Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 5212 0 pikir 25 Qazan, 2012 saghat 16:50

Núrlan DULATBEKOV. Barlybek Syrtanov: Sankt-Peterburg izderi

HIH ghasyrdyng ayaghynda Sankt-Peterburg uniyversiytetinde oqyghan qazaq ziyalarynyng biri, biregeyi - belgili memleket jәne qogham qayratkeri Barlybek Syrtanov.

B.Syrtanov 1866 jyly Jetisu oblysy Qapal uezi Arasan bolysynda dýniyege kelgen. Ákesi auyl-aymaqqa belgili, bedeldi, batyl, aqyl-parasaty mol, әdil adam bolghan.

Sóz bastabynda Barlybekting tegine qatysty mәselening basyn ashyp alghan jón sekildi. Óz qolymen toltyrylghan ta­riy­hy qújattarda familiyasy "Syrtanov" dep jazylghan, al әkesine qatysty qújattarda "Syrttan" dep jazylghan. Biz de osy kýiinde qaldyrudy, qoldanudy layyq kórdik jәne búl aiyrmashylyqty aitarlyqtay qate deuding reti joq dep bilemiz.

Bala Barlybekting alghash әlip tanyp, ilim-bilimge bet búruyna Qapal qalasynda 1874 jyly qazaq balalary ýshin ashylghan әzirlik pansiony mekemesining ózindik yqpaly bolady. Almaty qalasyndaghy Ortalyq Memlekettik múraghatta osy pansion turaly birqatar qújattar saqtalghan. Sonyng biri Jetisu oblysynyng joghary mәrtebeli úlyqtarynyng atyna 1875 jyly (№941, 21 nauryz) jәne 1876 jyly (№189, 19 qantar) jazylghan raport (Almaty, OMM 44-qor, 1-tizbe, 37226-qatar). Onda qazaq balalary ýshin ashylghan pansion shyn mәninde 1874 jylghy 8 qarashadan júmys isteytindigi jәne shәkirtterge qazaq jәne orys tilderin jetik bile­tin Janghozy Toghjanovtyn, әieli ekeui, sabaq beretindigi jazylghan.

HIH ghasyrdyng ayaghynda Sankt-Peterburg uniyversiytetinde oqyghan qazaq ziyalarynyng biri, biregeyi - belgili memleket jәne qogham qayratkeri Barlybek Syrtanov.

B.Syrtanov 1866 jyly Jetisu oblysy Qapal uezi Arasan bolysynda dýniyege kelgen. Ákesi auyl-aymaqqa belgili, bedeldi, batyl, aqyl-parasaty mol, әdil adam bolghan.

Sóz bastabynda Barlybekting tegine qatysty mәselening basyn ashyp alghan jón sekildi. Óz qolymen toltyrylghan ta­riy­hy qújattarda familiyasy "Syrtanov" dep jazylghan, al әkesine qatysty qújattarda "Syrttan" dep jazylghan. Biz de osy kýiinde qaldyrudy, qoldanudy layyq kórdik jәne búl aiyrmashylyqty aitarlyqtay qate deuding reti joq dep bilemiz.

Bala Barlybekting alghash әlip tanyp, ilim-bilimge bet búruyna Qapal qalasynda 1874 jyly qazaq balalary ýshin ashylghan әzirlik pansiony mekemesining ózindik yqpaly bolady. Almaty qalasyndaghy Ortalyq Memlekettik múraghatta osy pansion turaly birqatar qújattar saqtalghan. Sonyng biri Jetisu oblysynyng joghary mәrtebeli úlyqtarynyng atyna 1875 jyly (№941, 21 nauryz) jәne 1876 jyly (№189, 19 qantar) jazylghan raport (Almaty, OMM 44-qor, 1-tizbe, 37226-qatar). Onda qazaq balalary ýshin ashylghan pansion shyn mәninde 1874 jylghy 8 qarashadan júmys isteytindigi jәne shәkirtterge qazaq jәne orys tilderin jetik bile­tin Janghozy Toghjanovtyn, әieli ekeui, sabaq beretindigi jazylghan.

Jogharyda aitylghan 1875 jylghy raport­ta mynaday derekter bar: "V oktyabre 1874 g. kirgiz Arasanskoy volosty Syrttan Bokin priy­vel v uezdnoe upravlenie dvuh detey 11-ty y 9-ty letnih malichikov y prosil prinyati ih v uchiy­liyshe s tem usloviyem, chtoby ot nego ne trebovaly ny na uchebu, ny na ih soderjaniye, a takje, chtoby pry nih nahodilasi ih mati, ego starshaya jena.

