Senbi, 20 Sәuir 2024
Janalyqtar 3928 0 pikir 27 Qarasha, 2012 saghat 09:43

DINTANUShYLARDYNG DÁSTÝRLI QÚRYLTAYY

Qarasha aiynyng 15-shi júldyzynda elimizding bas qalasy Astana shaharyndaghy irgeli  oqu oryny L.N.Gumiylev atyndaghy Euraziya últtyq uniyversiytetinde dintanushylardyng dәstýrli qúryltayy - Qazaqstan dintanushylarynyng Ekinshi Forumy bolyp ótti.

2011 jyly atalghan uniyversiytette ótkizilgen Birinshi Forum alghash ret dintanushylardyng basyn qosyp, din salasyndaghy mәselelerdi zertteytin otandyq dintanushylardyng ghylymy qauymdastyghyn biriktirudi, din men qoghamnyng ózara әrekettesuin tereng zertteuge baghyttalghan pikir almasu alanyn qalyptastyrudy jәne memlekettik-konfessiyaaralyq qarym-qatynastardyng zannamalyq retteu joldaryn anyqtaudy maqsat etken bolatyn.

Aragha bir jyl salyp ótkizilip otyrghan Forum ólshemimen din jәne diny mәselelerge qatysty is-sharalargha qysqasha sholu jasar bolsaq, Qazaqstan dintanushylarynyng Birinshi Forumynda túsauy kesilgen Qazaqstannyng dintanushylar kongresi júmys istey bastaghanyn aitu qajet. Qazaqstan Respublikasy Parlament Senatynyng deputaty Gharifolla Esim jetekshilik etetin Kongreske qoghamnyng diny mýddelerin qorghau men eldegi diny ahualgha taldau jasau mindetteri jýkteldi.

Qarasha aiynyng 15-shi júldyzynda elimizding bas qalasy Astana shaharyndaghy irgeli  oqu oryny L.N.Gumiylev atyndaghy Euraziya últtyq uniyversiytetinde dintanushylardyng dәstýrli qúryltayy - Qazaqstan dintanushylarynyng Ekinshi Forumy bolyp ótti.

2011 jyly atalghan uniyversiytette ótkizilgen Birinshi Forum alghash ret dintanushylardyng basyn qosyp, din salasyndaghy mәselelerdi zertteytin otandyq dintanushylardyng ghylymy qauymdastyghyn biriktirudi, din men qoghamnyng ózara әrekettesuin tereng zertteuge baghyttalghan pikir almasu alanyn qalyptastyrudy jәne memlekettik-konfessiyaaralyq qarym-qatynastardyng zannamalyq retteu joldaryn anyqtaudy maqsat etken bolatyn.

Aragha bir jyl salyp ótkizilip otyrghan Forum ólshemimen din jәne diny mәselelerge qatysty is-sharalargha qysqasha sholu jasar bolsaq, Qazaqstan dintanushylarynyng Birinshi Forumynda túsauy kesilgen Qazaqstannyng dintanushylar kongresi júmys istey bastaghanyn aitu qajet. Qazaqstan Respublikasy Parlament Senatynyng deputaty Gharifolla Esim jetekshilik etetin Kongreske qoghamnyng diny mýddelerin qorghau men eldegi diny ahualgha taldau jasau mindetteri jýkteldi.

Elimizde 2011 jyldyng 11-shi qazanynda bekigen «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» Zannyng qabyldanyp júmys istey bastaghanyna bir jyldan asty. Qabyldanghan jana Zang baqylausyz missionerlik qyzmet pen psevdodiny úiymdardyng zangha qayshy әreketterining aldyn alu siyaqty óz maqsattary men mindetterine say qyzmet etip, qogham túraqtylyghyn qamtamasyz etude. Atalghan zang boyynsha, diny birlestikterdi tirkeu jәne qayta tirkeu júmystary qolgha alynyp, biyl 25-shi qazanda óz mәresine jetti. 2011 jyldyng 1-shi qantaryndaghy mәlimet boyynsha  Qazaqstan aumaghynda qyzmet etken 4551 diny birlestik, tirkeu nәtiyjesinde 3088-ge qysqardy. Sonymen qatar, kóptegen diny qauymdastyqtardyng konfessiyalyq sipaty anyqtalyp, Qazaqstan boyynsha tirkeuge deyin 47 sanalatyn konfessiya sany 17 bolyp naqtylandy.

