Júma, 29 Nauryz 2024
Sanlaq 5950 19 pikir 25 Aqpan, 2020 saghat 17:31

Qazaq sportyndaghy milliardtardyng esebin kim beredi?

Bizding elde kәsipqoy sport klubtary tek memlekettik budjetten qarjylandyrady. Ol meyli, futbol bolsyn, hokkey, basketbol nemese velosport bolsyn, bәri budjet qarjysynyng býiirin soryp kýn kórude. Búl klubtardy qarjylandyru ýshin jylyna milliardtaghan aqsha qajet.

Ekonomikasy shaghyn, halqy qonyr qalta kýn keshetin Qazaqstan sheteldik sportshylargha jalaqy tóleude әlemde ýzdik 20-30 elding qatarynda. Sport klubtaryna jyl sayyn qyruar qarjy bólinip jatqanymen, qarjygha say nәtiyje talap etip jatqan eshkim joq. Búl klubtar el aldynda, memleket aldynda esep te bermeydi. Sheteldik sportshylardy qanshagha satyp alghanyn, qansha qarjy tólep jatqanyn qúpiya ústaydy. Halyq óz qaltasynan shyqqan aqshanyng qay qúrdymgha ketip jatqanyn bilmey dal bolyp jýr.

El sportyndaghy esepsiz shyghyndar jayly biz de ýnemi jazyp jýrmiz. Búghan deyin Shymkenttegi stadiondy qayta jóndeuge 44 mln euro (18,5 mlrd tenge) júmsalatynyn jazghan edik. Al Qostanaydaghy shaghyn jabyq alang - «Tobyl-Arenany» salugha 4,5 mlrd ketti.

Búlardy aitpaghanda, futboldan premier-ligada baq synaytyn 12 komandagha el budjetinen jyl sayyn 30-40 milliard tenge bólinedi. 2018 jyly dәl osy futbolshylargha jalaqy tóleuge 80 mln euro (33,5 mlrd tenge) júmsalghan kórinedi. Al elordalyq «Barys» hokkey klubyna 2019 jyly 3,6 mlrd tenge júmsalghan. Ári búl sandar jyl sayyn qaytalanyp otyrady...

2019 jyly elordalyq «Astana» futbol klubynyng jyldyq budjeti 9 milliard 800 million tenge boldy. Búl mәlimetti «Astana» komandasynyng bas diyrektory Mihail Gurman bir súhbatynda aitqan bolatyn. Áytpese, qazynadan milliardtardy alyp otyrghan qazaqstandyq komandalar naqty budjetin ashyq jariyalamaydy.

Keshe Mәjilis deputaty, «Aq jol» partiyasynyng tóraghasy  Azat Peruashev әkimderge kәsipqoy sport jәne futbol klubtaryn budjet qarajatynan qarjylandyrugha tyiym saludy úsyndy.

- Biz zandy týrde әkimderge kәsipqoy sportty budjet qarajatynan qarjylandyrugha tyiym salu kerek dep sanaymyz. Jeter endi. Ónirlerdegi qarajattyng 80 payyzy futbolshylargha júmsalyp jatyr. Qashangha deyin osylay bolady? Men bir mysal keltireyin, tayauda bir sportshynyng kluby 5 million eurogha kelisimshartqa otyrdy. Biz Qazaqstanda sportty tamytugha 229 million tenge júmsasaq, múnda bir futbolshynyng ózine 2 milliard tengedey júmsalyp otyr.

Balalar-jasóspirim futbolyn qarjylandyrayyq. Stadiondardy, infraqúrylymdy qarjylandyrayyq. Biraq mynaday bir ózine 5 million euro júmsalatyn futbolshylardy emes, - dedi deputat.

Biz býgin deputat Azat Peruashevtyng ózine habarlasyp, jogharda atalghan mәlimdemesi jayly súraghan edik.

Bizding futbolshylar memleket qaltasyna qarap otyr

Kartinky po zaprosu "azat peruashev"

Azat Peruashev, Mәjilis deputaty, «Aq jol» partiyasynyng tóraghasy:

- Kәsipqoy sport, sonyng ishinde kәsipqoy futbol – búl biznes! Al oghan memlekettik budjetten qyruar qarjy bólip, asyrauymyz – bizding basty kemshiligimiz. Álemning kez kelgen memleketin alyp qaranyzshy, kәsipqoy sport әueli kórsetilimderden (translyasiya), jarnamalardan, qala berdi demeushilerden qarjylandyrylady. Tabys ta sol arqyly keledi. Sportshylardyng jalaqysy da sonyng ishinde.

Al bizde she? Bizde janaghy futbolshylar memleketing qaltasyna qarap otyr. Al endi sol bólinip jatqan milliondardyng 60-80 payyzy futbolshylardyng jalaqysyna júmsalady eken. Budjetting aqshasy - ol birinshiden, salyq tóleushilerding aqshasy. Bizdikiler bolsa, Ronaldonyng ailyghyn súraydy. Maqúl, endeshe sol Ronaldo sekildi oiyn dengeyin kórsetsin. Naryq bar. Bәsekelistik bar. Ózderi sonshalyq aqshany aqtaytyndaryn dәleldesin.