Dety byly prinyaty y rozmesheny v yurtu, dannoy Syrttanom na pervoe vremya poka neizuch­ten sredstva dlya nayma drugoy yurty".

Arasan bolysynyng qazaghy Syrttan Bokinning mektepke әkep tapsyrghan eki úlynyng biri - Barlybek te, ekinshisi onyng aghasy - Túrlybek edi. Jogharyda keltirilgen múraghat qújatynda 1868 jylgha deyin qazaqtar balalaryn oqugha beruge qarsy bolyp, sodan әr bolysty bir baladan oqugha jiberuge mindettegendigi, solay bolsa da bolystar mindetten qútylu amalymen mektepke alghashqyda panasyz, ata-anasyz, aghayyn-tuystary syrt bergen әljuaz, auru-syrqauly bozbalalardy jóneltkendigi aitylady.

Derekterge qaraghanda, 1875 jyldyng nauryz aiyna deyin atalmysh mektepte Syrttannyng eki úly ghana bilim alghan jәne olardyng orys tilinde bir auyz sóz bilmeui kóp qiyndyqtar tughyzghan synayly. Ol turaly raportta mynaday joldar bar:

"Balalar orys tilinde birde-bir sóz bilmeytin edi, al uchiliyshening oqu әdistemesi boyynsha sabaq týsindiru týrinde ótkiziletindikten qazaq balalary­na múnyng paydasy bolmady. Olardyng oqugha degen yntasy túnshyqpas ýshin, sonymen qatar uchiliy­she­degi leksiyalardy tyndaugha ýirenui ýshin men olargha qarapayym dauys yrghaghy jәne qolmen kórsetu әdisi boyynsha jazudy jәne oqudy, mysa­ly bas, qol, ayaq degen siyaqty sózderdi ýiretetin, sonymen qatar san sanaugha jattyqtyratyn tegin múghalima tauyp berdim. Syrttannyng balalary qabiletti әri yjdaghatty bolyp shyqty. Múghalima ótkizetin sabaq ayaqtalghan son, olar uezdik basqar­magha keledi jәne múnda qyzmettegi óz isterimen ainalysatyn qazaqtardyng qatysuymen balalar kýndelikti jinaqtaghan tanym-bilimderinen emtiy­han tapsyratyn edi".

Jogharyda keltirilgen esep-raporttyng sonynda mynaday joldar kezdesedi: "1874 goda v zdaniy Kapaliskogo uchilisha s 4 do 6 chasov po polu dny otkryt klass dva kazahskih detey pod ruko­vod­stvom uchiytelem Buratova. K 1 chislu yanvariya nastoyachego goda uchashihsya bylo uje 16.

Moego starshego pomoshnika Shtabsi kapitana Izrazsova 1876 g."

Sóitip, Barlybek Qapal qalasyndaghy pansionnan sauat ashqan son, 10 jasynda Vernyy qalasyndaghy er balalar gimnaziyasyna oqugha týsedi. Sonday-aq Barlybekpen birge Túrlybek te Ver­nyy qalasynda bilim alghan siyaqty. Oghan Jambyl Jabaevtyng "Syrttangha" (J. Jabaev, eki tomdyq shygharmalar jinaghy, "Jazushy" baspasy, 1982 j., 1-tom, 32-bet) degen myna ólenin dәlel retinde keltiruge bolady:

 

"Qydyraly, Qúlshannan,

Qúlash úrghan Syrttanym.

Jerdi boljap kýn shalghan,

Jýregindi úqqamyn.

 

Qydyraly Esimbek,

Erentalidy sabaghan.

Er tughan úl desin dep,

Bir kәdege jaraghan.

 

Sendey qazaq az shyghar,

Ýmit kýtken baladan.

Eki balang jetilse,

Qútylarsyng tabadan."

 

J.Jabaevtyng osy ólenine berilgen tý­siniktemede: "Syrttan kedeylikting qorlyghynan, bay­lardyng kóz týrtkisinen qútylam ba dep eki balasy Barlybek pen Túrlybekti Vernyidaghy oqugha әkelgen eken, búl óleng osyghan oray aitylghan", - dep jazylghan.