Jalpylay alghanda, jyl basynan beride talay iygi ister atqaryldy desek artyq emes. Aytalyq, 2012 jyldyng 30-31 mamyry aralyghynda «Beybitshilik pen kelisim adamzat tandauy» taqyrybynda Álemdik jәne dәstýrli dinder liyderlerining IV Sezining ótkeni belgili. Sez júmysy qúramyna әlemning jetekshi konfessiyalarynyng ókilderi engen Din jetekshileri kenesining alghashqy otyrysymen bastaldy. Sezde Qazaqstan Preziydenti әlemdik ózara qatynastardyng jana formaty - «G-GLOBAL» jobasyn úsyndy.

Bir jyl aralyghynda ýsh zәulim ghibadathana boy kóterdi. Aghymdaghy jyly 6-shy shildede Astanada Qazaqstan Preziydenti N.Á. Nazarbaevtyng qatysuymen «Áziret Súltan» meshitining ashylu saltanaty ótti. 22-shi tamyzda  Óskemen qalasynda Qazaqstan boyynsha ýlkendigi jaghynan ýshinshi oryndy iyemdenetin meshit ashylyp, músylmandar iygiligine úsynyldy. Qaraghandy qalasynda 9-shy qyrkýiekten Ortalyq Aziya kóleminde eng ýlken sanalatyn katolik sobory  júmys istey bastady.

Biyl qarasha aiynda Qazaqstannyng Islam yntymaqtastyghy úiymy Syrtqy ister ministrlerining 38-shi Kenesindegi tóraghalyghy ayaqtalatyn bolady.

Bir jyldyq merzim Qazaqstannyng diny ahualyndaghy túraqtyghyn saqtap, nyghaytu jәne memleket mәrtebesin әlemdik dengeyde asqaqtatatyn is-sharalarmen qatar, eldegi bolyp ótken kelensiz uaqighalar men ózgeristerge de toly boldy. XXI ghasyrda kóptegen elder betpe-bet kelgen lankestik pen diny ekstremizm syndy birqatar jana qauip-qaterler ókinishke qaray,  Qazaqstanda da oryn aldy. Ótken jyly elimizde birneshe lankestik әreketterding bolyp ótkeni barshamyzgha ayan. Qúzyretti organdardyng mәlimetteri boyynsha, birqatar lankestik әreketterding artynda islamdyq radikaldyq toptar túrghanyndyghy anyqtaldy. Qoghamda diny ekstremizm mәselesining ózektiligi artuda. Sarapshylardyng pikirinshe, Qazaqstandaghy diny ahual 2011 jyldyng sonymen salystyrghanda jaqsarghan, alayda daghdarys aldynda dep baghalanyp otyr.

Jahandyq dengeydegi diny ahual da túraqtylyghymen erekshelenbedi,  Kuveyt, Iordaniya, Oman, Aljiyr, Katar sekildi arab elderining jetekshileri birinen song biri jeke reformalaryn jýrgizgen bolsa, Mysyr, Liviya, Tuniste biylik basyndaghy ýkimet qúlap, radikaldyq islamisterding ústanymdary kýsheygendigi bayqaldy.

Osy sebepterge baylanysty ýstimizdegi jyldyng 15-shi qarashasynda ótkzilgen dintanushylardyng Ekinshi qúryltayy  uaqyt talabyna say diny ekstremizmning aldyn-alu taqyrypnamasyna arnaldy.

Ekinshi forumnyng negizgi maqsaty - dintanushylar men teologtardyng otandyq ghylymy qauymdastyghyn ekstremizm men lankestikke qarsy tiyimdi aldyn alu sharalaryn birlese otyryp dayyndaugha júmyldyru, ekstremizm men lankestikting aldyn alu júmystarynyng negizgi faktory retinde teologiyalyq jәne dintanulyq bilim beruding sapasyn kóteruding janashyl joldaryn aiqyndau, lankestik pen ekstremistik iydeologiya men ýndeulerge qarsy qaghidattar men ózge de tújyrymdamalyq negizderdi dayyndauda ghylymy tәsilderdi qalyptastyru, diny ekstremizmning aldyn aludaghy azamattyq qoghamdaghy әleumettik instituttardyng ornyn jәne atqaratyn qyzmetin anyqtau, sonymen birge radikalizm, diny ekstremizm iydeyalarynan saqtandyruda dәstýrli islamnyng tarihy manyzyn, róli men ornyn aiqyndau sanaldy.

