«Arselor Mittal Temirtau» kompaniyasyna qarasty shahtalardyng birinde taghy da apat boldy. Mausymnyng 28-inde keshkisin «Tentek» shahtasyndaghy 193 D6-ng konveyerli shtrekting dayarlyq zaboyynda kenetten kómir gazy atqylaghan. «Oqigha uaqytynda shahtada 94 adam bolghan» dep habarlady tótenshe jaghdaylar qyzmeti. Apatty zaboyda júmys istep jýrgen ýsh kenshi qaytys bolyp, bir adam auyr jaraqat alghan.
Osynday apat dәl osy shahtada byltyrghy jyly tura osy uaqytta bolghan edi...
2008 jyldyng 2 mausymynda «Tentekte» «kenetten» atqylaghan gaz ben kómir 5 kenshining ómirin qidy. Sol uaqyta kompaniya basshylary endi múnday oqighanyng qaytalanuyna jol bermeu ýshin ter tógip, qyruar qarjy audaryp jatqanyn aitqan...
Osy joly da apat ornyna oblys әkimimen birge jedel jetken kompaniyanyng Bas diyrektory Frank Pannir qarjy daghdarysyna qaramastan, enbek qauipsizdigine mol qarjy bólingenin taghy bir qaytalady...
Tótenshe jaghdaylar qyzmeti ókilderining habarlauynsha, syrtqa shyghar esik pen apat bolghan zaboy aralyghyndaghy 260 metr qashyqtyqtyng 100 metrin ken jynystary basyp qalghan. Ári búl quysta metan gazy túnyp túr. «Qazir gazsyzdandyru júmystaryn jýrgizip jatyrmyz. Apat orny gazdan tazartylghan son, ken ýiindisin arshugha kirisemiz», – deydi qútqaru qyzmetining ókilderi.
Tótenshe jaghdaylar qyzmetining de, kompaniyanyng baspasóz qyzmetining de әzirshe, «apat gazdyng oqystan atqylauynan boldy» degenge alyp-qosary joq. «Nege atqylady? Nege oqystan?..» degen súraqtar әzirge jauapsyz qaluda.
Keshe apat ornynda Tótenshe jaghdaylar viyse-ministri general-mayor V.Petrov basqarghan komissiya óz júmysyn bastady.
Sonday-aq keshe «Shahtadaghy osy apatqa qatysty Qylmystyq kodeksting 245-babanyng 2-bóligi boyynsha qylmystyq is qozghaldy» dep habarlady oblystyq prokuraturanyng baspasóz hatshysy Janqozy Naqyshev. «Tentek» shahtasynda byltyrghy jyly da apat boldy dedik jogharyda. Sol oqighagha qatysty qylmystyq is uaqytsha toqtatylghan. Keshe prokuraturanyng baspasóz qyzmeti sol is te qayta qozghalghanyn habarlady.
– Is respublikalyq Bas prokuraturanyng jedel-tergeu tobynyng Resey Federasiyasynyng bas prokuraturasyna keshendi, komissiyalyq saraptama jýrgizu turaly joldaghan tapsyrmasynyng kesheuildeuine baylanysty toqtatylghan edi. Saraptamanyng qorytyndylary kelip týsti. Endi tergeu amaldary qayta jalghasa bastady, – dedi J.Naqyshev.
– Kómir departamentining óndirushi kәsiporyndaryndaghy jabdyqtardy almastyrugha jәne janartugha 2008 jyly AQSh-tyng 150 million dollarynan astam qarajat bólindi. Búl ótken jyldary júmsalghan aqshamen salystyrghanda birneshe esege kóp, – deydi kompaniyanyng bas diyrektory Frank Panniyr. Onyng aituynsha, kompaniya daghdarysqa qaramastan qauipsizdikti qamtamasyz etuge qarjy bóludi toqtatpaghan. Byltyrghy jyldan beri dәl osy «Tentek» shahtasynyng ózinde talay jabdyq janartylyp, tehnikalyq qauipsizdik kýsheytile týsken.... Endeshe, jyl ótpey jatyp baqytsyz oqighanyng dәl osy shahtada taghy qaytalanuyn qalay týsinuge bolady?
Aytpaqshy, byltyr 30 kenshining ómirin jalmaghan «Abay» shahtasyndaghy apatqa baylanysty qozghalghan qylmystyq is uaqytsha toqtatylghanyn habarlaghan bolatynbyz. Biraz uaqyt búryn (04.06.2008 «Jabuly shahta jabuly» qalatyn siyaqty»). Bas prokuraturanyng jedel tergeu tobynyng mәlimdeuinshe, shahtany jaqyn uaqytta ashu mýmkin emes. Oqshaulanghan lavagha aua ense, metan taghy tútanyp, joyqyn jarylys taghy qaytalanuy mýmkin eken. Alayda shahterlerding jesirleri búl aitylghanmen kelispey otyr. Olar shahtanyng ashyluyn talap etude. Jaqynda oblys prokuroryna kenshilerding jesirleri aryzdana keldi. Olar búl shahtanyng apattyq uchaskesinen synama alyp jýrgen adamdargha senbeytinderin mәlimdedi. Bir jarym jyl búryn uchaske gipsti ústatqyshpen túmshalanghan bolatyn. Ђrt jarty jylda, әri ketse bir jylda ózdiginen sónedi dep kýtilgen. Alayda bir jarym jyl ótti. Lavany eshkimning asha qoyar týri joq. Qaytys bolghandardyng jesirleri bolsa jer astyndaghy órt bayaghyda sóngen degen mәlimetterge qol jetkizgenderin aitady. «Jesirlerding aryzy әli qarastyryluda» deydi prokuratura baspasóz hatshysy.
Mittaldyng shahtalary jeti basty ajdahagha ainalghanday. Kenshilerdi top-tobymen jútyp jiberude. 2004 jyldyng jeltoqsanynda Shahtinsk shahtasyndaghy 23 shahterding ómirin qighan, 2006 jyldyng qyrkýieginde Lenin atyndaghy shahtada 41 shahterding ómirin jalmaghan joyqyn jarylystardyng qasiret-qayghysy da úmytyla qoyghan joq, әli. 2008 jyly «Abay» shahtasynda 30 kenshi qaytys bolsa, sonyng 21-ining sýiegi de tabylmady. 2008 jyly «Tentektegi» apatta 5 adam kóz júmdy. Biylghysy mynau.

Qambar AHMETOV, Qaraghandy
«Ayqyn» gazeti 30 mausym 2009 jyl