Senbi, 20 Sәuir 2024
Janalyqtar 3478 0 pikir 26 Qazan, 2012 saghat 09:01

Shәriphan Qaysar. Aqtaudaghy sot: «toy» men topalang

Sonymen,  «Algha» belsendileri Saparghaly men Kozlovtyn, sonday-aq ereuilshilerding basty arandatushylarynyng biri Áminovting ýstinen Aqtauda ótken sot  ayaqtaldy. Ayypkerlerding shynymen de halyqtyng arasynda әleumettik arazdyqty qozdyrumen ainalysqany jәne Ábilәzovting tapsyrmasy boyynsha eldi biylikke qarsy kýsh qoldanugha shaqyrghany dәleldendi. Ayta keterligi, múnyng barlyghy sot otyrysy bastalghangha deyin-aq birqatar búqaralyq aqparat qúraldarynyng qolyna týsip, el ishine tarap ketken Ábilәzovting ózine baghynyshtylarmen telefon arqyly bolghan әngimelerinen  әldeqashan belgili bolghan jayttar. Sot otyrysy barysynda olar zandyq jazasyn alyp, aiyptylar jazagha tartylghany bolmasa,  búl is halyqqa keremet janalyq boldy deuge kelmeydi.  Degenmen, sot otyrysy halyqqa búryn beymәlim bolyp kelgen taghy qanday faktilerding betin ashty? Sot barysy qazaqstandyqtar men halyqaralyq bayqaushylardyng taghy qanday saualdaryna jauap berdi? Osy mәseleni tarqatyp aityp kórelik.

Kozlovtyn, Saparghalidyng jәne Áminovting ýstinen bolghan sot otyrysy birqatar mәlimetterding betin ashyp berdi.

Sonymen,  «Algha» belsendileri Saparghaly men Kozlovtyn, sonday-aq ereuilshilerding basty arandatushylarynyng biri Áminovting ýstinen Aqtauda ótken sot  ayaqtaldy. Ayypkerlerding shynymen de halyqtyng arasynda әleumettik arazdyqty qozdyrumen ainalysqany jәne Ábilәzovting tapsyrmasy boyynsha eldi biylikke qarsy kýsh qoldanugha shaqyrghany dәleldendi. Ayta keterligi, múnyng barlyghy sot otyrysy bastalghangha deyin-aq birqatar búqaralyq aqparat qúraldarynyng qolyna týsip, el ishine tarap ketken Ábilәzovting ózine baghynyshtylarmen telefon arqyly bolghan әngimelerinen  әldeqashan belgili bolghan jayttar. Sot otyrysy barysynda olar zandyq jazasyn alyp, aiyptylar jazagha tartylghany bolmasa,  búl is halyqqa keremet janalyq boldy deuge kelmeydi.  Degenmen, sot otyrysy halyqqa búryn beymәlim bolyp kelgen taghy qanday faktilerding betin ashty? Sot barysy qazaqstandyqtar men halyqaralyq bayqaushylardyng taghy qanday saualdaryna jauap berdi? Osy mәseleni tarqatyp aityp kórelik.

Kozlovtyn, Saparghalidyng jәne Áminovting ýstinen bolghan sot otyrysy birqatar mәlimetterding betin ashyp berdi.

Birinshiden, «Algha» radikaldy úiymynyng ókilderi aldyn-ala, әri qasaqana elimizde jappay tәrtipsizdik jasaudyng dayyndyghyn jasaghan. Olar el arasynda bolyp túratyn әleumettik jәne enbek daularyna sayasy sipat beru ýshin belsendi júmys jasap, azamattardyng memleketke degen qatynastaryn týrli amal-aylalar arqyly, qajet bolghanda qylmystyq tәsilder arqyly ushyqtyryp, olardy shaghystyra týsken.