Qazaqstan dintanushylarynyng Ekinshi Forumyna belgili qazaqstandyq dintanushy-ghalymdar, teologtarmen qatar memlekettik organ ókilderi, Qazaqstan Respublikasy Parlamenti deputattary, orta bilim beru mekemelerining «Dintanu negizderi» pәnining ústazdary, «Dintanu» mamandyghynyng studentteri men magistranttary, diny birlestikter men qoghamdyq úiymdar basshylary, búqaralyq aqparat qúraldarynyng ókilderinen túratyn jalpy sany 400-den asa adam qatynasty.

Forum shenberinde diny birlestikter ókilderinen Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng apparat basshysy B.Myrzaev, Qazaqstandaghy Pravoslaviyelik Shirkeuining Sinod isterin basqarushy Qaskelendik Episkop Gennadiy, Astana qalasynyng bas ravviyni Shmueli Karnauh, Qazaqstandaghy Evangeliya-Luterandyq Shirkeuining basshysy Yu.Novgorodov, Qazaqstandaghy armyandyq Apostolidik «Surb Hach» shirkeuining basshysy Nerse Sargsyan, Almaty qalasyndaghy Von-buddister diny birlestigining basshysy L.Palaginalar qatysqan baspasóz konferensiyasy úiymdastyryldy.

Qazaqstan dintanushylarynyng Ekinshi Forumy taqyryptyq baghyttaghy 4 seksiyagha bólinip júmys istedi. «Diny sauattylyq - qogham qauipsizdigining kepili» 1-shi seksiya júmysynda teologiyalyq jәne dintanulyq bilim beruding sapasyn kóteru, onyng ayasyn kenitu, jastardyng qúqyqtyq diny saladaghy  sauattylyghyn arttyru mәseleleri baghytynda órbise, «Diny ektremizmning aldyn aludaghy qoghamdyq instituttardyng róli» atty 2-shi seksiya otyrysynda diny ekstremizmning aldyn aludaghy qoghamdyq instituttar men jastar úiymdarynyng orny men manyzdylyghy mәseleleri talqylandy.

«Qazaqstandaghy diny ekstremizmning aldyn aludaghy dәstýrli islamnyng róli» 3-shi seksiyasyna qatysushylar óz bayandamalarynda  Qazaqstan ýshin dәstýrli sýnnittik Islamnyng hanafy mazhabynyng ústanymdaryn nasihattauda Islamnyng halyqtyng tarihy ótken kezeni men últtyq salt-dәstýrlerimen sabaqtastyq, otansýigishtik pen últtyq qauipsizdik qaghidalaryna qúrmet iydeyalaryn ýilestire nasihattau manyzdylyghyna toqtaldy.

«Kenes beru jәne sauyqtyru ortalyqtarynyng diny destruktivti aghymdardyng qoghamdaghy yqpaldarynyng aldyn aludaghy róli»  4-shi seksiyasyndaghy bayandamashylar songhy uaqytta dәstýrli emes islamdyq baghyttaghy diny birlestikter men saentologtardyng missionerlik júmystarynyng belsendiligining artyp otyrghandyghyn atap ótti.

Sonymen qatar, Forumgha qatysushylar ózderining bayandamalarynda Qazaqstannyng konfessiyaaralyq ýnqatysu salasyndaghy jetistikterine toqtaldy, eldegi birigu men túraqtylyqqa yqpaldasatyn qazaqstandyq qoghamnyng ózara әrekettestigine jetuding jana tiyimdi joldary men sharttaryn qarastyru jóninde óz úsynystaryn ortagha saldy.

Forumnyng Qorytyndy Plenarlyq otyrysynda Qazaqstan dintanushylary Ekinshi Forumynyng Qarary qabyldandy. Forumgha qatysushylardyng tolyq qoldauymen Saentologiyany diny birlestik retinde tanylmauy jónindegi úsynysty Ekinshi Forum Qararyna engizu kerek dep sheshildi. Sonday-aq teris pighyldy aghymdardan zardap shekken Ortalyqtar men diny birlestik jetekshileri jәne ýkimettik emes úiymdar destruktivti aghymdargha qarsy birigip júmys jasaudy úighardy.

Forum júmysyn qorytyndylay otyryp, Din isteri agenttigining Tóraghasy Q.Lama Sharif Forumgha qatysushylargha alghysyn bildire otyryp, elimizge túraqtylyq, halqymyzgha amandyq tilegin bildirdi.

Dәstýrge ainalghan dintanushylardyng kelesi qúryltaylarynda bas qosqansha әziz elimiz aman, qadirli júrtymyz tynysh bolsyn degimiz keledi!

M.M. Ábisheva

Mәdeniyetter men dinderding halyqaralyq ortalyghy,

Halyqaralyq yntymaqtastyq bólimining bastyghy

«Abai.kz»

0 pikir