Barlybek 1886 jyly Vernyy qalasyndaghy er balalar gimnaziyasyndaghy oquyn ýzdik ayaqtap shyghady. Túrmystyq qiyndyqtar men әleumettik problemalargha qaramastan, jas shәkirt bilimin әri qaray jetildirudi óz aldyna maqsat etip qoyady. Ári gimnaziya diyrektory D.Novak onyng erekshe qarym-qabileti men talap-tilegin bayqaydy da, Jetisu oblysynyng әskery gubernatorynyng atyna B.Syrtanovty Sankt-Peterburg uniyversiytetine oqugha jiberu ýshin qarajat bólu jóninde qatynas hat jazady.

Sonyng nәtiyjesinde 1886 jyly Barlybek Sankt-Peterburg uniyversiytetining shyghystanu fakulitetine oqugha týsedi. Onymen birge Qazaqstannyng basqa da oblystarynan kelgen jas jigitter oqidy. Olardyng arasynda: Baqytjan Qarataev, Jansha (Jihansha) Seydaliyn, Mәmbetaly Serdaliyn, Abdolla Temirov, t.b. boldy. B.Syrtanov studenttik jyldary sondaghy oqu oryndarynda oqyp jýrgen esti-basty, últ bolashaghyna jany alang jastarmen birigip, «Jerlester» atty úiymdy qúrugha belsene at salysty. Úiymnyng jinalystarynda qazaq jastary qaranghylyq pen bodandyq búghauynan shygha almay otyrghan halqymyzdyng ómir-túrmysyndaghy kóptegen kýlbilteli, qordaly mәselelerdi kóterip, talqygha salatyn bolghan. Ghylymnyng týrli salalarynda bilim alghan olar qazaq jerining naqtyly bostandyghy jәne ony órkeniyet jolymen damytudaghy ózderining atqarar róli turaly armandaytyn. Sonymen qatar jas jigitter orys halqynyng ozyq oily túlghalary N. Chernyshevskiy, V. Belinskiy, N. Dobrolubov jәne A. Gersenning shygharmashylyghy jәne qayratkerlik órisimen jaqyn tanysady.

Sankt-Peterburg uniyversiytetining múraghatynda B.Syrtanovtyng osy oqu ornynda qanday ýlgerimmen bilim alghanyn aighaqtaytyn attestat pen bitirgendigi jónindegi kuәlik saqtalghan eken. Attestatta B.Syrtanovtyng tәrtibi óte jaqsy, sabaqqa qatysy jәne dayyndyghy, sonday-aq jazba júmystardy oryndauy óte jaqsy, barlyq pәnderge degen qyzushylyghy, ynta-yqylasy óte jaqsy ekeni aishyqtalghan. Pәnder boyynsha mynaday ýlgerim kórsetken:

Qúday zany boyynsha -

Orys tili men jazudan - 4 (jaqsy)

Logikadan - 4 (jaqsy)

Latyn tilinen - 4 (jaqsy)

Grek tilinen - oqudan bosatylghan

Matematikadan - 5 (óte jaqsy)

Fizika. Matematikalyq jaghrapiyadan - 5 (óte jaqsy)

Qysqasha tabighattanudan - 4 (jaqsy)

Tarihtan -5 (óte jaqsy)

Geografiyadan - 5 (jaqsy)

Nemis tilinen - 5 (jaqsy)

Kórip otyrghanymyzday, student B.Syrtanov negizgi pәnderdi jaqsy ýlgerimmen oqyghan.

Al kuәlikte B.Syrtanovtyng Imperatorlyq Sankt-Peterburg uniyversiytetine 1886 jyldyng tamyzynda qabyldanyp, Shyghys tilderi fakulitetining Arab-Parsy-Týrik-Tatar tilderi bólimine tirkelgeni jazylghan. Onda ol mynaday kurstardy: Arab tili, Arab әdebiyetining tarihy, Parsy tili, Parsy әdebiyetining tarihy, Týrik-Tatar tili, Týrik taypalarynyng tarihy, Osman tili, Osman tilining tarihy, orys memlekettik qúqyghy tarihy, halyqaralyq qúqyq, polisiya qúqyghy, qarjy qúqyghy, t.b. tyndaghan.

B.Syrtanovtyng Sankt-Peterburg uniyversiytetindegi studenttik kezenine qatysty myna bir derekti de keltire ketsek pe deymiz. Ataqty Sәduaqas Shormanovtyng Griy­goriy Potaninge jazghan bir hatynda: "Bizding qazaq jastarynan joghary oqu oryndarynda 30 bala oqidy. Onyng ishinde Barlybek Syrtanov degen bala Peterburgte jýr. Kózinizding qyryn salsanyz", - degen joldar bar. 1887 jyly jazylghan osy hat bayanauyldyq ardaqty aghanyng jetisulyq jas jetkinshekke qalay qamqorlyqpen qara­ghanyn kórsetedi.

