol Tәuelsizdikting tanynda se­bilgen dәnder býginde órken jaydy. «Osy úrpaq ýkilegen armandy, amanatty alyp jýre ala ma?» degen saual myna siz­der­ding - agha buynnyng kókeyinde túrghany ja­syryn emes. Osy kýmәnnan arylynyz­dar. Sebebi býgingi úrpaq - Azattyq ruhynda tәrbiyelengen, naghyz bilimdi, bo­la­shaghyna nyq senimmen qaraytyn úrpaq. Býgingi úrpaq qiyn-qystau zamandy kór­mese de, ótken tarihty baghalaydy, qúr­metteydi, - dey kele, Nәzira byltyr, Tәuel­sizdikting 20 jyldyghynda, 6 shildede Pre­­ziydent N.Nazarbaevtyng ózi qabyl­dap, tós belgilerin taghyp, aq tudy tapsyr­ghan «jasúlan­dyqtardyn» qatary býginde 700 myngha jetken­digin mәlim etti. 
- Býginde halqymyzdyng tórtten birin jas­tar qúrap otyr, - dedi jiyndy qo­ryt­qan Serik Ahmetov. - Olargha jaghday jasaluda. Elbasynyng sezdegi tapsyr­malary boyynsha qajetti zandar men baghdarlamalar qabylda­nady. Osy qújat­tardyng keyin әr oblysta, әr eldi mekende sapaly oryndaluyna baqylaudy kýsheytu qajet. 
Ýkimet basshysy Bilim jәne ghylym miy­nistrligine, memlekettik organdarmen, jergi­likti әkimdiktermen birge, Elbasy tapsyr­ma­larynyng sapaly jýzege asyru ýshin qajetti sharalardy qabyldaudy tapsyramyn. Atalghan júmysty baqylau viyse-premier Erbol Oryn­baevqa jýk­teldi.
- Býgin Ýkimet basshysy bizding miy­nistr­likke Memleket basshysynyng sezde qoyghan mindetterin iske asyru jónindegi keshendi jos­par әzirleu turaly naqty tapsyrma jýkte­-
di, - dedi jur­nalister aldyna shyqqan BGhM basshysy Baqytjan Júmaghúlov. - Ol qújatqa Preziydentting biylghy jyl ýderinde jas­targha qatysty bergen basqa da tapsyrma­lary enedi. 

Jedel súhbat
Baqytjan JÚMAGhÚLOV, Bilim jәne ghy­lym ministri:

- Tayauda Qazaqstan Túnghysh Preziydent kýnin atap ótedi, búl merekening mәni nede?
- Biz túnghysh ret Túnghysh Preziydent kýnin atap ótkeli otyrmyz. Jalpy, Pre­ziydent kýnin ótkizu dәstýri - әlemde bar tәjiriybe. Ol AQSh-ta da atalyp ótedi. Osylaysha, eli­mizding Túnghysh Preziydenti saylanghan kýn­di - 1 jeltoqsandy osynday mereke dep bel­gileu úigharylghan edi. Ony atap ótuding basty tújyrymdamasy mynau: biz, jas memleket 20 jyldan sәl astam uaqyt ishinde ekonomika, sayasat, әleumettik sala­larda orasan zor je­tistikterge qol jetkizdik, osylardyng barlyghy N.Nazarbaevtyng túlgha­symen jәne esimimen baylanysty. Qazaqstan Kóshbasshysynyng elimizdi gýldengen memle­ketke ainaldyru ba­ghytynda qabyldaghan syndarly sheshimderin, jasaghan batyl qa­dam­daryn zerttep, zerdeley týsuimiz qajet. Osy sebepti de býginde «Nazar­baev oqulary», oqushylardyng Elbasy ómir­bayanyn biluden әrtýrli jarystar ótkizilu­de, búlar bizge Núr­súltan Nazarbaevtyng qogham­dy damy­tu­dyng barlyq zandylyqtaryna ir­geli kóz­qa­rastaryn, sonday-aq Qazaqstanda jýr­gen jәne jýrip jatqan ýderisterdi jaqsy­raq biluge mýmkindik beredi. Osy arqyly jastar elimizde ne jasalghandyghyn, ne jýrip jat­qandyghyn týsinedi. Búl degeniniz - ghyly­my mәsele. Sondyqtan da biz oqushylarymyzgha Elbasy turaly shygharma jazudy tapsyrdyq. Áriyne, búl - ghylymy zerdeleuding anaghúrlym qarapayymdandyrylghan týri. Biraq sonyng barysynda balalardyng osynyng bәrin qalay týsinetindigin, ainalasynda bolyp jatqandy olardyng qalay qabyldaytynyn, olardyng bala sanasynda búl oqighalardyng qanday iz tastap, qalay kórinis tauyp jatqandyghyn bi­lemiz. Meninshe, búl bizding balalarymyzdyng dúrys qalyptasularyna jol ashady. 
Eger keng auqymda alsaq, Qazaqstan Kósh­bas­shy­synyng túlghasy - tek óz ishimizde ghana emes, sonday-aq әlemdik dengeyde zertteuge layyq. Býginde býkil әlem «Nazarbaev feno­menine» tanghalady. Kenes Odaghynyng artta qalghan memleketining osynshama orasan ta­bys­targha jetkendigine qayran qalady. Endi mine, biz jahandyq reytingte әlemdik ozyq damyghan elder ishinde 51-túghyrgha kóterilip otyrmyz.
- Túnghysh Preziydent kýnine oray, El­­basygha syilyq әzirlender dep balabaqshadaghy býl­dirshinderge de tapsyrma berilipti. Búl bóbekter әli oqy ne jaza almaydy, telediy­dardan jana­lyqtar kórmeydi. Búl shendilerding asyra silteui emes pe?
- Balabaqshalarda da onday jaqsy shara­lar ótip jatsa, nesi artyq?! Hat jaza almasa da, 3-4 jasar balaqaylar suretterin salulary mýmkin. Ol býldirshinderden de «Qazaqstan­nyng keleshegin qalay kóresin?», «Qazaqstan­nyng túraqtylyghyn qalay týsinesin?» dep súrasa, ol bala ashyq aspandy saluy mýmkin, jarqy­rap núryn tógip túrghan kýndi qosuy mýmkin. Ár nәrseden jaman eshtene izdemeu kerek. Tek jaqsylyqty kóru kerek. Kórmey­min degen adam týieni de kórmeydi...

Eldos SENBAY

"Ayqyn" gazeti