Bir sportshynyng jalaqysy – 10 sport alanynyng esebinen tólenip otyr

Ótkende BAQ-ta jariya boldy. Bir futbolshynyng jalaqysy 1,5-5 million eurony qúraydy eken. Búl somagha 10 shaghyn sport alanyn salugha bolady. Demek, bir futbolshynyng jlaqysy – onshaqty sport alanshasynyng qúnymen para-par. Demek, bir futbolshynyng jalaqysy – 10 balanyng esebinen tólenip otyr degen sóz.

Osy dúrys pa? Dap-darday jigitterdi memleket esebinen asyraudyng qanshalyq qajeti bar? Eger budjet esebinen qarjylandyrudy shekteytin bolsaq, elde bar bolsa 2-3 klub qana qalady. Esesine, ýnemdelgen aqshagha tegin sport ýiirmelerin, sport keshenderin salugha bolady.

Memleket birinshi kezekte, balalargha arnalghan sport alanshalaryn salugha, sport ýiirmelerin ashugha,  búqaralyq sportty damytudy qoldaugha mýddedi. Shyn mәninde, sonday sportzaldargha múqtaj qanshama jasóspirimder bar. Qansha auylgha sport keshenderi kerek?.. Mine osyghan nazar audarghan jón.

Ózbekstan qúrly joqpyz ba?

Osydan 6 jyl búryn Elbasy Núrsúltan Nazarbaev óz sabaghynan bólek, qosymsha sport ýiirmelerin jýrgizetin mektepting deneshynyqtyru pәnining múghalimderine ýsteme aqy tóleu turaly bastama kóterdi. Búl әbden kerek bastama edi. Ýlken sportynyzdyng ózi sol mektepten bastalady. Keleshek Olimpiada chempiondarynyng ózi alghashqy qadamyn mektep janyndaghy ýiirmelerden bastaydy. Biz osy mәseleni Parlamentte birneshe mәrte kóterdik. Shataspasam, tórt ret-au... Alayda Ýkimetting múghalimderge qosymsha ýsteme aqy tóleuge qarjysy joq bolyp shyqty. Al mekteptegi jastardy qoldaytyn qarajat tappay otyrghan sol kezde, janaghy futbol klubtaryna milliardtaghan aqsha bólinip jatty.

Nemese mýmkindigi shekteuli azamattardy alyp qarayyqshy... Onday azamattar ýshin sportpen ainalysu – kýsh berip, jigerlendiretini belgili. Mine, sol azamattargha sport keshenderi, arnayy ortalyqtar kerek. Qazirgi tanda, onday ortalyqtardy әri ketse 2-3 kәsipker ashqan shyghar... Al Ýkimetting taghy da aqshasy joq. Sondyqtan bolar, mynau songhy ótken paraolimpiadada bizding sportshylarymyz bar bolghany 2 medali jendi. Al bizding kórshilerimiz, ózbekter otyz medali útty. Onyng 8-i altyn. Búl degeniniz ne? Búl ózbek biyligi ózderining mýmkindigi shekteuli sportshylaryna layyq jaghday jasay alyp, biz jasay almay otyrmyz degen sóz be?

Sportty qoldaushy kәsipkerlerdi memleket yntalandyruy kerek

Maqúl, futboldy birjola jauyp tastay almaydy ekenbiz. Endi ne isteu kerek? Endeshe tek kәsiby klubtardy damytayyq. Demeushilerdi, jarnama berushilerdi qyzyqtyratyn klubtardy qoldayyq. Al olardy budjetting milliondarymen asyraudy men qoldamaymyn.

Eger futbol kluby bәsekege qabiletti, naryq talabyna say júmys jasay alsa, milliondaryn taba bersin. Biz ózin-ózi asyrap otyrghan, oghan qosa joghary dәreje kórsetken sportshylarmen maqtanamyz. Olardyng jetistigine quanamyz, әriyne.

Jәne bir fakt. Budjet asyrap otyrghan klubtarmen salystyryp aitsaq, jeke kәsipkerler qarjylandyryp otyrghan klubtarda tәrtip te, dengey de bar. Sondyqtan, onday klubtardy jeke kәsipkerler qarjylandyruy kerek. Al ol ýshin әueli kәsipkerlerdi yntalandyru qajet. Mysaly, Qytayda demeushilik etushi kompaniyany salyqtan bosatady eken. Bizge nege osy tәjirbiyeni ózimizge iykemdep engizbeske?

Norvegiyanyng mysaly

Al basy-kózi joq bólinip jatqan qarajat – qazaq futbolyna, futbol týgili jalpy sportyna kesirin tiygizbese, paydasyn әkelmeydi. Norvegiyany alyp qaranyzshy...Ol da múnayly memleket. Onyng da qarjylyq әleueti jetkilikti. Al futboly asa bir jetistikke jetip jatqany shamaly. Biraq, olar ol ýshin qysylyp-qymtyrynaydy. Shetelding ekinshi-ýshinshi dengeyli futbolshylaryna múnaydyng dollarlaryn ýiip-tógip bermeydi. Kerisinshe, búqaralyq sportty damytudy basty jospargha shygharyp otyr. Ol – shanghy. Norvegter shanghy sportynan әlemde aldynghy qatarda. Óitkeni, ol jaqta sporttyng búl týri jalpyhalyqtyq masshtapta qoldanysqa iye. Bizge de solardan ýlgi alu kerek.

Quanysh Qappas

Abai.kz

19 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1569
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2265
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3563