Býkil әlemning býgingi basty dillemasy – adam әlde ekonomika, qaysysyn qútqaru kerek?

Ekonomikany qoya túryp, adamdardy qútqarghan jaghdayda, ekonomika qysqamerzimdi kezenge ghana shydaydy, bir aidan ýsh aigha deyin. Al osy uaqyt aralyghynda koronavirusty jenbesek, ekonomika, densaulyq saqtau, sayasat salalarynyng qay-qaysysynyng da jaghdayy mәz bolmasy anyq. Bylaysha aitqanda, haos, defisit jәne ólim sanynyng artuy oryn alady.

Eger virusqa mәn bermesten, ekonomikany qútqaratyn bolsaq, virustyng taraluy orasan zor masshtabty qamtyp, densaulyq saqtau jýiesi qatty zardap shegedi. Barlyghymyz aurudy júqtyryp, 2%-dan 4%-gha deyingi adamdar, әsirese, egde jastaghylar, óledi. Viruspen bir auyryp shyqsaq, bizde immuniytet qalyptasady da, ekonomika tezirek ayaqqa túryp, biz әri qaray qalypty ómirimizdi jalghastyra alamyz.

Mening oiymsha, qazir biylik strategiyalyq túrghydan manyzdy, ómirlik qajettilikterdi qamtamasyz etetin óndiris oryndarynyng tizimin jasauy kerek jәne búl óndiris oryndary eshnәrsege qaramastan, tipti, aspan ainalyp jerge týsse de, júmysyn jalghastyra berui kerek. Olardyng júmys jasauyna tolyq jaghday jasap, ekonomikanyng qalghan sektorlaryn karantinge jauyp tastau kerek. Boldy, nýkte. Adamzat virusqa qarsy dәri oilap tapqangha deyin nemese densaulyq saqtau salasyna artyq jýkteme jasamay, bar halyq bir auyryp shyqqangha deyin jalghyz dúrys amal – osy.

Amerikalyqtardyng әreketine qaraytyn bolsaq, olar ekonomikany qútqarudy tandady. Tramptyng dәiektemeleri mynaday:

Amerikalyqtar COVID-19 koronavirusynyng taraluyna qaramastan, júmystaryna oraluy tiyis. Búl turaly Fox News telekanalynyng efiyrinde AQSh preziydenti Donalid Tramp jariyalady.

«Biz júmysqa qayta oraluymyz kerek. Túmaudan myndaghan adam kóz júmady. Sonda da, biz eshqashan elimizdi «toqtatyp» tastamadyq. Odan da kóp adam jol apatynan qaza bolady. Biraq, biz avtokólik óndiris oryndarynan kólik jasaudy toqtatudy súrap jatqanymyz joq», — dedi Amerika kóshbasshysy.

Onyng sózi boyynsha, iyә, adamdar virustan ólip jatyr, biraq, eger el kólemdi resessiya men depressiyagha týsse, odan da kóp adamynan aiyrylady.

Tramp AQSh «júmyssyz qalu ýshin jaralmaghan» degen senimde.

Ol adamdar ýiinde nemese pәterinde qamauda otyrudy qalamaytynyn atap ótti.

Al siz qalay oilaysyz?

Marghúlan Seysembay 

Abai.kz