1887 jyly A.Uliyanov pen bir top revolusionerlerding II Aleksandargha jasaghan qastandyghy B.Syrtanovtyng әleumettik-sayasy kózqarasynyng qalyptasuyna ýlken yqpal etedi. Jalpy alghanda, Peterburg uniyversiytetining demokratiyalyq, revolusiyalyq jәne ghylymy dәstýrleri onyng qoghamdyq-sayasy tanym-týsinigining ósuine alghyshart bolyp, ómirine óshpes órnegin qaldyrdy.

1890 jyly B.Syrtanov Sank-Peterburg uniyversiytetining shyghystanu fakulitetin oidaghyday ayaqtap, arab-parys jәne týrik-tatar tilderi mamandyqtary boyynsha ýzdik diplom alyp shyghady. Ol Jetisu ónirinen shyghyp, jogharghy, uniyversiytettik bilim alghan alghashqy qazaqtardyng biri bolyp tabylady.

Uniyversiytetti ayaqtaghannan keyin B.Syrtanov 1891-1894 jyldary Tashkent qalasynda Týrkistan general-gubernatorynyng qazynalyq palatasynda qyzmet etti. 1894 jylghy 29 kyrkýiekte Jetisu әskery gubernatorynyng búiryghymen oblystyq basqarmanyng is jýrgizu bólimining mengerushisi bolyp taghayyndaldy. Múnyng artynsha erekshe tapsyrmalardyng kishi sheneunigi qyzmetin atqardy. Ol Jetisu oblystyq basqarmasynda qyzmet ete jýrip, Resey sheneunikterinen jәbir kórgen qazaq halqynyng ókilderine kómek kórsetudi óz boryshy sanady. Sol ýshin Ahmet­kәrim Zeynullin degen azamatpen birge Qazan qala­synan arab qaripteri bar baspahana qúraldaryn aldyrtyp, "Semiyrechenskie oblastnye vedomsti" gazeti ishinen "Tuzemnyy otdel" degen bólim ashty­rady. Onda jariyalanghan materialdarda bas bostandyghynan, túrghylyqty jerinen aiyryla bastaghan jergilikti últtyng auyr hali ashyq, ashyna jazylady. Sóz orayynda aita ketken oryndy, keyinnen esimi elge mәlim bolghan M.Tynysh­baev, S.Amanjolov, O.Jandosov, J.Bәribaev siyaqty Jetisu ónirindegi alghashqy qazaq ziyalylary Vernyy gimnaziyasyn tikeley osy Barlybek Syrtanovtyng yqpaly, kómegi arqasynda bitirip shyghady.

1903-1907 jyldary B.Syrtanov Resey men Qytay shekarasynyng mejesin tekseru isine atsalysty. Patsha ókimetining orys sharualarynyng Jetisu ónirine qonys audaryp, jergilikti halyqtyng mal baghugha, egin eguge jaramdy jerlerin tartyp aluyna narazylyq tanytty. Óz zamanynyng ozyq oily, aldynghy qatarly azamaty retinde P.A. Stolypinning reaksiyashyl sayasatyna qarsy shyqty. «Ayqap» jurnalynda qazaq halqynyng әleumettik-sayasy mәselelerine qatysty maqalalar jariyalady.

Jalpyqazaq siyezinde talqygha týsuge tiyis negizgi mәseleler retinde B.Syrtanov mynalardy úsyndy: 1) qazaq halqyna bir kezderi odan zorlyqpen tartyp alynghan jerlerdi qaytaru; 2) Memlekettik Dumagha qazaq halqynyng ókilderin saylau; 3) jergilikti jerlerde qajettilikke oray diny mýftiyler saylau; 4) jergilikti túrghyndardyng qúqyqtaryn Resey imperiyasy orystarynyng qúqyqtarymen tenestiru. Búl problemalar sol uaqyttaghy asa manyzdy mәseleler bolatyn.

B. Syrtanov Jetisu ólkesinde jerdi kelim­sekterding talan-tarajgha salyp jatqan qimyl-әreket­terin toqtatu ýshin 1910 jyly qazan aiynyng 21 júldyzynda Úzynaghashta oblys qazaqtaryn jinap, arnayy kenes ótkizedi. Onda ózi bayandama jasap, qazaq halqynyng jer tarlyghyn kórip otyrghan zardaptaryn batyl týrde ortagha salady.

