Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Janalyqtar 5165 0 pikir 31 Tamyz, 2012 saghat 11:11

“Antifashisterdin” artynda kim túr?

 

"Qazaqstandaghy antifashistik úiym" degen júmbaq tirkesting ózi - osy sózding maghynasyna ýniluge tyrysqan adamdy ýreymen shyrmap tastaydy eken. Kóz aldyna eriksiz tarihta qandy izin qaldyrghan Gitler men Mussoliny keledi. Allagha shýkir, Qazaqstanda júrt tynysh, el aman, san últ ken­peyildi qazaqqa riza kónilmen jarasymdy túryp jatyr. Sonda ashyq kýnde qara búltty tóndirip atoy salu kimge qajet boldy eken?

"Antifashisterdin" Qazaqstan Resey jәne Belarusi siyaqty slavyan memleketterimen týrki dýniyesinde dara ozyp kedendik odaq qúrghannan son, birynghay ekonomikalyq kenistikke bet alghan kezinde payda boluy kezdeysoq emes siyaqty. Óitkeni elimizde ekonomikalyq jaghynan tiyimsiz, keshegi odaqtyng kýlimsi iyisi anqityn Kedendik odaqqa qarsylar az emes. Al birynghay ekonomikalyq Kenistikten de keshegi Kenes imperiyasynyng súlbasy kórinip túr. Tәuelsizdikke tóngen qaterdi sezingen halyqtyng sanasyna yqpal etuding reseyshil sayasatkerler ýshin ýirenshikti әdisi - iydeologiya­lyq nasihat qylbúrauyn qatayta týsu, ishten jau izdeu.

 

"Qazaqstandaghy antifashistik úiym" degen júmbaq tirkesting ózi - osy sózding maghynasyna ýniluge tyrysqan adamdy ýreymen shyrmap tastaydy eken. Kóz aldyna eriksiz tarihta qandy izin qaldyrghan Gitler men Mussoliny keledi. Allagha shýkir, Qazaqstanda júrt tynysh, el aman, san últ ken­peyildi qazaqqa riza kónilmen jarasymdy túryp jatyr. Sonda ashyq kýnde qara búltty tóndirip atoy salu kimge qajet boldy eken?

"Antifashisterdin" Qazaqstan Resey jәne Belarusi siyaqty slavyan memleketterimen týrki dýniyesinde dara ozyp kedendik odaq qúrghannan son, birynghay ekonomikalyq kenistikke bet alghan kezinde payda boluy kezdeysoq emes siyaqty. Óitkeni elimizde ekonomikalyq jaghynan tiyimsiz, keshegi odaqtyng kýlimsi iyisi anqityn Kedendik odaqqa qarsylar az emes. Al birynghay ekonomikalyq Kenistikten de keshegi Kenes imperiyasynyng súlbasy kórinip túr. Tәuelsizdikke tóngen qaterdi sezingen halyqtyng sanasyna yqpal etuding reseyshil sayasatkerler ýshin ýirenshikti әdisi - iydeologiya­lyq nasihat qylbúrauyn qatayta týsu, ishten jau izdeu.

Otyz jetinshi jyly da totalitarlyq jýiening jendetteri bas kóterer qazaq ziyalylaryn "últshyl-fashister" dep aiyptap qúrtqanyn úmytpayyq! Bir qyzyghy, "últshyl" degen úghym Batys elderinde Reseydegiden basqasha qalyptasqan. Seksen altynshy jyldyng jeltoqsanynda totalitarlyq biylikting óktemdigine qarsy kóterilgen qazaq jastaryn Mәskeu "últshyldar" dep aiyptaghanda olardy qylmyskerlerge tenegeni belgili. Al "últshyl" sózining maghynasyna tereng ýnilu ýshin aghylshyn tilining Makmillan týsindirme sózdigine kóz jýgirteyik: "nationalist 1. someone who believes that their group, state or nation should be independent: Serb/ Kazakh/ Zulu nationalists; 2.someone who feels that their nation's interests should be considered more important than those of other nations" (Macmillan English Dictionary, p.943). Yaghny "últshyl" sózining birinshi maghynasy - 1. Óz qauymy, memleketi, últy tәuelsiz boluy kerek dep oilaytyn adam, mysaly: Serb/ qazaq\ zulu últshyldary 2. Óz últynyng mýddesi basqa últtyng mýddesinen joghary túruy kerek dep sezinetin adam.

Endeshe "antifashisterdin" fashizm men últshyldyqty qatar qoigha tyrysuynda qanday pighyl jatyr? Osy "antifashist internasionalister" Resey qalalarynda orystyng "taqyrbastary" Qazaqstan, Orta Aziya, Qap tauy azamattaryn pyshaqtap jatqanda qayda bolghan? Nege әli de Reseydegi Batys baspasózi alandaushylyqpen jazyp jatqan nәsilshildikti, naghyz fashizmdi aiyptap dauys kóter­meydi?

Dýniyede adam balasyn alalamaytyn naghyz bauyrmal halyq bolsa, alasapyran zamanda qughyn­gha úshyrap jer auyp kelgenderding bәrin qúshaghyna tartqan qazaqtay ghana bolar. Búl bauyrmaldyq Kenes Odaghy Kommunistik partiyasynyng baghdarlamasynda, «kommunizm kezinde últ degen bolmaydy, barlyghy bir tilde ghana sóileytin Kenes últy ghana bolady" dep jar salatyn sosialistik "internasionalizm", erkin sózge tyiym salyp, әrkimning auzyn baghyp, "fashiys­ter­di" izdeytin "Antifashisterding internasionalizmi" de emes. Búl qazaqqa tәn kenpeyildilik. Al oghan kólenke týsirip,"antifashistik" dýrmekpen el ishindegi tatulyqty, tynyshtyqty búzugha niyettiler zang shenberinde jazalanuy kerek.

Marat OMARÚLY,

Qyzyljar qalasy.

«Jas Alash» gazeti

 

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1561
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2251
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3504