Beysenbi, 18 Sәuir 2024
46 - sóz 3639 3 pikir 11 Aqpan, 2020 saghat 10:27

Jana kriziys, eski әdis

Preziydent Toqaev Jambyl oblysy әkimi A.Myrzahmetov pen Ishki ister ministri E.Túrghymbaevqa tapsyrma berip, oblys әkimi orynbasary, Qorday audany әkimi men oblystyq ishki ister departamenti bastyghyn júmystan bosatty. Biylik tarapynan Qordaydaghy tragediyagha kinәlilerdi anyqtau men jazalau osymen ayaqtalghan siyaqty. Mýmkin, ary ketse, oblys әkimi qyzmetin auystyrar.

Sonday-aq jergilikti biylik te jaghdaydy túraqtandyrugha tyrysyp jatyr. Qordaydaghy dýngen jәne qazaq aqsaqaldary meshitke bir-birin asqa shaqyryp, keshirim súrasyp, mәseleni sheshuge uaghdalasyp jatyr. Beybitshilikke úmtylu jaqsy, әriyne.

Biraq HHI ghasyrdyng jiyrmasynshy jylynda aqsaqaldar instituty auyl túrghyndarynyng mәselesin sheshetin panaseya emes. Aqsaqaldar instituty bizding qogham respublikalyq jәne kapitalistik formagha kóshkenge deyin ózining tarihy missiyasyn atqardy. Al qazir aqsaqaldar instituty qazaqstandyq qúqyqtyq-sayasy jýiening rudiymenti. Sondyqtan aqsaqaldar instituty zang ýstemdigin ornatugha birden bir kedergi qoghamdyq institut. Aqsaqaldar instituty joq degende NSOD sekildi konsulitativtik organ degen resmy statusy da joq beyresmy institut. Aymaqtarda “keshirim súrau” degen dәstýrli praktika arqyly sotqa jetui tiyis talay qylmystyq isting (qyz úrlau, zorlau, úrlyq-qarlyq jasau, tóbeles, kisi óltiru) jetpey qaluyna osy aqsaqaldar institutynyng ýlesi aitarlyqtay. Sol arqyly ol qylmyskerlerding jauapkershilikten onay qútylyp ketuine, tipti keybirining residivist boluyna, azamattardyng bir-birine degen qyjylynyng jyldap jinaluyna, qúqyqtyq sananyng infant dengeyde saqtalyp qaluyna ýles qosyp jatyr.

Odan bólek aqsaqaldar institutynyng qazirgi ókilderi qoghamdyq-әleumettik mәselelerdi sheshushiden góri jergilikti әkimder men biznesting lobbii qyzmetin kóbirek atqarady. Sol sebepti de aqsaqaldar auyl túrghyndarynan góri әkim men qaltaly biznesmenderding senimine kóbirek iye. Odan qalsa aqsaqaldardyng basym kópshiligi etno- jәne rusentrizmmen auyrady. Osylaysha, dәl qazir aqsaqaldar institutynyng qoghamnyng qúqyqtyq túrghydan jetiluine paydasynan ziyany kóbirek. Auyl aqsaqaldaryna qylmystyq jәne etnikalyq mәselelerdi retteude iyek artu – biylikting jyldar boyy qalyptasqan әleumettik tensizdik pen jappay zansyzdyqty oblys әkimi orynbasary men polisiya bastyghyn qyzmetinen alyp tastau arqyly sheshuge tyrysumen teng is-әreket.

Endeshe, qaytpek kerek?

Qordaydaghy qandy tóbeleske deyin oblys әkimining orynbasary, keyin oblys әkimi men polisiya bastyghy túrghyndarmen kezdesip, olardy sabyrgha shaqyra almaghany nazardan tys qaldy. Búl ne degen sóz? Búl degenimiz júrtqa ózi ashyq әri әdil saylauda saylamaghan, jogharydan taghayyndalghan legitimsiz biylikting sózi ótpeydi degen sóz. Sondyqtan qúqyqtyq әri demokratiyalyq el bolghymyz kelse, saylau institutyn qalyptastyrudy tezdetuimiz kerek. Ol degenimiz bala-baqsha men mekteptegi ata-analar kenesi mýshelerinen bastap auyl, audan, qala, oblys әkimderin, auyldyq kenes, audandyq jәne oblystyq mәslihat deputattaryn majoritarlyq jýie boyynsha saylaugha kóshuimiz kerek. Audandyq jәne oblystyq mәslihattaghy deputattyq qyzmetti qoghamdyq júmys degen kategoriyadan shygharyp, sayasy memlekettik qyzmetker kategoriyasyna qosu qajet.

Eng bastysy, auyl kenesi men mәslihat deputattarynyng әkimder men sottan tәuelsiz boluyn qamtamasyz etu qajet. Mýmkin sonda ghana memlekettik organdargha azamattardyng senimi artyp, Qordaydaghyday tragediyanyng aldyn alyp, mәseleni zang shenberinde sheship ýirenemiz. Áytpese, әrbir jana tragediya men kriziste eski biylikting eski әdisterin synap, jyrlap jýrgenimiz jýrgen.

Shalqar Núrseyitting әleumettik jelidegi jazbasynan

Abai.kz

3 pikir