Óz bayandamasynda Barlybek Syrtanov: "El-júrtym, qara shekpendiler kýnnen kýnge bizding jerimizge qonystanuda, halimiz auyrlap barady, kýn kóru qiyngha soghyp túr, jaqsy jerding bәri qarashekpendilerding menshigine ótti, júrtynan aiyrylghan bayghús qazaq taqyr jerge quyldy. Auyz ashpay jatugha endi bolmas. Oyanu qajet, kir juyp, kindik kes­­ken, ata­la­rymyzdan qalghan jerimizdi saqtap qalu basty mindetimiz. Qarashekpendilerding keluin toqtatu ýshin býtin qazaq bolyp bas qosu qajet" dep ashyna bayandaydy (B. Syrtanov. "Jerdi qorghau", Barlybek Syrtanovtyng múraghaty, 1-tom, 13-bet.).

1910-1913 jyldar aralyghynda B.Syrtanov óz tarapynan qúpiya týrde qazaq ólkesin Reseyding otary qatarynan shygharudy kózdegen Jarghy әzirledi. Búl Jarghyda qazaq jeri Resey otary emes, dominiony (dostastyq qúramyna engen memleket, mysaly, Avstraliya odaghy, Jana Zelandiya) bolu kerektigi kórsetildi. Oghan sәikes qazaq ólkesi Resey qúramynan shyghyp, respublika mәrtebesimen jeke memleket bolyp qúrylugha tiyis edi. Jarghy birneshe tarmaqtardan túrdy. Negizgi iydeyasy - Qazaqstannyng sayasy tәuelsizdikke qol jetkizui, ony resey koloniyasy emes, resey dominiony (naqtylap aitqanda, imperiya qúramyndaghy derbes, odaqtas memleket) dep tanu. Keyinde B.Syrtanovtyng búl iydeyalary «Alash» partiyasynyng baghdarlamasyna endi. Jogharyda atalghan Jarghyny qazaq elining túnghysh konstitusiyasy dese de bolatyn edi.

Qújat "QAZAQ ELINING US­TAVY" dep atalady. Atalmysh jarghygha belgili jurnalist Ótepbergen Aqypbekov el gazeti «Egemen Qazaqstannyn» 2006 jylghy 26 sәuir kýngi nómirinde jariyalanghan «Barlybek Syrtanov. Osy túlgha jazghan Qazaq elining túnghysh konstitusiyasy turaly ne bilemiz?» atty maqalasynda egjey-tegjeyli taldau jasaghan eken. Sondyqtan biz oghan toqtalyp jatpaymyz.

Jalpy qúrylymy 4 bólim, 28 tarmaqtan (bap­tan) túratyn Qazaq eli Jarghysynyng sonyna "13 iini, 1911 jyl, S.Peterburg" dep mezgili men me­keni jazylyp, "S.B.Alashinskiy" degen qol qoy­ylghan. "S.B.Alashinskiy" - Barlybek Syrtanovtyng býrkenshik atynyng biri. Birqatar zertteu material­daryna "Alatau balasy" dep qol qoyghany da mәlim.

Keltirilgen derekke sýiensek, "Qazaq elining Jarghysy" Sankt-Peterburgte ómirge kelgenin an­gharamyz. Osydan kelip búl qújattyng jazyluyna ne sebep boldy degen zandy súraq tuyndaydy. Barlybek Syrtanovtyng ómiri men sayasi, qúqyq­tyq kózqarastaryn alghash zerttep, birqatar qúndy derekter tapqan jәne jeke kitap jazyp shygharghan ghalym Sәken Ózbekúlynyng múraghat qújattaryna sýiensek, ol tómendegishe bayan tabady:

«1911 jyly Barlybek Syrtanovty nauqasyna qaramastan, Almaty oblysynyng qazaq, qyrghyz, sart, noghaylary patsha ókimetining jerdi tartyp alyp jatqan sayasatyna ózderining narazylyqtaryn bildiru ýshin Resey astanasy Sankt-Peterburgke arnayy ótinishpen jiberedi. Ózine tapsyrylghan halyqtyng amanatyn oryndau maqsatymen ol patsha ókimeti sheneunikterining esigin kýzetumen bolady. Onyng sózin kim tyndasyn. Reseyding tonmoyyn, halyq, últ mýddesinen alshaq túrghan apparaty sózine qúlaq aspaydy.