Ekinshiden, qaqtyghysty dayyndau barysynda shetelde de kóptegen júmystar atqarylghan. Atap aitqanda, ózderi qolshoqpar retinde paydalanghan adamdardy bir arnagha júmyldyratyn arnayy núsqaushylar dayarlaghan, búl iske baylanysty memleketke qara kýie jagha týsu ýshin halyqaralyq qúqyq qorghau úiymdary men Ábilәzovke qarasty búqaralyq aqparat qúraldary tartylyp, júmyldyrylghan. Syrttan arandatu sharalaryn dayyndaugha qajetti materialdar men Janaózendegi ereuilshiler qozghalysyna jәne «Algha» men Kozlovqa baghynyp, olarmen qoyan-qoltyq júmys isteuge kelisim bergen birqatar belsendilerge qoldau bildiretin qarjy qarajat aldyrylghan.

Ýshinshiden, Ábilәzov, Kozlov jәne «Alghanyn» basqa da birqatar mýsheleri Qazaqstannyng egemendigi men memlekettik qúrylysyna núqsan keltiretin sharalar jasap jatqandaryn aldyn ala bilgen. Áreketterine sәikes qanday jazagha tartylulary mýmkin ekenin de olar jaqsy bilgen, biraq búl olardy raylarynan qaytarghan joq, olar qylmystyq әreketterin jalghastyra bergen. Olardy óz әreketterining moralidyq jaghy eshqanday da qyzyqtyrmaghan, sondyqtan da ózderining otandastaryna qarsy lankestik әreketke olar eshqanday da qymsynbastan barghan. Búghan Ábilәzov pen Atabaevtyng arasynda telefon arqyly bolghan әngimeni tyndap-aq kóz jetkizuge bolady.

Tórtinshiden, Kozlov pen «Alghanyn» basqa da mýddeli mýsheleri aldyn-ala baskeserler men qaraqshylardy dayyndap, olar dayyn bolghangha deyin alanda ereuilge shyghyp túrghan múnayshylardy qoldarynan kelgen barlyq amal-aylalar arqyly úzaq uaqyt ústap túrugha baryn salghan. Olar milliondaghan otandastarynyng qauipsizdigin jalghyz ghana adamnyng - alayaq, qashqyn alpauyt Múhtar Ábilәzovting jeke basynyng paydasyna aiyrbastaghan.

Besinshiden, aiyptau jaghy sottyn, halyqaralyq bayqaushylardyng jәne jalpy qoghamnyng nazaryna úsynghan materialdar jeltoqsan oqighasy qarsanyndaghy barlyq bolghan jayttardy qaz-qalpynda kóz aldymyzgha әkeluge mýmkindik berdi. Sot ýderisi barysynda mәlim bolghan kóptegen faktiler nening qalay bolghanyn, oqighagha kimning qanday qatysy, qanday kinәsi baryn týgeldey aityp túr.

Osylardyng arasynan sottyng sheshimine yqpal etti-au degen keybir mәselelerdi ghana nazarlarynyzgha úsynyp kóreyik:

«Kelesi jyldyng ayaghyna deyin biylik omaqa asa qúlauy kerek. Búl sharua negizi qoldan keletin is, tek jaqsylap júmys isteuimiz kerek. Ol ýshin qoghamnyng әlsiz tústaryn: atap aitqanda múnayshylardyn, kenshilerdin, ipotekalyq nesie alghandardyng arasynan izdestirudi tapsyramyn. Men aimaqtardaghy qoghamnyng әrtýrli ókilderimen belsendi júmys istep jatqandaryndy jaqsy týsinemin, biraq bәribir búl salada júmys oidaghyday jýrip jatqan joq. Áriyne, ony da jalghastyra beru qajet. Degenmen, eng bastysy myna biylikti orynynan qúlatatyn uaqyt jetti», - degen Ábilәzovting sózderinen «Algha» men Kozlovtyng Janaózende bolghan oqighalargha qanshalyqty qatysy bar ekenin ózi-aq kórsetip túr. Múnayshylar qalasy men jýzdegen ereuilshilerdi Ábilәzov Qazaqstan qoghamynyng eng әlsiz túsy dep baghalaydy.

