Júma, 19 Sәuir 2024
Oy týrtki 5121 4 pikir 20 Qarasha, 2019 saghat 11:05

Qan. Jan. Tek

Redaksiyadan: Qazaq óleninde óz jolyn, óz órnegin aiqyndap, qalamgerlik qoltanbasyn qaldyra bilgen aqynnyng biri - Maqsat Áubәkirov edi. Aramyzdan ketkenine 7 jeltoqsanda 40 kýn tolady eken. Býgin aqynnyng iysi qazaqtyng birigui, keshegi buyn men býgingi buynnyng arasyndaghy baylanystar turaly ýzik oiyn portal betinde jariyalaghandy jón kórdik.


Býgingi qazaq atam zamanghy Asanqayghy bolyp, jer betinde joq Jerúiyqty izdemeydi.Olardyng oilary da, әreketteri de basqa. Zamanauy Jerúiyqtary-naryq, soghan kónilderi qaryq siyaqty. Búl úrpaqty Qorqyttyng kórimen qorqyta almaysyn. Olar daghdarystan, dollardyng ósuinen, ýy men kólikting qymbattauynan ghana qorqady. Atam qazaqtyng býgingi úrpaghy úly qobyzdyng ýnimen, «Qarataudyng basynan josyghan kóshtin» әuenine selt etpeydi. Biraq kóripkel Vanganyng boljamyna imanday senip, jany kýizeledi, alandaydy. Degenmen atam qazaq pen balang qazaqtyng arasynda ýzilmegen jip, kórinbeytin sәule әli de bar sekildi. Shólde ósken sekseuil men shengeldi qúnarly topyraqqa kóshirip әkelip, kýtip baptasanyzda, taramys tamyrlary búirat qúmdargha qaray tartyla týsetin shyghar. Sol sekildi osy qazaq atam qazaqtan qanshalyqty ajyrap bara jatsa, týpki minezine degen ansary sonshalyqty auyp bara jatqanday. Sonyng saldary bolar «balang qazaq» alas úryp әlde neni izdeydi. Bәlkim qazaqtyng janyn joqtay ma eken?

Atam qazaqtyng qanyna singen, janynyng bólshegine ainalghan bir minezi-qaysarlyghy bolsa, osy kýni ol qyrsyqtyqqa úlasqan. Atam qazaqta qonaqjaylylyq qúrmettelinse, balang qazaqta ysyrapshylyq sәnge endi.

Atam qazaqta tózimdilik bolsa, balang qazaqta kónbistik bayqalady. Atam qazaqtyng darhandyghy - danghoylyqqa, kenpeyildiligi - jalpaqshesheylikke, jomarttyghy - jaltaqtyqqa auysyp ketpey túrghanda, qazaqy minezding auylyna qayta ainalyp baratyn jol tapsaq shirkin. Sol qazaqtyng biri - men, ekinshisi kim ekenin óz ishiniz sezip otyr, sony týsingeninizge de rahmet. Áriyne týsinesiz, ol-Siz!

Adamzatqa tiyesili asyl sezimder men últtyq qúndylyqtardyng qadiri qashqan zamanda adamy syilastyqtaryn joghaltyp alyp, taba almay jatqan últtar men úlystardan Siz ben, Bizde bólek ketip qala alghan joqpyz. Ol orny tolmas ókinish, tútas bir últ ýshin - qasiret.

Últtyng basty ústanymy otbasy, bauyrmal - qauymshyldyq sekildi әleumettik instituttardy tәrk etken batys qoghamy býgin býtindey aiyqpas aurugha shaldyqqan. Ol auru bizding últymyzgha búiyrmay-aq, qoysyn, bәleketting betin aulaq! Ol ýshin jogharyda aitylghan últtyq qúndylyqtarymyzdy týgendemey bolmaydy, orny auysqan asyl qasiyetterimiz qazaq janynda janghyryp túruy, olardyng qaytadan óz ornyn tabuy ýshin Atam qazaqtyng aitqandaryna balang qazaq jii oralyp, aitqanyna auyzdyqtalyp, danalyghyna basyn iui kerek. Atam qazaq pen balang qazaqty biriktiretin - qan úqsastyghy bolsa, bәrimizding boyymyzda jasyrynghan - jan úqsastyghy bar. Ol, «qazaqy kod»! Osy úqsastyqty bólek qaray alamyz ba? Qazirgi damyghan medisina dәuirinde tamyryndaghy bes litr súiyqtyq - qandy auystyrugha mýmkindik tabylar, al biraq mәngilikke shifrlanghan kod-qazaqy janyndy aiyrbastaytyn әzirge keremet tabyla qoyghan joq. Ol tabylghan kýni adamdardyng naghyz azghyndauy bastalatyn shyghar. Al sonyng alghy sharttary medisinada emes, aqparattar aghynynda bastalyp ketti. Búl naghyz mәdeny basqynshylyq, osy psihololgiyalyq-sayasy әreket, shabuyldargha tótep beretin bizding atam qazaqtan múragha qalghan genimiz, onyng atyn atam qazaq, «tek» dep ataghan. Tektiliging syngha týser alasapyran-aqiyq ghasyrda, ghalamdasu atty alyptyng jaqsysyn tandap, jamanyna barlap, qaraytynda atam qazaqtyng úrpaghy – Siz ben Biz. Negizinen qazaqty qan emes, jan birligi jaqyndatuy tiyis. Qanymyz bir dep rugha bóline qalatyn iysi qazaq, janymyz bir dep, tútas qazaq bolugha júmyluymyz kerek shyghar. Óitkeni sayasat pen ekonomikasy algha tartqan aldynghy qatarly elderding ruhany daghdarysqa qalay úshyrap jatqanyn kózimiz kórip otyr. Ekonomikasy aspandaghan alpauyt elder syrtqy týrin saqtasa da, janyn joghaltyp alghaly qashan. Daghdarysqa tótep beremiz dep, jyrtyghymyzdy jamaudyng qamyn kýittep jýrgende, janymyzgha syzat týsirip almasaq eken aghayyn. Qazaqtyng jany әzirge joghala qoyghan joq desem quanyp qalasyz ba? Onda qazaqtyng janyn izdep jýrgen jalghyz men emes ekenmin. Qazaqtyng jany jasyrynbaq oinaghanday jasyrynyp qalghan tәrizdi, bala kýnimizdegi jasyrynbaq oiynynyng erejesi qalay edi? Endeshe birigip izdeyik aghayyn!

Maqsat Áubәkirov

Abai.kz

4 pikir