Júma, 29 Nauryz 2024
El ishi... 3542 10 pikir 6 Qarasha, 2019 saghat 15:21

Budjet qarjysy qalay bólinedi?

30 qazanda «Abai.kz» portalynda 2019 jylgha arnalghan elimizding budjet qarajaty jayly aqparat jariyalandy. Qarjy eng kóp bólingen sala avtojol eken. Jalpy 187 mlrd tengeden asady. Memleketaralyq kýre joldarmen qatar, oblys ortalyqtaryn el astanasymen, iri eldi mekenderdi bir birimen baylanystyratyn myndaghan shaqyrym joldardyng tozyghy jetkenin eskersek kóp qarajat bólinui týsinikti.

Salalyq ministrlikterding ishinde Bilim men ghylym mekemesi birinshi orynda. Oghan 100 mlrd-tan astam qarjy bólinipti. Myndaghan mektepterding shyghyny  bar, janalaryn salu, on myndaghan ústazdargha jalaqy tóleu kerek, biraz qarajat júmsalady. Nazarbaev atyndaghy uniyversiytetining jyldyq qarajaty 37 mlrd 283 mln bolsa, intelektualdy mektepterdiki 29 mlrd 695 mln tenge eken.

Mәdeniyet pen sport ministrligine de qomaqty qarjy - 28 mlrd-tan asa bólingen, onyng ishinde Últtyq olimpiada komiytetine 12 mlrd 604 mln, fizkulitura jónindegi ghylymy ortalyqqa 564,5 mln, AQ «Qazaq әuenderine» - 3 mlrd 695 mln, «Astana balet» teatryna 2 mlrd. 891 mln «Ruhany janghyru jәne qoghamdyq damu» baghdarlamasyna 981 mln tenge qarjy qarastyrylypty.

Al egemen elimizding túrghyndaryn azyq-týlikpen qamtamasyz etetin auylsharuashylyq ministrligine bar joghy 8 mlrd 689 mln tenge qarastyrylypty. Atalghan qarajattyng kópshiligi daqyldardy asa qaterli aurular men zinkesterden qorghaugha, karantindi nysandardy joigha ketetini belgili. Osynday týitkilder mal sharuashylyghynda da bar. Oghan qosa   egiletin daqyldardyng sapaly súryptaryn, maldyng asyl túqymdaryn, qoldanylatyn tynaytqyshtar men ósimdik qorghau qúraldaryn subsidilaugha da biraz qarjy júmsalady.

100 mlrd-tan asa qarajat bólingen Bilim jәne ghylym minstrligine kelsek, onyng birtalay mekemelerine budjetten qarjy bólingen. Mәselen Sýleymenov atyndaghy shyghystanu GhZIY-na 236 mln, Ualihanov atyndaghy tarih pen etiologiya GhZIY-na 90 mln, Áuezov atyndaghy әdebiyet pen óner GhZIY-na 411 mln, Yadrolyq fizika GhZIY-na 539 mln tenge qarastyrylypty. Osydan birneshe jyl búryn Elbasynyng bergen tapsyrysyna qaramastan, qoldanysqa qolayly latyn әlipbiyin jasay almaghan A. Baytúrsynov atyndaghy Til bilimi instituty da osy tizimde bolu kerek. Ghylym ordasyna aty bar zaty joq últtyq qoghamdyq akademiyagha 294 mln, Ghylym qory dep atalatyn aksionerlik qoghamgha 5 mlrd 813 mln tenge bólinipti. Onyng ghylymnyng qoldanbaly, әsirese auylsharuashylyghyna qatysty salalaryn qarjylandyryp, ghalymdardy qoldap, enbekterin jariyalap jatqanyn estigen emespin. Búl mekemeni de jemqorlyq jaylaghan bolu kerek, jaqynda basshysy Qaraghandy uniyversiytetining rektorynan para aldy dep is qozghalypty. 

Auylsharuashylyq salasy boyynsha jiyrmagha juyq ghylymy zertteu instituttary men tәjiriybe stansalaryn qarjylandyratyn agrarlyq  ghylymy bilim ortalyghyna bar joghy 9.7 mln tenge bólinipti. Tizimde auylsharuashylyq salasynda ghylymy izdenistermen ainalysyp jatqan birde bir ghylymy zertteu instituty joq. Jan jaqty oilastyrylmay  qabyldanghan Memleket qaulysymen osydan on onbes jylday búryn olar respublikalyq memlekettik mekemeden jauaby shekteuli seriktestikterge ainaldyrylghan.

Osy orayda Ministrler kabiyneti men Finans ministrligindegi jauapty qyzmetkerler jәne memlekettik budjetti bekitetin parlament pen senat deputattary «Arpa biday as eken. altyn kýmis tas eken». «Nannan ýlken as joq», «Óz әskerine jaghday jasamaghang el jau әskerin baghady» degen jәne t.s.s. maqal mәtelderdi bilmeytin nemese úmytqan siyaqty. Otandyq agrarlyq ghylymdy qoldap, ghalymdar ýshin jaghday jasamaghandyqtan, iriqaramaldyng asyl túqymdaryn, biraz dәndi daqyldardyng zyghyr, kýnbaghys, raps jәne t.b. súryptaryn shetelderden tasymaldaudamyz. «Abay KZ» portalynda Aqtynbek Qúmyrzaq «Qazaqstan agrarlyq el bola túra Paragvay men Urugvaydan 44 mln dollargha et әkelingenin, býgingi tanda baghasy sharyqtap, bir kilo siyr eti 1800, qoydiki 1500 -1600, jylqyniki  2000 tengeden asqanyn jazypty.

Qoryta kelgende aitarym Preziydent Qasym-Jomat Toqaev qolgha alyp jatqan qarapayym halyqtyng әl auhaty men túrmys dengeyin kóteruge, kópbalaly analargha qarjylay jәrdem jasaugha, jenildetilgen baspanalarmen úamtamasyz etuge arnalghan sharalardy iske asyrugha tolyq mýmikdik bar ekenine kózim jetti. Ol ýshin mәdeniyet pen sport salalaryndaghy danghaza sharalardy shektep, jónsiz júmsalyp jatqan budjet qarajattaryn ýnemdeu jәne kólenkeli ekonomikamen ymyrasyz kýresu qajet.

Múrat Qoyshybaev

Abai.kz

10 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1569
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2264
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3558