2011-jyldyng 25-qazanynda Vladimir Kozlov pen Bolat Atabaevtyng arasynda telefon arqyly bolghan әngime jappay tәrtipsizdikti úiymdastyrushylardy qoldaudyng bastapqy kezeni shetelden bastau alghanyn jәne Vladimir Kozlovtyng ózderi qolgha alyp jatqan sharuanyng saldary qanday jaza tartugha әkelip soqtyruy mýmkin ekenin jaqsy bilgenin kórsetedi.

«Ayghay-shu bolady. Janaózende. Ol jerde qazir kileng sportshylardan túratyn ýlken top bar. Barlyghy da baskeserler. Olar qúrbandyqqa barugha dayyn. Olar búl әreketke sanaly týrde baryp otyr. Olar menen ózderining әreketterin ol (Ábilәzov.-red) bilui qajettigin talap etti. Al, ol «barlyghy sonshalyqty múqiyat dayyndalghan bolsa, onda jan-jaqty qoldau bolady» dedi. Ázirge olar múny qúpiya ústap otyr, ózderi ony «toy» dep atapty. Volodya, týsinesing be, qan tógiledi», - dep esep beredi Atabaev Kozlovqa 2011-jyldyng 25-qazanynda.

«Biz onda qylmystyq jauapkershilikke tartylamyz...» deydi ol qynq etpesten.

Búl Kozlovtyng Qazaqstan zandarynan sauaty bar ekenin, qylmystyq jauapkershilikke tartyluy mýmkin ekenin jaqsy bilgenin kórsetedi.

Osydan keyin kóp úzamay, 31-qazan kýni Vladimir Kozlov, Bolat Atabaev, Áliya Túrysbekovalardyng arasynda bolghan әngimede birinshi ret «lankestik» degen sóz ashyq aitylady.

«Naqty ispen ainalysyp jatqan adamdar da bar. Mine, olar býgin Aqtauda jarylys jasady. Olar turaly әzirge eshkim bilmeydi, olar týk bolmaghanday jarylghysh zatpen keledi de, onysyn iske qosady. Búl mýldem basqa shema, basqa tehnologiya, Terrorizm», - deydi Kozlov.

«Al, terrorizm qalay keledi? Men zandy jolmen eshtene ózgerte almasam, demek terrorizmmen ainalysuym kerek. Sotpen men eshtene dәleldey almaymyn, zannyng ayasynda men Qazaqstanda eshtene ózgerte almaymyn. Olardyng (ereuilshilerdin.-red) óz josparlary bar. Olar múnay tasymaldaytyn qúbyrdy jarmaqshy. Biraq, әzirge olar múny ashyq aitpay otyr, sondyqtan olardan eshkim kýdiktenbeydi», - dep sheshensigen Atabaev Ábilәzov josparynyng taghy bir qyryn bayqamay ashyp qoyady.

Ábilәzovting josparyn jýzege asyrudyng eng sharyqtau shegi 2012-jyldyng 16-jeltoqsanynda Kozlov pen Ámirovanyng arasynda bolghan әngimeden anyq kórinedi.

Ol jerde Ámirova Janaózende «Ózenmúnaygaz» ben jergilikti әkimshilikting ghimaraty órtelgeni turaly jәne alanda ýlken qaqtyghys bolyp jatqany turaly bayandaydy.

«Ózenmúnaygazdy órtedi, әkimshilikti órtedi, alandy órtedi», - deydi Ámirova.

- Múny kim istedi? - dep súraydy Kozlov.

- Men Saparghaligha barghanymdy ol mәz bolyp yrjiyp túrdy. Múny istegen sol, - dep jauap beredi oghan Ámirova.

Mine, «alghalyqtardyn» osynday adam janyn týrshiktiretin satqyndyghy men qanypezerligin qatar kórsetken tyng faktiler Aqtauda ótken sot otyrysy barysynda sudiyalardyng әdil sheshim qabyldauyna naqty yqpal etti.

«Masa.kz»

0 pikir