Mine, osynday sergeldeng kýy keship jýrgende Barlybek Syrtanov sol keze býkil músylman júrtshylyghyna keninen tanys Álihan Bókeyha­novpen kezdesedi. Sol jerde alashtyng eki arysy qazaq halqynyng bolashaghy, onyng tәuelsizdigi men bostandyghy haqynda terendep әngime qozghaghan siyaqty. Olardyng osy jýzdesuleri men ishtey pikirlestikteri bir arnagha toghysa kelip, aqyry Bar­lybek Syrtanovqa elding tәuelsizdigin jariyalay­tyn qújattar jazudy Álihan Bókeyhanov tapsyrghangha úqsaydy».

Al Jarghynyng biz bayqaghan basty ereksheligi - qújattyng Europasha bilim alghan, batys tәrbiyesinen tәlim alghan azamattyng qolynan shyqqanyna qaramastan, ón boyynan elge, jerge degen mahabattyng lebi esip túrghandyghy, qazaq dalasynyng «iyisi» shyghyp túrghandyghy, osy salqam saharanyng múnyn múndap, joghyn joqtap túrghandyghy. Qazirgi tәuelsizdik túsyndaghy zandarymyzda osy últtyq erekshelikterding joqtyghy, qazaqy «iyistin» anqymauy alandatpay qoymaydy. Oqyrman meni keshirsin! Myna jaghadan alghan jahandanu zamanynda ne qylghan «últtyq ýrdis» degen kerjaq pikir, solaqay súraulardyng shygharyn da bilemin. Jasyratyny joq, bizding zandarymyzdyng barlyghy derlik orys tilinde dayyndalyp, sonsong baryp qazaqshagha audarylatyny belgili. Sodan kelip onyng qazaqsha mazmúnyn orysshasyna qaramay týsine almaysyn. Men tili jóninde aityp otyrmyn, dili jóninde sóz mýlde basqa, jogharydaghyday...

Jәne bir kelensizdik, bizde zang qabyldau barysynda sheteldik sarapshylardy tartu ýrdiske ainalghan.  Órkeniyet kóshinde aty ozghan elderding ozyq tәjiriybesine sýienu kerek te shyghar, biraq soghan ketetin qyruar qarjyny basqa bir maqsatty júmystargha júmsasa qaytedi degen de pikir bar...

Álbette, bizding zang qabyldaushy organ Parlamenttegi deputattarymyzdan Álihan, Jaqyp, Barlybekting dengeyine jetudi talap etudi әste bolmas.  Degenmen solardyng sarqyttary derlik, Alash iydeologiyasymen, últtyq ýrdistermen myqty qarulanghan adamdardyng sonda otyrghany abzal. Olar әrbir zandy jazu barysynda «Mening konstitusiya atyn alyp otyrghan elge qanday paydam bar, nendey kómegim tiyedi, qay kem-ketigi, joq-jitigine núsqa bolamyn» degen berik oida boluy kerek!

B.Syrtanov 1914 jyldyng 26 qarashasynda auyr nauqastan, mezgilsiz qaytys bolady. Qapal qalasyna jerlenedi.

B. Syrtanovtyng eli ýshin sinirgen enbegi kózining tirisinde-aq óz baghasyn alyp ýlgergen eken. Mәselen, zamandasy Baqytjan Qarataev oghan jazghan bir hatynda: "Meninshe jalghyz sen ghana halyqtyng senimine ie boldyn. Jalghyz sening ghana "halyq ýshin enbek ettim" dep aitugha qaqyng bar" (E.Fedorov "Ocherky nasionalinogo-osvobodiytelinogo dviyjeniya v Sredney Aziiy", Tashkent, 1925, str. 25) dep, erekshe iltipat bildiredi.

Qoryta kelgende, Sankt-Peterburg uniyversiytetin bitirgen qazaq ziyalylary ishinde B.Syrtanovtyng orny da, jóni de bólek. Onyng ómiri men qyzmet jolyn, artynda qalghan mol múrasyn tynghylyqty zerttep, óskeleng úrpaq tәrbiyesine jarata bilu qazirgidey, tәuelsizdik tuyn túghyryna berik ornatyp, túmsa tarihymyzdy janasha týzip jatqan taghdyrly kezende airyqsha manyzdy dep bilemiz.

Núrlan DULATBEKOV,

zang ghylymdarynyng doktory, professor

«Abai.kz»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1583
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2283
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3621